De reactionaire krachten voelden zich gesterkt toen Javier Milei in november de Argentijnse presidentsverkiezingen won. De voormalige TV-persoonlijkheid, die zichzelf omschreef als ‘anarcho-kapitalist’, beloofde om de staatssector met de spreekwoordelijke kettingzaag aan te pakken met een reeks schokkende privatiseringen en besparingen. Drie maanden later heeft de totale aanval van Milei op de massa’s al golven van protesten en een algemene staking ontketend. Dat is slechts een voorproefje van de grote confrontaties die eraan komen.
Door Darragh O’Dwyer
De opkomst van Milei
Hoe kon zo’n figuur met de meeste stemmen ooit in de Argentijnse geschiedenis president worden? Milei is een product van de economische, sociale en politieke crises van het kapitalisme. Net als veel van de extreemrechtse monsters die het systeem de afgelopen periode heeft gebaard, vertrouwde hij op anti-elite retoriek, waarbij hij tekeer ging tegen ‘la casta’ die het politieke establishment vormen. Hij recupereerde zelfs cynisch de slogan “que se vayan todos!” (stuur ze allemaal naar huis). Dat was de slogan van de Argentinazo, een massale opstand van arbeiders, jongeren en onderdrukten die het Zuid-Amerikaanse land in 2001 op zijn grondvesten deed schudden.
Failliet van het Peronisme
Milei’s belangrijkste doelwitten waren de krachten van het Peronisme. De centrumlinkse reformistische regering van Alberto Fernandez, die in 2019 werd gekozen, stelde zich tevreden met het beheren van een aftakelend Argentijns kapitalisme en zag toe op toenemende ellende voor de massa’s. Tegen het einde van zijn ambtstermijn was het armoedepercentage omhooggeschoten tot 40%; de inflatie bedroeg maar liefst 160% en de buitenlandse schuld was opgelopen tot 400 miljard dollar (110 miljard dollar alleen al aan het IMF). Net als elders creëerde het falen van het reformisme extra ruimte voor extreemrechts.
Milei’s Peronistische tegenstander, Sergio Massa, was minister van economie van 2022 tot 2023. Hij werd terecht gezien als mee verantwoordelijk voor de sociale problemen. Een groot deel van de bijna 11,5 miljoen mensen die op Massa stemden, hielden hun neus dicht en kozen voor het minste kwaad. Hoewel Milei’s meest geharde sociale basis bestaat uit de meest reactionaire delen van de middenklasse, oogstte hij ook aanzienlijke steun onder een laag van arbeiders en jongeren die een klap wilden uitdelen aan het status quo. Helaas kon ‘El Loco’ in het vacuüm stappen door het ontbreken van een massaal links alternatief dat hun woede kon bundelen in een georganiseerde strijd tegen het kapitalisme.
Sociaal offensief
Toch betekent Milei’s overwinning geen totale nederlaag voor de arbeidersklasse en de onderdrukten. Milei’s reactionaire sociale offensief en de intensivering van de staatsrepressie kunnen eerder gezien worden als een reactie op de fenomenale bewegingen die de fundamenten van het Argentijnse kapitalisme de afgelopen twee decennia deden wankelen. Argentinië is de bakermat van de heroïsche ni una menos strijd tegen seksistisch geweld, het eerste land in Latijns-Amerika waar het homohuwelijk werd erkend en het thuisland van de militante marea verde (groene vloed) die met hand en tand vocht om in 2020 eindelijk abortusrechten te krijgen. En dan hebben we het nog niet gehad over de radicale piqueterobeweging van werklozen en de militante tradities binnen de arbeidersbeweging.
Milei wil niet alleen de woede afleiden van de echte oorzaken van sociale ellende. Door te mikken op abortusrechten, te besparen op de steun voor overlevenden van gendergeweld en met transfobe tirades tegen de ‘genderideologie’, wil hij de meest radicale delen van de Argentijnse samenleving disciplineren en demoraliseren. Dit zou op zijn beurt de politieke voorwaarden scheppen om zijn economische programma uit te voeren.
Tegenstellingen in de heersende klasse
Desondanks staat Milei voor meerdere uitdagingen als het gaat om het consolideren van een stabiele heerschappij. Zijn partij, Libertad Avanza, die in 2021 werd opgericht, heeft slechts 38 zetels in het Congres, waardoor hij genoodzaakt is allianties te zoeken met traditioneel rechts. Presidentskandidate Patricia Bullrich, die Milei steunde nadat ze van hem verloor in de eerste ronde, werd beloond met de post van minister van Veiligheid en leidt gretig het harde optreden tegen democratische rechten. Luis ‘Toto’ Caputo, minister van Financiën onder de verafschuwde rechtse regering van Marcio Macri, is nu minister van Economie. Dat Milei zijn kabinet vulde met een groot deel van de traditionele ‘casta’ ontmaskerde elke schijn van zijn ‘anti-establishment’ imago.
Sommige delen van de burgerij voelden zich ongemakkelijk door de potentiële instabiliteit die Milei’s radicale economische beleid kan veroorzaken. Om de meer gematigde Caputo voor zich te winnen, schortte hij plannen om de economie te dollariseren op, waardoor hij de steun van zijn hardline adviseurs verloor. Ook Milei’s beslissing om zich terug te trekken uit de BRICS en een strategische afstemming met Washington na te streven, is een probleem voor kapitalisten uit de landbouwsector die hun handel met Brazilië en China hebben verdiept. Aan de andere kant juichte het IMF de maatregelen van Milei toe als “moedig” en “veel ambitieuzer” dan die van zijn voorgangers.
Milei valt aan … de massa reageert
Bij zijn eedaflegging op 10 december stelde Milei dat “er geen alternatief is voor besparingen.” Op 20 december maakte hij dat dreigement waar en ging hij verder met zijn ‘megadecreet’ van wijzigingen in meer dan 300 wetten, waarbij hij aanvallen op het stakingsrecht uitvoerde, een arbeidshervorming doorvoerde en gecontroleerde huurprijzen verbood. Hij bracht ook zijn ‘omnibus’ wet naar het parlement, een pakket bestaande uit meer dan 600 nieuwe stukken wetgeving die deel uitmaken van Milei’s schokkende besparingsplan.
Op dezelfde dag dat Milei het decreet aankondigde, reageerde de massa onmiddellijk met een cacerolazo: het gebonk van potten en pannen galmde door de arbeiderswijken in Buenos Aires en steden in het hele land. Terwijl de economie in een neerwaartse spiraal terechtkwam, verloor Milei steun met 1% per dag. De vraag aan de vakbondsfederatie CGT om een nationale staking uit te roepen, begon te circuleren en aan kracht te winnen. Uiteindelijk dwong druk van onderaf de vakbondsleiders om op 24 januari een eendaagse algemene staking uit te roepen. In het hele land namen 1,5 miljoen mensen deel aan de staking, waarbij arbeiders zich aansloten bij piqueteros, feministische groeperingen en buurtbijeenkomsten.
Eerste tegenslag voor Milei, maar de strijd gaat door
Samen met de aanhoudende protesten dwong de algemene staking af dat de omnibuswet werd ingetrokken. Dit is een belangrijke eerste overwinning op de regering, maar een die moet worden geconsolideerd als onderdeel van een algemeen strijdplan om Milei te verslaan. Zo’n beweging moet democratisch gecontroleerd worden door de arbeiders en niet van bovenaf geleid worden door de Peronistische partijen en de vakbondsbureaucratie. Op deze manier kunnen veel aanhangers van Milei uit de arbeidersklasse worden losgemaakt van zijn invloed en kan hun oprechte woede worden gekanaliseerd in een strijd die het echt opneemt tegen de kapitalistische elite.
De trotskistische linkerzijde, die in Argentinië sterk staat en georganiseerd is in het Links Arbeidersfront – Eenheid (FIT-U), moet actief leiderschap tonen. Het is niet genoeg om afgevaardigden te hebben of deel te nemen aan de strijd. De crisis van het Peronisme en de verscherping van de klassenstrijd opent een kans om een politiek instrument op te bouwen dat verder gaat dan louter electorale eenheid en dat dient om een politiek alternatief voor de crisis te bieden met een socialistisch programma. Deze strijd moet niet alleen linkse activisten omvatten, maar ook de duizenden mensen die actief zijn in de strijd, maar geen deel uitmaken van de georganiseerde linkerzijde.
De komende weken zullen er hier enorme kansen voor zijn. Na de verwerping van de omnibuswet is de aanval op abortusrechten geëscaleerd. Internationale Vrouwendag zal een cruciale dag van strijd zijn tegen het offensief van Milei. De feministische bijeenkomsten die worden gehouden om 8 maart voor te bereiden zijn erg groot, en sommige vakbonden nemen er aan deel. Het is noodzakelijk dat de vakbonden een algemene staking uitroepen op 8 maart om continuïteit te geven aan de strijd tegen de besparingen van de regering. ISA Argentinië is actief in deze beweging en pleit ervoor dat de internationale vrouwendag dit jaar haar socialistische tradities van uit de werkende klasse omarmt als onderdeel van de strijd tegen Milei en het kapitalistisch systeem dat hem voortbracht.
