Geschreven door Alternativa Socialista, ISA in Mexico
Op 8 december 2023 vroegen de openbare aanklagers Rafael Curruchiche en Leonor Morales om de nietigverklaring van de verkiezingen van afgelopen augustus, waarin Bernardo Arévalo een verpletterende overwinning behaalde die werd bekrachtigd door het Hoogste Verkiezingstribunaal. De procureur-generaal vroeg ook om de immuniteit van Arévalo op te heffen om een onderzoek naar hem in te stellen wegens vermeende corruptie. Het gerechtelijke manoeuvre is van dien aard dat zelfs de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) zich uitsprak tegen wat het een staatsgreep door het Openbaar Ministerie noemde.
Bernardo Arévalo, de zoon van voormalig president Juan José Arévalo, won 58% van de stemmen in de tweede ronde op 20 augustus. Hij voerde campagne als kandidaat tegen corruptie en als iemand die het opneemt tegen het establishment. Zijn campagne werd een politieke uiting van de enorme woede van de arbeiders, armen en onderdrukten. Naast het feit dat Guatemala al tientallen jaren gebukt gaat onder neoliberaal beleid, hebben de pandemie en de klimaatrampen de ellende van de Guatemalteekse bevolking nog vergroot. 60% van de bevolking leeft in armoede, een cijfer dat oploopt tot 80% onder de inheemse bevolking.
Na Arévalo’s verrassende overwinning in de eerste ronde in juni waren delen van de rechterzijde bang dat dit hun macht, winsten en prestige zouden bedreigen. Ze betwisten de resultaten voor de rechtbank. Het Grondwettelijk Hof beval het Verkiezingstribunaal om de officiële bekendmaking van de resultaten uit te stellen. Semilla, de partij van Arévalo, werd geschorst.
Manoeuvre van rechts om democratische rechten aan te vallen
De antidemocratische manoeuvres van de Guatemalteekse oligarchie lokten begin oktober massaprotest uit. Wekenlang werd het land verlamd met mobilisaties en blokkades om de afzetting te eisen van procureur-generaal Consuelo Porras, de architect van de staatsgreep.
Nu is er een nieuwe poging tot staatsgreep nadat het Openbaar Ministerie een inval deed in de kantoren van Semilla en bij het Verkiezingstribunaal, zogezegd om de verkiezingen te onderzoeken. Het Openbaar Ministerie vroeg niet alleen om de immuniteit van Arévalo op te heffen, maar ook van afgevaardigden die dicht bij de verkozen president staan. Dit is een poging om zowel Arévalo en zijn aanhangers als het Verkiezingstribunaal te intimideren.
De uitkomst van de poging tot gerechtelijke staatsgreep door het kantoor van de procureur-generaal van Guatemala is nog onduidelijk. Het Verkiezingstribunaal zelf heeft verklaard dat de verkiezingen niet worden overgedaan en dat de resultaten van de verkiezingen van afgelopen augustus onveranderlijk, geldig en officieel zijn.
Rol van het Amerikaanse imperialisme
Dit wordt gesteund door de Amerikaanse regering, die de druk voor een vreedzame machtsoverdracht heeft opgevoerd door de visa van 100 leden van het Guatemalteekse parlement in te trekken. Het doet dit niet uit altruïstische motieven. Al het gepraat over het bevorderen van mensenrechten past in de retoriek die het Amerikaanse imperialisme hanteert in zijn inter-imperialistische rivaliteit met China als een strijd tussen democratie en autoritarisme.
De geschiedenis van de politieke en militaire interventie van het Amerikaanse imperialisme in Guatemala is welbekend. Het imperialisme heeft er actief steun verleend aan staatsgrepen tegen democratisch gekozen regeringen die het als een gevaar voor zijn geopolitieke belangen beschouwde. In 1954 steunden de VS de militaire staatsgreep tegen Jacobo Arbenz en in de jaren 1980 steunde en financierde de regering-Reagan de genocidale anti-oproercampagnes van Ríos Montt, die 200.000 mensen het leven kostten, voor het merendeel inheemse Maya’s. De regering-Reagan financierde de militaire staatsgreep in Guatemala.
Op dit moment is het belangrijkste doel van de regering Biden echter om een vorm van stabiliteit te handhaven in Guatemala, dat een van de belangrijkste bronnen is van migranten die de grens met de VS bereiken. Vergeet niet dat Kamala Harris tijdens een bezoek in 2021 brutaal tegen de Guatemalteken zei dat ze niet naar de VS moesten komen. Honderdduizenden hebben de afgelopen jaren de reis gemaakt op de vlucht voor de sociale ellende en het geweld, zelf een product van de acties en het beleid van het Amerikaanse imperialisme en zijn lokale lakeien in de Guatemalteekse heersende klasse.
Alleen massale strijd kan rechts verslaan
De Amerikaanse diplomaat Brian Nichols bracht in oktober een bezoek aan Guatemala om Arévalo, bedrijfsleiders en andere oppositiegroeperingen te ontmoeten in een poging om de nieuwe regering te versterken als betrouwbare bondgenoot. Maar zelfs een vreedzame machtsoverdracht kan geen stabiliteit van betekenis bieden in het licht van de overlappende crises waar het Guatemalteekse kapitalisme mee te maken heeft. Helaas zijn het milde sociaaldemocratische beleid en de verzoenende strategie van de partij Semilla niet voldoende voor het soort revolutionaire verandering dat nodig is om een weg vooruit te wijzen.
Arbeiders en onderdrukten moeten geen vertrouwen hebben in kapitalistische instellingen, noch in de holle en cynische retoriek van de Amerikaanse regering die groen licht geeft voor het bloedbad van de Israëlische staat in Gaza. De massa’s moeten vertrouwen op hun eigen kracht en strijdmethoden om de verdediging van democratische rechten te garanderen. Zelfs onder het presidentschap van Arévalo moeten arbeiders, de armen en de inheemse bevolking gemobiliseerd blijven en voorbereid zijn op nieuwe aanvallen van de heersende klasse. Een duidelijk programma voor de socialistische omvorming van de samenleving in Guatemala en de regio zal cruciaal zijn om rechts en hun systeem voor eens en voor altijd te verslaan.
