Artikel door Alternativa Socialista (ISA in Mexico)
De verkiezingen van juni in de staat Mexico en Coahuila betekenen een nieuwe tegenslag voor de rechtervleugel en een nieuwe ‘bittere overwinning’ voor de partij Morena, die de staat Mexico won maar zoals verwacht het gouverneurschap van de staat Coahuila verloor. Deze verkiezingen waren de laatste in de aanloop naar de presidentsverkiezingen van 2024 en vormen een barometer voor de politieke situatie op nationaal vlak. Aan de ene kant weerspiegelden ze het ongenoegen van miljoenen Mexicanen over de corrupte vorige regeringen van de PRI en bewezen ze dat die partij ook in zijn bastions, zoals de staat Mexico, kunnen verslagen. De verkiezingen toonden echter ook dat het merk ‘Morena’ niet genoeg is. De nederlaag in Coahuila maakte dit duidelijk.
Overwinning in de staat Mexico. Een voorspelde ramp in Coahuila
Hoewel sommige elementen van Morena hebben geprobeerd om de ineenstorting in Coahuila te verklaren, is deze niet fundamenteel te wijten aan de breuk van Ricardo Mejia Berdeja met de verkiezingsalliantie om zich kandidaat te stellen voor de Arbeiderspartij (Partido Del Trabajo). We hoeven er alleen maar op te wijzen dat hij niet meer dan 13% van de stemmen won, tegenover 21% voor Armando Guadiana Tijerina van Morena en 57% voor Manolo Jiménez van de alliantie van PRI, PAN en PRD. Met andere woorden, zelfs de stemmen van Mejia Berdeja en Guadiana samen, 34%, zou niet genoeg zijn geweest om Jiménez te verslaan. Dit drukt duidelijk een onderliggend probleem uit: de desintegratie van Morena in Coahuila en de afwezigheid van een echt alternatief voor de arbeiders van de deelstaat.
Delfina Gómez, Morena’s kandidaat voor het gouverneurschap van de staat Mexico, won daarentegen met 52% van de stemmen. Ze liet Alejandra del Moral van de PRI achter zich met 44%. Een duidelijk verschil is de carrière van Armando Guadiana, een voormalig PRI-lid en eigenaar van een kolenmijn die door de rechtse media nauwelijks werd bekritiseerd, en Delfina Gómez, van oorsprong lerares, die als voormalig staatssecretaris van openbaar onderwijs fel werd aangevallen door de media vanwege vermeende corruptie.
De triomf van Delfina is echter geen garantie voor de bevolking van de staat Mexico. Integendeel, ze zullen te maken krijgen met het oude PRI-apparaat dat zich heeft verschanst in de bureaucratie, de aarzelingen van degenen in Morena die geen vertrouwen hebben in de kracht van de beweging en in plaats daarvan kiezen voor manoeuvres, en ook schimmige figuren in Delfina’s team zoals Higinio Martínez. Voormalig PRD-lid en voormalig burgemeester van Texcoco, door het Frente de Pueblos en Defensa de la Tierra geïdentificeerd als een van de verantwoordelijken voor de onderdrukking van de boeren van Atenco in 2006.
Strijd om presidentskandidaat in Morena
De laatste rechte lijn naar de presidentsverkiezingen van 2024 zal een periode zijn vol politieke gebeurtenissen die belangrijk zijn voor de klassenstrijd in Mexico. Niet alleen vanwege het totale failliet van de rechterzijde, maar ook vanwege de interne strijd die zich binnen Morena ontwikkelt tussen verschillende fracties, die in het openbaar ‘meer verenigd dan ooit’ lijken te zijn. De ‘corcholatas’ (degenen die meedingen naar de presidentskandidatuur van Morena) voeren al een jaar openlijk campagne om deel te nemen aan de nationale verkiezing voor de officiële kandidatuur van de partij in 2024. Marcelo Ebrad, Ricardo Monreal, Adan Augusto López en Claudia Sheinbaum zijn de favorieten en hebben het meeste politieke gewicht binnen de partij. Schijn bedriegt echter en in de afgelopen weken hebben de kandidaten veel manoeuvres uitgevoerd.
Op 11 juni werd een algemene overeenkomst ondertekend door de Nationale Raad van de partij en de vier kandidaten, waarin de regels en procedures voor de stemming van 28 augustus tot 3 september werden vastgelegd. Onder de overeenkomsten waren: uiterlijk 19 juni ontslag nemen uit openbare functies, een algemene vergadering van de Nationale Raad van de partij en de vier kandidaten houden, die de regels en stemmechanismen van 28 augustus tot 3 september vastleggen. Obrador kondigde aan dat de resultaten op 6 september bekend gemaakt worden, waarbij dus de presidentskandidaat van Morena zal vastliggen. De overeenkomsten zijn een weerspiegeling van de angst na de breuken en geschillen over de opvolging van Obrador in de afgelopen maanden. Het is dan ook geen toeval dat de slogan van de partij voor september “Eenheid en mobilisatie” is.
De voorverkiezingen zijn een poging om een einde te maken aan de ondemocratische praktijken van de partijen van het oude regime, waarbij de vertrekkende president zijn opvolger aanduidde (de zogenaamde ‘dedazo’). Toch zijn deze voorverkiezingen veeleer een populariteitswedstrijd dan een democratisch gegeven. De verkiezing van de Morena-kandidaat zou een democratisch recht van de leden van de partij moeten zijn, maar de verlamming ervan na de verkiezingstriomf van 2018 en het niet bijwerken van het ledenregister hebben toonden het gebrek aan interne democratie aan. In deze context is het een garantie voor allerlei vuile trucs en manoeuvres.
Zo hebben de geheime overeenkomsten en achterkamerdeals die de inherente tegenstrijdigheden van Morena en haar transformatieproject blootleggen, niet lang op zich laten wachten. Het duidelijkst is de poging van voormalig secretaris-generaal van de Morena, Yeidkol Polevnsky, om het proces te vertroebelen. Slechts een paar dagen voordat de Morena-raad had afgesproken dat er vier voorkandidaten zouden verschijnen in de poll, presenteerde Yeidkol zichzelf aan de media als vijfde optie in een duidelijke poging om het verkiezingsproces te torpederen.
Helaas is er, naast de persoonlijke profielen van de kandidaten, geen programma voor de volgende regering opgesteld. Ondanks het feit dat de secretaris-generaal van Morena, Citlalli Hernández, tijdens de Raadsvergadering van 11 juni aandrong op een fundamenteel programma, is er weinig respons gekomen op deze oproep. Dit komt niet als een verrassing gezien het bureaucratiseringsproces van Morena en het gebrek aan initiatieven om de partij te democratiseren. Een ander voorbeeld hiervan is het Raadsakkoord van 11 juni, waarin werd vastgelegd dat de kandidaten geen openbare vergadering zouden houden om over hun voorstellen te debatteren. Dat werd vastgelegd uit angst voor ‘verdeeldheid’. Het druist echter in tegen de rol van politieke debatten waarbij ideeën en programma’s centraal staan in de promotie van een kandidatuur die bredere lagen van de werkende massa’s aanspreekt.
Bouwen aan een links alternatief voor de werkende massa’s
Morena zit in grote problemen, de bureaucratie heeft de macht overgenomen en de achterban is gedemoraliseerd en verward. Hoewel het vrij zeker is dat Morena volgend jaar de algemene verkiezingen kan winnen, betekent dit niet dat alles opgelost zal zijn. De oproepen tot eenheid weerspiegelen de angst van de leiding voor het uiteenvallen van de partij, wat na september zou kunnen gebeuren en volgend jaar in een versneld tempo. Dit zou niets nieuws zijn, want dit is wat er is gebeurd met nieuwe linkse formaties zoals Podemos in Spanje of de PT in Brazilië, die onder druk van hun verzoenende beleid uiteindelijk rechtse en linkse splitsingen kenden.
In deze context moeten revolutionairen de tegenstellingen uitleggen en hun inspanningen versterken om een strijdbaar alternatief voor de werkende massa’s op te bouwen dat een brug slaat naar de miljoenen Morena-leden en -aanhangers die in Claudia Sheinbaum, ondanks haar beperkte programma, een links alternatief zien. De taak is om een strijdprogramma op te stellen dat de beweging helpt om haar eisen te ontwikkelen, voor de verbetering van de omstandigheden van de arbeiders, en door het te verbinden met de noodzaak van een breuk met het kapitalisme en een socialistische transformatie van de maatschappij.
