De extreemrechtse kandidaat Javier Milei won de open, gelijktijdige en verplichte voorverkiezingen (PASO) in Argentinië. Die voorverkiezingen vinden plaats in aanloop naar de presidents- en parlementsverkiezingen van oktober. Milei scoorde meer dan 30%, tot verbazing van de politieke analisten die dit niet zagen aankomen.
Analyse door Marcos Ariel vanuit Argentinië
Politieke krachten in Argentinië
Juntos por el Cambio: coalitie van rechts gevormd in 2019, voorheen Cambiemos genoemd. Ze omvat PRO, de partij van ex-president Macri, die sinds 2007 de stad Buenos Aires regeert; de Radicale Burgerunie, die aan de macht was toen de Argentinazo uitbrak; en ook rechtse Peronisten. Als coalitie regeerden zij het land van 2015 tot 2019.
Peronisme. Het werd eerst Partido Justicialista of justicialismo genoemd en is de politieke beweging die in de jaren 1940 werd opgericht door voormalig president Juan Domingo Perón als een manier om de arbeidersklasse in toom te houden door concessies te doen op het gebied van arbeids- en sociale rechten. Er zijn veel varianten van het Peronisme, maar we kunnen het in twee groepen verdelen: aan de ene kant de conservatieve pro-werkgeversvleugel en aan de andere kant de progressieve vleugel. In deze verkiezingen treden de peronisten aan onder de naam ‘Unión por la Patria’.
Frente de Izquierda y los Trabajadores – Unidad. (Links en Arbeiders Front – Eenheid.) Gevormd in 2011 als de electorale coalitie van de vier grootste trotskistische partijen: de PTS, Partido Obrero, Izquierda Socialista en de MST (die zich bij de verkiezingen van 2019 aansloten).
Kirchnerisme. Peronistische vleugel opgericht door voormalig president Nestor Kirchner in 2003 na de explosie van het Peronisme als gevolg van de opstand in 2001, die bekend stond als “el argentinazo”. Met een beleid van herverdeling van een deel van de rijkdom en een pro-mensenrechten en in sommige gevallen anti-imperialistische retoriek, slaagde het Kirchnerisme erin om een groot deel van de arbeidersklasse en de strijdbare jongeren samen te brengen. Het Kirchnerisme regeerde het land van 2003 tot 2015 en sinds 2019 hebben ze het vice-presidentschap van het land met haar leider Cristina Fernandez.
De rechtse oppositiecoalitie Juntos por el Cambio (Samen voor Verandering) was de favoriet, maar leed een zware nederlaag en werd tweede na een felle interne strijd tussen de ‘gematigde’ vleugel onder leiding van de regeringsleider van de stad Buenos Aires, Rodríguez Larreta, en de leider van de harde vleugel, Macri’s voormalige minister van Veiligheid, Patricia Bullrich. Die laatste won de interne strijd, maar niet kon vieren, omdat beide samen slechts 28,27% behaalden. Geen enkele voorspelling van Juntos por el Cambio had dit resultaat voorzien. Zij zagen zichzelf op de eerste plaats staan, voor het Kirchnerisme en met Milei op de derde plaats.
De andere grote verliezer was het Peronisme en zijn verschillende vleugels die zich hadden verenigd achter de kandidatuur van de huidige minister van Economie Sergio Massa. De nederlaag van de Peronistische coalitie, omgedoopt tot Unión por la Patria, was te verwachten, hoewel Massa ernaar streefde de kandidaat met de meeste stemmen te worden. Ze werden derde met 27,27%, waardoor het een van de slechtste verkiezingen ooit werd voor het Peronisme.
De Frente de Izquierda-Unidad, die een deel van de ruimte die het Peronistische debacle achterliet wilde innemen door meer verkozenen te halen, deed het slecht. Het stagneerde op 2,65%, een percentage dat iets onder dat van de voorverkiezingen van 2019 ligt. In verschillende provincies haalde de radicale linkse lijst niet de kiesdrempel van 1,5% die vereist is om kandidaten voor de parlementsverkiezingen te hebben.
Het enthousiasme voor de verkiezingen was klein. Slechts 69% van de stemgerechtigden nam effectief deel aan de verkiezingen.
De verkiezingsuitslag van een bijna gelijke stand tussen de drie kandidaten Milei, Bullrich en Massa maakt de uitkomst in oktober onzeker en verdiept de politieke crisis aan de top. De overwinning van Milei brengt veel onzekerheid met zich mee voor de burgerij. Het is immers erg onwaarschijnlijk dat Milei zijn reactionair programma kan uitvoeren zonder een volksopstand te ontketenen. De resultaten van de verkiezingen in oktober zijn natuurlijk nog onzeker, maar wellicht gaan we naar het einde van de dominantie van de twee grote politieke strekkingen waarmee de kapitalisten de afgelopen decennia regeerden. Ongeacht wie de volgende president wordt, zullen de besparingen en de aanvallen op de reeds ondermijnde levensomstandigheden van werkenden opgevoerd worden.
Rechts speelt in op woede
Ongetwijfeld veroorzaakt de overwinning van Milei veel ongerustheid onder de arbeiders en jongeren die het meest actief zijn in de strijd. Zij moeten een correcte inschatting van de situatie maken en zich voorbereiden op klassenstrijd die ongetwijfeld zal verdienen op de komende periode. Ze mogen niet toegeven aan de druk van het Peronisme dat ongetwijfeld zal oproepen om voor hun rechtse kandidaten te stemmen om andere rechtse figuren te stoppen.
Hoewel de stem voor Milei een aspect van programmatische steun van een meer conservatieve en achtergebleven deel van de samenleving uitdrukt, is het in essentie een stem die woede over de kritieke sociale situatie uitdrukt. Met zijn discours tegen de politieke kaste werd hij door een groot deel van de samenleving gezien als een rebel tegen het systeem, vooral door jongeren die hun stem gebruikten als een straf voor het Peronisme en de rechtse oppositie die de afgelopen tien jaar geregeerd hebben en verantwoordelijk zijn voor de crisis. Ze zijn er zeker van dat hun leven er met geen van beide meerderheidscoalities op vooruit zal gaan en ze zien in Milei de hoop dat er misschien iets zal veranderen. Het is geen toeval dat hij handig de slogan opneemt van de argentinazo, de massale opstand die Argentinië in 2001 op zijn grondvesten deed schudden: stuur ze allemaal wandelen.
Aan de andere kant verschijnt hij met een concreet economisch voorstel: dollarisering. In een land dat afhankelijk is van de Amerikaanse dollar, wordt zijn voorstel geïnterpreteerd als synoniem voor stabiliteit, koopkracht en levenskwaliteit.
Dit zijn de twee centrale thema’s waarmee hij een groot deel van de bevolking uit de arbeidersklasse en de lagere middenklasse kon bereiken, vooral jonge mensen tussen 16 en 30 jaar, meestal mannen, zonder enige verwachting van vooruitgang, lijdend onder het gebrek aan werk en jobonzekerheid.
De verantwoordelijkheid voor de opmars van extreemrechts ligt echter niet bij de jongeren, maar bij degenen die hen hun toekomst hebben afgenomen. De verantwoordelijken zitten in de Casa Rosada. Het Peronisme en zijn verschillende vleugels die in 2019 beloofden dat ze terug aan de macht zouden komen om rechts een halt toe te roepen, de fraude met de buitenlandse schuld te onderzoeken en het leven van de mensen te veranderen. In plaats daarvan regeert deze ‘linkse’ regering samen met het IMF en past een dagelijkse aanpassing toe die ertoe heeft geleid dat 40% van de bevolking in armoede leeft, met een inflatie van 113% en een devaluatie van de munt waardoor je nu al meer dan 700 pesos moet neertellen voor een dollar (toen Alberto en Cristina Fernández aantraden was een dollar 70 pesos waard).
Dit aspect is fundamenteel om te begrijpen waarom de woede aan de rechterkant werd geuit en niet aan de linkerkant. Het is geen toeval dat Milei het socialisme en links aanviel en deze regering als socialistisch bestempelde. Maar als Milei uiteindelijk president wordt en zijn programma van brute besparingen en het afnemen van democratische rechten probeert uit te voeren, zullen deze jongeren uit de arbeidersklasse hem daarin dan steunen?
Een verschuiving naar rechts, ja, maar een electorale verschuiving
Ongetwijfeld is het electorale terrein naar rechts verschoven, de identificatie van de Kirchneristische regering als links, communisme, socialisme, feminisme, enz. heeft zowel Milei als Juntos por el Cambio in staat gesteld om het debat te laten gaan over een ijzeren vuist tegen criminaliteit, naast aanvallen op verworven rechten omtrent abortus, mensenrechten, stakersposten, rechten van inheemse gemeenschappen. Er is een belangrijke rechtse ideologische component in de opstelling van zowel Milei als Bullrich, samen goed voor meer dan 11 miljoen stemmen. Beiden willen een einde maken aan het stakingsrecht en verdere besparingen doorvoeren. Het is echter niet omdat rechts de verkiezingen wint, dat er sprake is van een verrechtsing van de samenleving. Het zal niet evident zijn om een rechts beleid op te leggen doorheen klassenstrijd tegen de belangen van de werkende klasse.
Dat de stem voor Milei een middel is om de heersende kaste te straffen, komt tot uiting in het feit dat hij niet alleen in 16 van de 24 provincies heeft gewonnen, maar ook in provincies waar grote strijd is geleverd. Zo wint hij met 40% in Jujuy, dat het toneel was van een grote volksopstand tegen de rechtse gouverneur Gerardo Morales, de vice-presidentskandidaat van Rodriguez Larreta, die de provinciale grondwet wilde hervormen om lithiumrijke gronden af te pakken van de inheemse gemeenschappen en ze over te dragen aan buitenlandse bedrijven. In de recente provinciale verkiezingen in Jujuy deed het linkse FIT het overigens erg goed door het Peronisme te verslaan. Milei nam niet deel aan die provinciale verkiezingen.
Zijn beste verkiezing was in de provincie Salta waar hij won met 50% van de stemmen. In deze provincie was er drie maanden geleden een enorme lerarenstaking die hard werd neergeslagen door gouverneur Gustavo Saenz, een bondgenoot van Sergio Massa. In Chubut, waar een grote beweging was ter verdediging van het water tegen mijnbouw, won extreemrechts ook. Zelfs in historisch Peronistische provincies zoals Tucumán, waar de regeringspartij een maand geleden de provinciale verkiezingen won, en Santa Cruz, een bastion van het Kirchnerisme, won Milei.
Zijn leraren, arbeiders, inheemse gemeenschappen in deze provincies in een paar weken tijd echt naar rechts opgeschoven en hebben ze hun steun gegeven aan een programma voor privatisering van het onderwijs en de gezondheidszorg, voor het uit handen geven van lithium en andere gemeenschappelijke goederen?
Ongetwijfeld is er een element van reactionair verzet tegen deze strijd dat werd gekanaliseerd in de stemming voor twee extreemrechtse varianten zoals Patricia Bullrich, die de interne verkiezing van Juntos por el Cambio won, en Javier Milei, de kandidaat met de meeste stemmen. Maar het belangrijkste is dat deze stem werd gebruikt om de nationale regering en de rechtse oppositie te straffen.
Dit is belangrijk. Het betekent immers dat indien Milei president wordt en zijn programma wil uitvoeren, ook veel van zijn eigen kiezers dit niet zullen aanvaarden. Bovendien beschikt Milei niet over een nationale partijstructuur om de woede onder controle te houden. In tegenstelling tot Trump of Bolsonaro kan hij niet rekenen op de steun van een partij of pakweg het leger. Hij kan ook niet rekenen op de structuren van de evangelische kerken die geen deel uitmaken van zijn partij. Deze zwakte was te zien in de vroege provinciale verkiezingen waar hij verschrikkelijke resultaten behaalde en ook in de PASO waar hij heel weinig militanten had.
Peronisme zinkt weg, maar ademt nog steeds
Het Peronisme heeft zijn slechtste verkiezingen ooit gehad en staat voor het eerst op de derde plaats. Hoewel ze op nationaal niveau werden verslagen, vermeden ze een compleet verlies dankzij een overwinning in de strategische provincie Buenos Aires. Bovendien geeft het slechte resultaat van Juntos por el Cambio, dat slechts één procentpunt hoger scoorde, hoop aan de Peronisten dat ze de situatie in oktober kunnen omkeren en de tweede ronde halen om aan de macht te blijven. Hiervoor zullen ze alle economische middelen van de staat gebruiken om een deel van de 30% afwezigen naar de stembus te krijgen en zullen ze de angst voor het fascistische monster aanwakkeren, net zoals ze dit deden bij de verkiezingen van 2019. Er zal grote druk zijn om op het minste kwaad, Massa, te stemmen.
Al deze berekeningen zijn nutteloos als de sociale crisis niet wordt aangepakt, en hierin biedt het heersende Peronisme geen antwoorden. Integendeel, de dag na de voorverkiezingen kondigde minister en kandidaat Sergio Massa een devaluatie van 22% van de officiële dollar af, die snel werd doorberekend in de prijzen van primaire levensbehoeften. Zo stegen bijvoorbeeld de prijzen van medicijnen met 25%, brandstof met 12%, voedsel met 15%, vlees met 60% en brood met 20%. Deze prijsstijgingen komen bovenop eerdere prijsstijgingen dit jaar, zodat de inflatie tegen het einde van het jaar naar verwachting meer dan 200% zal bedragen. Openbaar vervoer, elektriciteit en gas zullen ook duurder worden. De aankondigingen van stabiele prijsafspraken met voedselbedrijven en grote supermarkten worden niet nagekomen.
Dit is de realiteit waaronder de arbeidersklasse lijdt. Dit kan maken dat de angstcampagne mogelijk niet zal werken, waardoor de tweede ronde kan gaan tussen Milei en Bullrich.
Natuurlijk is het een gevaar dat Milei wint, maar tegelijkertijd is de kandidaat van het Peronisme een rechtse figuur die niet alleen degene is die meedogenloze besparingen toepast waar de mensen onder lijden, en die in zijn eerste verklaringen ook tegen het stakingsrecht inging door de lerarenstakingen te bekritiseren, hij is ook een voormalig leider van de Ucedé (een nu ter ziele gegane rechtse pro-dictatuurpartij) en is een directe vertegenwoordiger van het VS-imperialisme. Het Peronisme zal de arbeidersklasse vragen om op haar eigen beul te stemmen.
De beste manier om te voorkomen dat extreemrechts aan de macht komt of, als het aan de macht komt om te voorkomen dat het zij plannen uitvoert, is om nu te vechten tegen het IMF en de besparingen van de regering. We kunnen niet wachten tot oktober zoals de Peronistische vakbondsleiders of de linkerzijde die deel uitmaakt van de Unión por la Patria (Unie voor het Vaderland) proberen te doen. De tactiek om zich aan te sluiten bij het Peronisme om het “van binnenuit te veranderen” mislukte met Alberto en mislukt met Massa, die in zijn eerste verklaringen na de verkiezingen tegen het stakings- en protestrecht uithaalde.
Links front deed het niet goed
De ineenstorting van het Peronisme heeft zich niet vertaald in een groei van links. Van de 6 miljoen stemmen die het Peronisme in vier jaar verloor, ging er geen enkele naar revolutionair links, dat voornamelijk gegroepeerd is in het Frente de Izquierda – Unidad (Links Front – Eenheid). Zoals we hierboven al aangaven, ging de bestraffende, rebelse, anti-systeemstem naar Milei.
Door de interne crisis van het FIT zagen ze niet dat het monster groeide. De onvermijdelijke onenigheid over twee lijsten, aan de ene kant Myriam Bregman – Nicolás del Caño (beiden van PTS) die het haalde van de lijst onder leiding van Solano-Ripoll (Partido Obrero en MST), deed hen Milei vergeten. Het gevaar van extreemrechts werd geminimaliseerd en de onderlinge verschillen werden niet duidelijk gemaakt aan de linkse kiezers.
De beslissende factor in de stagnatie en achteruitgang bij de verkiezingen is het falen van de krachten die samen het Front vormen, dat al 10 jaar bestaat, om een kracht te creëren die verder gaat dan verkiezingen, die eensgezind optreedt in de dagelijkse strijd van de arbeidersklasse en een referentie is voor de duizenden activisten die geen deel uitmaken van een van de krachten die samen het FIT-U vormen. Zo’n organisatie zou de confrontatie kunnen aangaan met Milei en alle verdedigers van het kapitalisme.
Dit debat, dat op een positieve manier werd aangezwengeld door de PO en MST en weerspiegeld werd in de algemene vergadering van links die in juli in Buenos Aires bijeenkwam, moet een vervolg krijgen met nieuwe algemene vergaderingen en oproepen om activisten over het hele land te organiseren.
De vals optimistische balansen, vooral van de kant van de PTS, die een “consolidatie van kiezers”, hoge percentages op specifieke plaatsen en een “klinkende overwinning” in de interne verkiezingen zien, zijn niet gericht op het stimuleren van eenheid met al wie de confrontatie wil aangaan met de drie besparingskandidaten.
De leden van de FIT.U moeten nadenken en veranderen, niet alleen met het oog op de verkiezingen in oktober om te proberen zoveel mogelijk stemmen te winnen, maar fundamenteel om zich voor te bereiden op de periode die aanbreekt van steeds grotere aanvallen op de arbeidersklasse, maar ook van steeds grotere strijd. Het is noodzakelijk om vals optimisme en intern gekrakeel aan de kant te schuiven en om het verzet te organiseren.
Milei, Bullrich en Massa zullen voorbijgaan, maar de woede en razernij zullen blijven. Zal links in staat zijn om de toekomstige opstanden van de verontwaardigde Argentijnse massa’s te leiden?
De toekomst ligt in organisatie en strijd
Wie denkt dat een overwinning van Milei of Bullrich in oktober het einde van de geschiedenis is, vergist zich. De Argentijnse arbeidersklasse heeft een grote traditie van strijd. Dit werd onlangs gedemonstreerd in het protest in Jujuy, de lerarenstaking in Salta, of de enorme volksmobilisaties in Chubut en Mendoza ter verdediging van het water.
Argentinië is het land van Ni Una Menos en de groene golf; van de strijd voor het gelijke huwelijk en de massale vrouwenbijeenkomsten; van de Nunca Más en de rechtszaken over de genociden, die tot op de dag van vandaag doorgaan; van de Moeders en de teruggevonden kleinkinderen; het land van de grote piqueterobeweging (massabeweging van de werklozen) en de georganiseerde arbeidersklasse. Kortom, we zijn het land van de argentinazo, waarvan de as nog smeult en die vroeg of laat weer zal branden in e werkende klasse en de Argentijnse massa’s. Deze traditie van strijd en gewonnen rechten zal worden voortgezet in de Argentijnse arbeidersklasse en kan niet zomaar uitgewist worden door Milei, Bullrich of Massa. Onze kracht ligt in de straten.
De opstand in Jujuy toont ons de toekomst, wie er ook wint in de verkiezingen. We zullen moeten vechten voor onze rechten en voor een leven dat het waard is om te leven. Laat je niet verlammen door de angst voor de opmars van extreemrechts, organiseer je en vecht. Daarom bouwen we een revolutionaire organisatie in Argentinië op als onderdeel van een internationale organisatie die activisten van over de hele wereld samenbrengt in International Socialist Alternative. De strijd tegen extreemrechts beperkt zich niet tot Argentinië. We vechten wereldwijd tegen oorlog en fascisme; voor LGBTQIA+ rechten en socialistisch feminisme; voor de verdediging van ons milieu en de planeet tegen klimaatverandering. De werkende klasse kan zich organiseren om een einde te maken aan het kapitalistisch systeem en om diegenen aan de macht te brengen die nooit eerder regeerden in Argentinië: de werkende klasse zelf.
