Elf jaar geleden verkocht BASF haar kunstmestinstallaties voor 700 miljoen euro aan EuroChem, een Russische multinational. Het personeel was toen al ongerust, maar de directie verklaarde dat het allemaal wel goed zou komen. Als gevolg van sancties tegen de Russische eigenaar, de oligarch Andrej Melnichenko, werd de productie begin maart stopgezet.
Melnichenko zal er geen boterham minder door eten: hij is de zesde rijkste Rus met een vermogen tussen 15 en 20 miljard dollar. Voor de 400 personeelsleden is de onzekerheid wel bijzonder dreigend. Met de waarde van het in Italië in beslag genomen luxejacht van Melnichenko, zouden de lonen van deze 400 personeelsleden gedurende meer dan 10 jaar kunnen betaald worden. Maar zo werken de sancties dus niet…
De eerste prioriteit voor het personeel is uiteraard het behoud van de jobs en van de productie. EuroChem Antwerpen produceert 2 miljoen ton kunstmeststoffen per jaar. Dat is belangrijk om de voedselproductie op peil te houden, zeker in een context van een internationaal dreigende voedselcrisis. Door het gebruik van (kunst)meststoffen verdubbelen de oogsten, en verbetert de kwaliteit van het graan. Maar de prijzen van kunstmest zijn op een jaar tijd verviervoudigd, wat ze voor meer en meer boeren onbetaalbaar maken. Laat staan voor boeren uit de neokoloniale wereld.
De vakbonden eisten als reactie op het stilleggen van de productie dat alle lonen zouden uitbetaald worden. Het bedrijf maakte de afgelopen jaren genoeg winsten. Verder werd het openen van de boeken geëist en de nationalisatie van het bedrijf om de productie zo snel mogelijk te heropstarten. Die optie van nationalisatie werd niet meteen afgeschoten, zelfs niet in de zakenkrant De Tijd.
Uiteraard zien de bazen en hun vertegenwoordigers ‘nationalisatie’ anders dan de arbeidersbeweging. Voor hen gaat het niet om productie onder democratische controle en beheer van de werkende klasse. Om uit de impasse te geraken ging de EuroChem-groep akkoord met een tijdelijke verzelfstandiging van de Antwerpse vestiging, onder toezicht van de overheid. De Russische multinational is akkoord dat er op die manier een beperkt deel van de productie opgestart wordt, terwijl de inkomsten in Antwerpen blijven. Ook voor de regering kan dit door de “sanctie-beugel”, op voorwaarde dat de inkomsten voor een heel beperkt aantal zaken gebruikt worden, o.a. het betalen van de lonen. De federale regering gaf uiteindelijk toelating om voorraden te verkopen en enkelvoudig samengestelde meststoffen te produceren.
Hiermee is de discussie echter niet voorbij. Volgens de vakbonden is de beperkte opstart niet houdbaar op iets langere termijn. In de context van een acute voedselcrisis is het ook onverantwoord én onacceptabel dat het grootste gedeelte van de productiecapaciteit onbenut blijft. Een volledige zelfstandige opstart onder overheidscontrole zou een stap vooruit zijn en kan tijdelijk ademruimte bieden. Maar de vraag zal blijven wat er met de winsten gaat gebeuren. Het openen van de boekhouding blijft een belangrijke eis. Om de jobs en de productie op langere termijn veilig te stellen, is een nationalisatie de beste oplossing. Een nationalisatie onder democratische controle en bezit van het personeel van EuroChem Antwerpen en de gemeenschap, zou het mogelijk maken om de beschikbare knowhow en productie in te zetten om mee een antwoord te bieden op de wereldwijd dreigende voedseltekorten.
