Onderzoek toont aan dat wie op minder dan 3 kilometer van 3M woont alarmerende hoge waarden van PFAS in het bloed heeft. Dit geldt uiteraard ook voor het personeel van 3M. Na een onderzoek van 800 bloedstalen door het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid was de conclusie dat Zwijndrecht internationaal “één van de ergere hotspots” is. Waarom kwam er nu pas een onderzoek? Wat kunnen bezorgde werknemers en omwonenden doen?
Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA) leek zich nu vastberaden op te stellen en liet een deel van de productie van 3M stil leggen. Ze doet zich radicaal voor om de banden tussen 3M en het politieke establishment, inclusief haar eigen partij, te verdoezelen. Liever één bedrijf laten vallen om de andere te beschermen. Terwijl de vervuiling al jaren bekend is, kreeg 3M de voorbije jaren veel Vlaamse subsidies. Sinds 2013 ging het om 5 miljoen euro waarvan 2 miljoen euro uit het Vlaams Klimaatfonds. In dezelfde periode werd er fors bespaard op de controlediensten. De radicaliteit van Demir is hypocriet: ze wil 3M los trekken van de algemene problematiek van industriële vervuiling, de politieke verantwoordelijkheid daarvoor wegstoppen en tegelijk nog eens politiek scoren zonder een echte oplossing aan te bieden voor de omwonenden of het personeel van 3M.
De Vlaamse Milieu-inspectie is de voorbije jaren afgebouwd waardoor er minder controles zijn. Op alle departementen die betrokken zijn bij milieu en omgeving is er op tien jaar tijd een vijfde van het personeel geschrapt: van 5.027 voltijdse equivalenten in 2010 tot 4.146 vandaag. Dit beleid wordt doorgezet: het departement Omgeving moet in 2022 opnieuw 5% besparen op personeel. Het resultaat? Volgens het hoofd van de milieu-inspectie werd één op de vijf meest vervuilende bedrijven, de klasse 1 waartoe ook 3M behoort, nog nooit gecontroleerd. De aankondiging van Demir dat er tien milieu-inspecteurs bijkomen, compenseert amper de 26 vertrekkers onder de vorige regering en de 7 onder de huidige regering.
Voor transparantie inzake de productie of voor ernstige gezondheidsmaatregelen, kunnen we niet op de directie of de traditionele politici rekenen. We moeten zelf van onderaf opkomen voor een publieke controle op het volledige productieproces en de gezondheidsgevolgen ervan. Hiervoor zal een protestbeweging nodig zijn om te vermijden dat dergelijke controle een inefficiënt doekje voor het bloeden is. In de onderhandelingen over een sectorakkoord dwongen de vakbonden een voortgezet gezondheidstoezicht af zodat werknemers die met chemische risico’s in aanraking kwamen ook na hun loopbaan worden opgevolgd. Dit is een belangrijke stap vooruit, afgedwongen door de dreiging met collectieve actie in de sector.
De pogingen om personeel en omwonenden tegen elkaar op te zetten, zijn een klassiek voorbeeld van verdeel en heers. Het gaat hier echter niet om een keuze tussen jobs en gezondheid. Gezondheid van de werknemers moet mee centraal staan. Het gebruik van vervuilende stoffen bedreigt evengoed het personeel. Aangezien 3M verantwoordelijk is, moet dat bedrijf opdraaien voor de gevolgen. Als delen van de productie sluiten wegens gezondheidsoverwegingen, dan moet het volledige personeel garantie van werk en volledig loon krijgen.
Omwonenden zijn terecht bezorgd. 3M moet ook daar zijn verantwoordelijkheid nemen met compenserende maatregelen voor wie wil verhuizen. Dit moet geen decennia duren, zoals bij de loodvergiftiging door Umicore in Hoboken. 3M moet niet beweren dat het dit niet kan betalen: het bedrijf maakte vorig jaar wereldwijd 5,4 miljard dollar winst. In 2019 was de vestiging in Zwijndrecht goed voor 17 miljoen euro winst op een omzet van 300 miljoen euro. Daarvan ging er 13 miljoen euro rechtstreeks naar de Amerikaanse aandeelhouders.
Als 3M niet bereid is om publieke controle op de productie toe te laten, onafhankelijke medische opvolging van het personeel en de omwonenden te betalen, alle jobs en lonen te garanderen en compensatie te voorzien voor omwonenden die willen verhuizen, wordt het hoog tijd om deze industriële vervuiler te onteigenen zonder compensatie en het bedrijf in publieke handen te nemen. Onze gezondheid is te belangrijk om het aan de willekeur van multinationals over te laten. Wij eisen de nationalisatie van de klimaatcriminelen zodat echte transparantie mogelijk is over de industriële vervuiling, en zodat er met behoud van jobs en bijhorende knowhow een milieuvriendelijke alternatieve productie kan uitgebouwd worden.
