Het klinkt ongelooflijk, maar in de Middeleeuwen hadden gewone werkenden meer vrije dagen dan vandaag. Gemiddeld werd toen 150 dagen per jaar gewerkt, terwijl Europese werkenden vandaag doorgaans recht hebben op 25 tot 30 verlofdagen per jaar en ruim 200 dagen werken. In onder meer de VS, Japan en China zijn er dat nog meer.
Artikel door Jean (Luxemburg)
Dit zegt natuurlijk niets over de arbeidsomstandigheden in de Middeleeuwen. Die waren erg hard en er was geen sociale bescherming, laat staan syndicale bescherming. Maar het aantal officiële feestdagen lag dus wel een pak hoger. Dat kwam onder meer omdat de geestelijke leiding, die tevens als grootgrondbezitter een groot deel van de landbouweconomie controleerde, begreep dat de landbouwers voldoende rust nodig hadden om productief te zijn. Bovendien was elke levensgebeurtenis aanleiding voor extra verlofdagen. Resultaat: het aantal gewerkte dagen lag een eind onder wat we vandaag kennen. Zelfs indien de arbeidsdagen toen een beetje langer waren, lag het aantal gepresteerde uren op jaarbasis lager. Dit alles blijkt uit een studie door de econoom Juliet B Schor. Het doorprikt de mythe dat er doorheen de eeuwen een min of meer constante verbetering van de arbeidsvoorwaarden was.
In zekere zin zijn deze onthullingen niet zo verrassend. In zijn analyse van het kapitalisme benadrukte Karl Marx dat er een fundamenteel verschil was tussen het kapitalisme en voorgaande productiewijzen: de kapitalist heeft een onverzadigbare behoefte om zoveel mogelijk kapitaal te accumuleren om deze winsten te herinvesteren in productiemiddelen om sterker te staan dan zijn concurrenten. Voor de feodale leenheer lag het anders: zijn accumulatie was beperkt tot de capaciteit van zijn schuren. Hij had er geen belang bij om meer te accumuleren. Dit essentiële verschil verklaart waarom de arbeidstijd in de Middeleeuwen korter was: de toenmalige heersende klasse had er geen belang bij om de werkenden als citroenen uit te persen. Onder het kapitalisme is dat anders: na enkele uren werken hebben we ons loon verdiend en daarna werken we enkele uren voor de winsten van de baas.
Tegelijk wordt onze tijd gekenmerkt door een andere paradox: die van de massale werkloosheid. Marx legde uit dat kapitalisten er belang bij hebben om een tekort aan jobs te organiseren zodat wie werk vindt tegen slechtere voorwaarden wil werken. Het is een tweede opmerkelijk effect van het kapitalisme: we werken meer, maar is er geen werk voor iedereen. De moderne technologie zou de taken van de meeste werkenden enorm kunnen verlichten en de productie efficiënt kunnen plannen in functie van de noden, maar dat is niet wat er gebeurt. Nieuwe technologie wordt zelfs gebruikt om de werkdruk op te voeren: steeds meer productiviteit, delokalisatie, “uberisering” en permanente beschikbaarheid voor wie aan andere plagen ontsnapt is.
Kortom: het kapitalisme heeft de mensheid enorme vooruitgang gebracht, maar het wordt steeds duidelijker dat dit systeem rampzalig is voor de gewone werkenden en tegelijk ook voor het leven op de planeet zelf. Er valt nog veel te zeggen over dit onderwerp, onder meer dat deze regels op een zondag geschreven zijn. De strijd tegen dit systeem is immers een paar uur extra waard.
