Uit de archieven van de klassenstrijd. Victor Serge, 1890-1947. Metgezel van de revolutie

Victor Kibaltsjitsj werd geboren in Elsene op 30 december 1890. Zijn vader, een arme student medicijnen die sympathiseerde met de Russische populistische beweging, moest het tsaristische Rusland ontvluchten. Victor had een moeilijke jeugd door de verwijdering tussen zijn ouders en de armoede van het gezin. Zijn jongere broer Raoul stierf op 9-jarige leeftijd aan tuberculose en honger. Victor ging nooit naar school, maar kreeg een solide literaire opleiding van zijn moeder en een degelijke algemene opleiding (geschiedenis, aardrijkskunde, wetenschappen) van zijn vader.

door Guy Van Sinoy

Op 15-jarige leeftijd werd hij als leerling-fotograaf actief in de Socialistische Jonge Wacht in Elsene. Deze Elsense groep protesteerde tegen de annexatie van Congo door België en verliet de BWP om de “Groupe Révolutionnaire de Bruxelles” (1) op te richten en zich aan te sluiten bij een anarchistische kolonie in Stockel.

Anarchist in Parijs

In 1909 vertrok Serge naar Parijs, waar hij werd gevraagd om de krant L’Anarchie te redigeren, waarbij hij zijn artikelen ondertekende met het pseudoniem Le Rétif. Hij nam deel aan de protesten tegen de executie van Francisco Ferrer.(2)  Een paar maanden woonde hij samen met zijn vriend Raymond Callemin, die lid was van de ‘Bonnot-bende’.(3) Hij zag hoe ze moordenaars werden, maar weigerde hen aan te geven. 

In 1912 werden leden van de Bonnot-bende opgepakt. Victor Serge werd beschuldigd van medeplichtigheid. Hij werd uiteindelijk veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf in Melun, waar hij werkte als drukker en corrector. Hij maakte van deze gevangenistijd gebruik om zijn kennis van andere talen te verbeteren. Naast Frans en Russisch leerde hij Duits, Spaans, Pools, Italiaans, Portugees en Engels.

Barcelona, Nin en de CNT

Na zijn vrijlating uit de gevangenis werd hij gedeporteerd naar Catalonië, waar hij actief werd in de anarcho-syndicalistische CNT en Andres Nin leerde kennen. Hij schreef twee artikelen in Tierra y Libertad, die hij ondertekende onder de naam Victor Serge: één ter verdediging van de Oostenrijkse socialist Fritz Adler, die net Karl Stürgkh (de Oostenrijkse minister-president) had doodgeschoten, en het andere ter lof van de net uitgebroken Russische revolutie. De Spaanse algemene staking in de zomer van 1917 mislukte en Victor Serge moest terugkeren naar Frankrijk, waar hij werd geïnterneerd wegens het overtreden van een verblijfsverbod. Na lange onderhandelingen werd hij uiteindelijk uitgewisseld voor witte officieren die in Rusland vastzaten.

De revolutie dienen

Zodra hij in Petrograd aankwam, stelde Victor Serge zich in dienst van de Comintern, waar zijn talenkennis de revolutie goed van pas zou komen. Hij sloot zich aan bij het team van Zinovjev, voorzitter van de Communistische Internationale. In de jaren die volgden was hij verantwoordelijk voor de Franse editie van Inprekorr. Het was in deze tijd dat hij een hechte band kreeg met Andres Nin, die net lid was geworden van de Comintern via de Internationale Rode Vakbondsfederatie.

In de herfst van 1923 was hij getuige van het mislukken van de Duitse revolutie. Datzelfde jaar volgde hij het conflict binnen de bolsjewistische partij tussen Trotski en Stalin op de voet. Victor Serge sloot zich aan bij de linkse oppositie onder leiding van Trotski. Hij hekelde de stalinistische ontaarding van de Sovjetstaat en de Comintern en de desastreuze gevolgen daarvan voor de Chinese revolutie van 1927.

Gedeporteerd en daarna vrijgelaten

In 1928 werd hij uit de Communistische Partij gezet wegens “fractionele activiteiten” en onder toezicht geplaatst. In 1933 werd hij veroordeeld tot drie jaar deportatie naar Orenburg in de Oeral. In Frankrijk was hij ondertussen een bekend auteur. Vanuit literaire kringen ontstond een internationale campagne voor zijn vrijlating. Trotski nam daar vanuit Prinkipo, waar hij in ballingschap verbleef, aan deel.

Hij werd in april 1936 vrijgelaten. Uit de Sovjet-Unie gezet, keerde hij terug naar België waar hij zich in Ukkel vestigde. Hij werkte voor het Luikse dagblad La Wallonie, waar hij meer dan 200 artikelen schreef over de Sovjet-Unie, Duitsland en Spanje.

De POUM en de Spaanse revolutie

Gehecht aan Spanje, dat hij sinds 1917 kende, steunde Serge zijn vriend Andres Nin en de POUM (Arbeiderspartij van marxistische eenheid), een partij gevestigd in Catalonië en gevormd in 1935 uit de fusie van de Spaanse Communistische Linkerzijde en het Arbeiders- en Boerenblok. Trotski was het volledig oneens met de POUM, die deelnam aan de Volksfrontregering in Catalonië (Nin was minister van Justitie!) Vanaf dat moment werden de politieke banden tussen Nin en Trotski verbroken.

Marseille, Mexico-Stad

De invasie van België en Frankrijk door Nazitroepen dwong Victor Serge te vluchten naar Marseille (in de onbezette zone). Vanuit Marseille slaagde hij erin om een boot naar Mexico te nemen, waar hij in 1941 aankwam, na de moord op Trotski. Victor Serge zette zijn literaire activiteiten voort en stierf in 1947 aan een hartaanval.

Ongeacht soms diepgaande tactische meningsverschillen met Victor Serge, blijft hij een onmisbare auteur voor al diegenen die strijden voor revolutie.

1. Tijdens een discussie op het BWP-congres van 1909 over de overdracht van de eigendom van Congo van de koning aan de Belgische staat, verlieten 5 jonge afgevaardigden uit Elsene het congres onder het scanderen van de slogan ‘Congo aan de Congolozen’. 
2. Francisco Ferrer, Catalaanse leraar en oprichter van een moderne rationalistische school.  In 1909 liep een protestbetoging tegen het zenden van Spaanse troepen naar Marokko uit op rellen in Barcelona waarbij 76 doden vielen. Ferrer werd door de katholieke geestelijkheid veroordeeld als de aanstichter van de demonstratie en na een ‘proces’ ter dood veroordeeld en doodgeschoten.
3. Een groep anarchisten gespecialiseerd in gewapende overvallen op geldtransportbedrijven.