In mei 2009 kwam er officieel een einde aan de burgeroorlog in Sri Lanka. De elite van de boedhistische meerderheidsbevolking uit het zuiden, de Singalezen, haalde toen een overwinning op de Tamil Tijgers. In de eindfase van de oorlog vielen er tienduizenden doden op enkele weken tijd. We zijn ondertussen 7,5 jaar verder. Is er vandaag vrede en vooruitgang? Als we de gevestigde media mogen geloven wel. Maar de spanningen zijn niet verdwenen. Integendeel. We spraken hierover met Siritunga Jayasuriya van de United Socialist Party.
De burgeroorlog is gedaan en de president die hierop toezag, Rajapakse, is van het toneel verdwenen. Wat betekent deze verandering?
“Het klopt dat Rajapakse in januari 2015 is weggestemd waarna Maithripale de nieuwe president werd. In de zomer van 2015 won de oppositiepartij United National Party (UNP), de traditionele rechtse partij, de verkiezingen. Er kwam een grote verandering in de parlementaire politiek. De vroegere heersende partij, de Sri Lanka Freedom Party (SLFP), werd uitgenodigd om toe te treden tot een regering van nationale eenheid. Een 40-tal parlementsleden van die partij ging daar effectief op in en vormde een coalitieregering met de UNP.
“Premier Ranil Wickremasinghe, de eigenlijke sterke man van dit bewind, stelde dat er twee centrale doelstellingen waren. Ten eerste van Sri Lanka een nieuw Singapore of Maleisië maken inzake economische ontwikkeling op basis van een doorgedreven neoliberaal beleid, door af te werken waar de rechtse regering na 1977 aan begonnen was. De tweede doelstelling was het vinden van een antwoord op de nationale kwestie.
“De regimewissel zorgt voor relatieve vrijheid in vergelijking met wat er vroeger was. Werkenden, studenten en boeren kunnen voor hun rechten opkomen. Er is wat ademruimte, ook voor de linkerzijde. Maar het neoliberale beleid en de bijhorende onpopulariteit leiden tot hoogoplopende communautaire spanningen. Sinhalese extremisten winnen steun. Tegelijk ligt de elite van de Tamil politici onder vuur. De Tamil National Alliance steunde de nieuwe regering, maar de bevolking merkt geen fundamentele verbetering. Na twee jaar worden daden verwacht.”
Hoe ziet het neoliberaal beleid eruit in Sri Lanka?
“Ranil ging ervan uit dat hij meer steun uit het westen ging krijgen, maar daar wordt nog wat afwachtend gereageerd. De kwestie van de oorlogsmisdaden maar ook de wereldwijde crisis spelen daar een rol in. Om aan middelen te geraken, deed de regering beroep op het IMF. Samen met de leningen van het IMF komen de harde besparingsvoorwaarden. Het IMF eist onder meer dat het begrotingstekort beperkt wordt, dat er meer geliberaliseerd wordt en dat de relatief goed ontwikkelde arbeidsregels – afgedwongen door een sterke arbeidersbeweging – afgebouwd worden.
“Op 1 november, nog voor de begroting werd bekendgemaakt, was er een verhoging van de BTW van 11% tot 15%. Dit heeft een enorm effect op de gewone bevolking. Deze maatregel diende enkel om het IMF tevreden te stellen. In de begroting volgden nog maatregelen die de gewone mensen treffen.”
Maar in het Noorden is er wel vrede?
“Aan de oppervlakte ziet het er goed uit. Dit jaar kwam zelfs de Britse premier Cameron op bezoek om vast te stellen dat er vrede heerst. Maar 7,5 jaar na het officiële einde van de burgeroorlog blijven de problemen erg groot. Wist je dat er in het Noorden op een bevolking van ongeveer 500.000 Tamils maar liefst 150.000 Sinhalese soldaten zijn? Dat is een groter aantal militairen dan in het door India bezette deel van Kasjmir. Die soldaten zitten nu in de kazernes, maar ze zijn er wel. Ook blijven er enorme problemen met de grond: een deel ging terug naar de oude eigenaars, maar een groot deel blijft in handen van het leger.
“De politieke elite van de Tamil National Alliance staat onder grote druk. Meer dan 90% van de Tamils stemden voor de nieuwe president en voor verandering. Ze dachten dat er iets zou veranderen, maar in de praktijk komt daar weinig van in huis. De frustraties nemen dus toe. Eind september leidde dit tot een massaal protest: alle winkels bleven dicht en meer dan 10.000 mensen kwamen op straat in een betoging georganiseerd door de voorzitter van de Noordelijke Provincieraad. De Tamil National Alliance nam een ‘neutrale’ positie in over dit protest omdat er een onuitgesproken compromis is met de UNP-regering.
“In het zuiden werd dit protest aangegrepen om de voorzitter van de Noordelijke Provincieraad voor te stellen als de schaduw van Prabacharan, de vermoorde leider van de Tamil Tijgers (LTTE). Alle politieke partijen en alle media gingen daarin mee. Wij waren de enigen die een persconferentie hielden in Colombo om het democratisch recht op protest te verdedigen. Als er geen democratische rechten op actie erkend worden, zeg je eigenlijk dat de Tamils maar terug naar de jungle moeten om guerrillastrijd te voeren.”
Ziet het ernaar uit dat de spanningen zullen afnemen?
“We zullen de komende maanden een grote test kennen. De regering wil de grondwet wijzigen of een nieuwe grondwet opstellen. De vorm is nog niet duidelijk, maar het discussiepunt over de nationale kwestie wel. De Tamil National Alliance eist een federale macht voor de regio en een verenigd Sri Lanka in plaats van een eenheidsstaat. Maar alle zuidelijke politici zijn daar tegen.
“In de grondwet staat nu dat het boedhisme de centrale godsdienst is. Wij eisen dat dit uit de grondwet gaat: religie is iets persoonlijk, niets voor in een grondwet. In 1987 werd een amendement op de grondwet ingevoerd waarin stond dat de macht over de politie en de grond aan de regionale autoriteiten toekomt. Daar is nooit iets van gerealiseerd en de zuidelijke politici willen dat ook niet. Mogelijk zullen er toegevingen komen, maar deze zullen niet verregaand zijn en alleszins niet volstaan.
“Tegelijk is er in het zuiden een agressieve campagne van de Sinhalese nationalisten. De SLFP-parlementairen rond voormalig president Rajapakse vormen de belangrijkste oppositiekracht. Ze willen er alles aan doen om terug aan de macht te komen, al was het maar om persoonlijke vervolging wegens oorlogsmisdaden af te wenden. De dreiging hiervan wordt steeds concreter, recent nog werd voormalig minister Karuna opgepakt. Er wordt met een agressief nationalistisch discours ingespeeld op het ongenoegen dat toeneemt als gevolg van het neoliberale beleid.
“Dit alles kan leiden tot erg scherpe tegenstellingen. 2017 wordt een cruciaal jaar met de discussie over de grondwet en de pogingen van Rajapakse en zijn aanhangers om de macht terug te grijpen. Beperkte toegevingen op vlak van de nationale kwestie zullen niet volstaan, maar we moeten wel elke stap vooruit ondersteunen. Daarbij moeten we er wel voor opletten dat dit niet gezien wordt als steun aan de regering die een neoliberaal beleid voert. De ruimte voor een onafhankelijke positie zoals de onze is dan ook beperkt. De Sinhalese terreur neemt bovendien toe, wij zouden daar ook wel eens het slachtoffer van kunnen worden.
“Het enige reële antwoord bestaat uit een gezamenlijke kracht van werkenden, arme boeren en jongeren uit alle delen van het land waarbij we samen tegen het kapitalisme ingaan. Op kapitalistische basis is een oplossing voor de nationale kwestie een illusie en is fundamentele verbetering van de levensstandaard van gewone mensen in alle delen van het land onmogelijk. Met de United Socialist Party nemen we een consequent standpunt in dat we overal verdedigen, zo hielden we in november nog een geslaagde meeting in Jaffna met meer dan 60 aanwezigen. Dat was de grootste linkse meeting in Jaffna sinds het einde van de burgeroorlog. Het heropbouwen van een actieve arbeidersbeweging op syndicaal en politiek vlak is een race tegen de tijd.”
