“Sencillamente, no ful respetada.” Simpel gezegd: ik werd niet gerespecteerd. Zo reageerde Jenni Hermoso, op de houding van de voorzitter van de Spaanse voetbalbond, Luis Rubiales. Hermoso en haar ploeg waren net wereldkampioen geworden in een toernooi dat een nieuwe norm legde voor de kwaliteit van het spel. Het gebrek aan respect van Rubiales wierp echter een schaduw over de Spaanse overwinning. Het is slechts één voorbeeld van de minachting van de FIFA-leiding voor de speelsters en spelers.
Door Tonya Rogers (Socialist Alternative, ISA in de VS)
Het toernooi vestigde records inzake opkomst en kijkcijfers. Het was een sterke viering van het internationale karakter van het vrouwenvoetbal. Ploegen die die voorheen domineerden, zoals Japan, Frankrijk, Brazilië, Zweden, Zuid-Korea of de VS, werden aanzienlijk uitgedaagd of zelfs uitgeschakeld door ploegen als die van Nigeria en Colombia. De Jamaicaanse ploeg moest geld inzamelen om naar Australië te kunnen reizen en raakte voor het eerst door de eerste poules. Marokko was het eerste Arabische land dat het WK haalde en doorging naar de achtste finales.
Aan dit toernooi deden een speler mee die een hijab droeg en de eerste openlijk transatleet. Het werd gezien als een strijdtoneel voor gelijke beloning en het was een aanklacht tegen seksisme en misbruik op alle niveaus van de sport. Vrouwen en werkenden kunnen internationaal inspiratie halen uit de strijd van de nationale vrouwenploegen tegen seksisme op het werk en voor gelijke lonen. De internationale aandacht en solidariteit gingen in tegen elementen van seksistische berichtgeving in de media en stelden misbruik binnen de bonden aan de kaak.
De FIFA beloofde om tot een “veilige sport” te komen, maar toch waren er minstens 16 landen waar misbruik werd gerapporteerd. Die gevallen werden opgesomd door journaliste Suzanne Wrack van The Guardian (https://www.theguardian.com/football/2023/aug/25/luis-rubiales-actions-are-not-abnormal-they-are-symptomatic-of-the-system). Het gaat om gerapporteerde gevallen, niet om opgeloste. De Spaanse voetbalbond is momenteel het meest zichtbare vorobeeld.
De FIFA reageerde snel op de brede internationale steun voor Hermoso onder de fans en medespeelsters. Rubiales werd voor 90 dagen geschorst in afwachting van een ‘onderzoek’. Er lijkt echter geen mechanisme te zijn om hem als bondsvoorzitter af te zetten. Rubiales is ook een van de ondervoorzitters van UEFA, de Europese voetbalkoepel. Dat is een machtige positie die hij ongetwijfeld zal gebruiken om steun te krijgen uit de donkerste hoeken van de voetbalwereld.
De flauwe verdediging van Rubiales was de kus op de mond er met wederzijdse instemming was gekomen. Dit was aanvankelijk een weigering om zich te verontschuldigen en nadien werd het aangegrepen om zich voor te doen als slachtoffer van een ‘heksenjacht’ en ‘nepfeminisme’. De Spaanse voetbalbond zei aanvankelijk namens Hermoso dat de kus wederzijds was, maar de speelster was het daar niet mee eens. Ze riep de hulp in van FIFPro, de internationale spelersvakbond.
Uit solidariteit gaven 56 speelsters van Spanje aan dat ze niet voor de nationale ploeg zullen spelen als Rubiales voorzitter blijft. Onder hen alle 23 speelsters die aan het WK deelnamen. De bond antwoordde dat ‘uitkomen voor de nationale ploeg een verplichting is voor al wie hiervoor opgeroepen wordt.’ Mogelijk zullen Hermoso en andere speelsters aangeklaagd worden om ze terugvechten!
Hermoso werd tijdens haar werk aangevallen
In het vrouwenvoetbal is er steeds discussie over gelijkheid. Bij elke vermelding van het Spaanse team werd ook gewezen op hun strijd tegen seksisme en de slechte behandeling door de voetbalbond. Nog voor het toernooi stuurden 15 speelsters een brief met hun weigering om onder coach Jorge Vidal te spelen wegens een slecht beheer en een cultuur van misbruik.
Rubiales legde Vida aan het team op. Sommige speelsters keerden terug, anderen bleven uit verzet thuis. De spanning was zichtbaar en Vilda kreeg nul krediet van de fans voor de adembenemende prestaties van de ploeg. De discussies onder de supporters werden gedomineerd door dit conflict: kunnen we de Spaanse ploeg echt steunen als dit de voetbalbond versterkt?
Iedereen die de finale zag, zou denken dat het vandaag steevast zou gaan over hoe Mary Earps een strafschop van Hermoso op spectaculaire wijze wist te stoppen. Is er een duidelijker signaal over de beschuldigingen van de speelsters dan dat hun overwinning werd ontsierd door misbruik van hun sterspeelster voor de ogen van de internationale media?
Of het moment dat de Spaanse ploeg won en Rubiales in zijn kruis greep in de richting van Jorge Vilda? De twee mannen moesten het samen vieren omdat geen van de speelsters hen erbij wilde betrekken. Nu hebben alle 11 leden van de ploeg rond de trainer ontslag genomen. Enkel Vilda blijft zitten. Rubiales bood hem een contractverlenging van vier jaar met loonsverhoging aan.
De FIFA en de meeste nationale bonden zijn niet transparant, ondemocratisch en corrupt. Voor de finale hield FIFA-chef Gianni Infantino een uitbundige seksistische toespraak, die hij duidelijk inspirerend bedoelde. Hij legde uit dat vrouwelijke speelsters “de juiste gevechten moeten leveren” om “ons mannen te overtuigen van wat we moeten doen” en zei “jullie (vrouwen) hebben de macht om te veranderen.” De toespraak ging vooral over het winstpotentieel voor de FIFA met het vrouwenvoetbal. Infantino’s denkwijze valt in de klassieke valkuil om vrouwen te vertellen dat ze voor zichzelf moeten opkomen om iets te krijgen wat gelijk is aan mannen, inclusief lonen, wat Infantino afdeed als iets louter symbolisch. Met een verwijzing naar een FIFPRO-rapport wees CNN erop dat “vrouwelijke topspeelsters over de hele linie hetzelfde of minder betaald krijgen dan mannelijke voetballers van hetzelfde niveau per maand.” Er is nog veel werk aan de winkel.
Roger Bennett van de populaire podcast Men in Blazers, die de connectie met de werkvloer verduidelijkte, reageerde door te zeggen: “Hoe is voetbal het laatste overblijfsel geworden voor volstrekt waardeloze mannen?…een schande voor alle mannen, Rubiales. Hoe walgelijk! Om dat ergens met je werknemer te doen is walgelijk; om het te doen terwijl de hele wereld toekijkt, is gewoon zo ondoorgrondelijk van zijn gevoel van almacht om dat in wezen te doen met een werknemer (sic). Maar dat dit gebeurt, 65 uur nadat Gianni Infantino tegen vrouwen heeft gezegd dat ze mannen moeten vertrouwen… dat is het sluitstuk van dit wereldkampioenschap voor vrouwen en dat is echt, echt misselijkmakend.”
De Engelse ploeg, de Lionesses, betuigden hun solidariteit met Hermoso en hun Spaanse collega’s. Alex Morgan, de ster van de Amerikaanse ploeg, leidde een protest. Beth Mead en Alex Greenwood legden verklaringen af, terwijl Marta, speelster van Brazilië en Orlando Pride, een foto tweette waarop ze een polsbandje met de slogan ‘Contigo Jenni’ droeg. Patri Guijarro, één van de speelsters die weigerde terug te keren naar het nationale team voor het WK, zei: “”Het is voorbij. Met jou Jenni. Het is jammer dat het zover moest komen, voordat mensen zouden geloven dat de klachten van maanden geleden echt zijn.” Bij de mannen hebben Borja Iglesias en de spelers van Real Betis hun steun betuigd aan Hermoso. Xavi legde een verklaring af, terwijl de ploegen van Cádiz en Sevilla hun steun betuigden door spandoeken voor Jenni vast te houden voor hun wedstrijd. Meer mannelijke spelers zouden moeten weigeren om voor het Spaanse nationale team of in clubwedstrijden te spelen totdat het systeem van de Spaanse voetbalbond helemaal verandert.
Speelsters moeten internationaal actie blijven voeren om Rubiales er voorgoed uit te schoppen en verder te gaan om concrete vooruitgang te boeken voor het vrouwenvoetbal. Deze openlijke seksistische handelingen staan immers niet los van andere concrete kwesties, zoals de strijd voor gelijke lonen, degelijke faciliteiten en professionele ontwikkeling van clubs. Dit werd goed samengevat door de geblesseerde Sam Mewis in haar artikel voor The Athletic: “Sommige bonden kunnen na het toernooi met een soort afrekening te maken krijgen, maar zoals we allemaal weten is invloed in deze situaties moeilijk te verkrijgen en de ultieme indicator van macht. Het WK komt bijna met een Catch-22. Als de teams die geen geld en investeringen hebben goed presteren, zullen de bonden zeggen: ‘Zie je wel? We doen het goed’. Als de teams echter verliezen, zullen diezelfde bonden zeggen: ‘Waarom zouden we hierin investeren?’. Het is een onmogelijke situatie waar vrouwen zich overal ter wereld in bevinden, op elke werkplek. We kunnen het niet alleen bij voetbal houden.”
Gelijke financiering voor sport vanaf de jeugdwerking tot aan de professionele competities, met programma’s die zijn afgestemd op de behoeften van vrouwelijke sporters, zou de professionalisering van het vrouwenspel internationaal snel veranderen. Spelersvakbonden op alle club- en professionele niveaus hebben al bewezen een cruciaal instrument te zijn in de strijd tegen giftige omgevingen en misbruikers. Een voorbeeld: speelsters die zich hebben georganiseerd met FIFPro vechten tegen de Nigeriaanse federatie, die soms zelfs verzuimt om speelsters te betalen.
Naast de discussie over de behandeling van speelsters, zou de verdediging van Hermoso een keerpunt kunnen zijn in de wereldwijde strijd tegen seksisme in de sport, en mogelijk een nog grotere impact hebben als het een georganiseerde strijd in de bredere samenleving inspireert, en niet uitdooft zoals het Me Too-moment deed. Vrouwelijke speelsters in alle sporten en bonden hebben zich georganiseerd voor gelijke beloning, om misbruik uit te roeien en om het vertrouwen en de steun te vergroten om op te staan tegen seksisme. De opkomst van MeToo resulteerde in veranderingen op de werkvloer voor werknemers van McDonalds en hotelpersoneel, maar had veel meer kunnen opleveren met een bredere organisatie. Speelsters die zich tot hun vakbond wenden en acties organiseren, weigeren te spelen of hun bonden trotseren, kunnen de structuur van de sport veranderen. Publiek eigendom, gekozen en direct terugroepbare raden van bestuur die bestaan uit sporters en ex-sporters, niet uit miljardairs, zijn duidelijk nodig om figuren als Rubiales en Infantino weg te krijgen en om de rechten van speelsters fundamenteel te verbeteren.
Politiek in de sport is een weerspiegeling van debatten in de bredere samenleving
Het is in het voordeel van alle werkende vrouwen dat de gebeurtenissen rond het ongewenst gedrag tegenover Hermoso en het seksisme van de FIFA in de openbaarheid komen. Het geeft aan hoe diep seksisme en minachting zitten bij deze machtige mannen en de gevestigde instellingen. Ze minachten de speelsters die in wezen hun werkneemsters zijn. Tot op zekere hoogte zijn de uitspraken en acties een weerspiegeling van de versterking van een rechtse terugslag tegen de feministische strijd voor gendergelijkheid.
Voormalig Fox-commentator Megyn Kelly zei dat de uitschakeling van de Amerikaanse ploeg het resultaat was van de aanwezigheid van LGBTQ-speelsters zoals Megan Rapinoe. Ze zei dat de ploeg wel Amerikaanse shirts aantrok, maar niet voor Amerikaanse waarden staat. Voormalig speelster Carly Lloyd presenteert nu voor Fox Sports. Samen met medepresentator Alexi Lalas zei ze dat het activisme de ploeg onaantrekkelijk maakt. Andere commentatoren vroegen zich af of de Amerikaanse ploeg wel genoeg gemotiveerd was nu gelijke beloning is afgedwongen. Werkenden in alle sectoren moeten zich tegen dit soort standpunten verzetten als ze opkomen voor betere arbeidsomstandigheden.
Politiek in de sport is een weerspiegeling van debatten in de bredere samenleving. De spraakmakende discussies en acties voor LGBTQ-gelijkheid en vrouwenrechten in de sport kunnen bijdragen aan verdere organisatie. Megan Rapinoe was een van de eerste professionele sporters die zich aansloot bij het protest van Colin Kaepernick uit solidariteit met Black Lives Matter, dat de discussie over racisme in de populaire cultuur in een bredere arena bracht, nog voordat de George Floyd-opstand de grootste protestbeweging in de geschiedenis van de VS werd. Dat de beweging niet in staat was om grotere overwinningen te boeken is tragisch en deels te wijten aan de rol van de Democratische Partij en een gebrek aan onafhankelijke organisatie. We moeten deze lessen leren en ons blijven organiseren met meer kracht en democratische structuren, bereid om het op te nemen tegen misleidende leiders binnen onze bewegingen en tegelijkertijd tegen de rechtervleugel.
Dit jaar worden enkele belangrijke collectieve arbeidsovereenkomsten besproken in de VS. Er is een toename van discussies over de rol van staken om eisen te winnen. De Britse stakingsgolf en het Franse pensioenprotest toonden een grotere bereidheid om op straat te komen. Wellicht keken niet al deze werkenden naar hun internationale voetbalploegen, maar het zien van speelsters die opkomen voor hun sociale en economische rechten speelde in het verleden een rol bij het opbouwen van vertrouwen onder gewone mensen in bewegingen tegen oorlog, ongelijk en racisme.
Na het WK Voetbal is het volgend jaar de beurt aan de Olympische Spelen. Het protest kan opgevoerd worden en daarbij kan steun gevraagd worden aan de mannenploegen en andere competities. Om de samenleving fundamenteel te veranderen is het nodig dat de arbeidersklasse zich internationaal bewust organiseert. Om de vrouwenhaat van de rijken en machtigen, in de sport en in de bredere samenleving, te ontmantelen, moeten we uiteindelijk heel hun heerschappij een halt toeroepen.
