De voorbije weken werd het armste land van Latijns Amerika opgeschrikt door een krachtige beweging van arbeiders, boeren en de inheemse bevolking tegen de neo-liberale plannen van de regering. Op 17 oktober moest president Gonzalo Sánchez de Losada ontslag nemen.
Andrés Aravena, Socialismo Revolucionario (Chili)
De voorbije twee weken betoogden tienduizenden in de grote steden. De mijnwerkers hadden stokken met dynamiet bij. De beweging leidde tot verdeeldheid in de regering en uiteindelijk tot het ontslag van de president. De voormalige president stond erg negatief tegenover arbeiders en de armsten. Zelf was hij een rijke zakenman die een opleiding in de VS genoot, hij spreekt Spaans met een VS-accent waardoor hij de bijnaam ‘el gringo’ meekreeg.
De betoging trok door de hoofdstad La Paz terwijl slogans werden geroepen als: "We gaan door tot hij weg is". Losada vluchtte uit het presidentieel paleis met een helikopter en trok naar Miami, de beruchte speeltuin van de elite in Latijns Amerika. Losada werd vervangen door vice-president Carlos Mesa.
Bolivië is het armste land van Zuid-Amerika en lijdt onder enorme sociale ongelijkheid. De economische catastrofe betekent dat 5,6 Bolivianen – op een bevolking van 8 miljoen – in armoede leven. Ieder uur van de dag komen 20 nieuwe mensen (8 op het platteland en 12 in de steden) terecht in omstandigheden van ‘extreme armoede’. Op hetzelfde ogenblik verplaatsten de toplui uit de entourage van president Losada zich met luxe-wagens, maken ze uitstapjes naar Miami,… Losada zelf is een miljonair en patroon van een mijnbedrijf. Zij leiden een dergelijk leven op een ogenblik dat 3 miljoen Bolivianen geen toegang hebben tot elektriciteit of stromend water!
Deze statistieken op zich vormen voldoende reden voor de arbeiders, boeren en armsten om grote betogingen te houden en de wegen te blokkeren. Dit protest heeft evenwel geleid tot enorme staatsrepressie. Meer dan 100 demonstranten werden vermoord tijdens de opstand. Zij kwamen op straat om hun oppositie te tonen tegenover de regering en het economisch systeem dat niet in staat is om de werkloosheid op te lossen of om te voorzien in een landhervorming. Het kapitalisme heeft geleid tot extreme uitbuiting van de natuurlijke rijkdommen door multinationals. De betogers gingen in tegen de corrupte heersende klasse van Bolivië die de meerderheid van de bevolking laat leven in extreme armoede.
Ondanks de gewelddadige politie-repressie, de leugens in de media en de dreiging van massale afdankingen, hebben de arbeiders, boeren en onderdrukten dagelijks massaal betoogd en de blokkades verdergezet. De COB (Boliviaanse Arbeiderscentrale) riep op voor een algemene staking van onbepaalde duur vanaf 29 september. De beweging duurde meer dan twee weken en bracht arbeiders van alle sectoren, boeren en kleine handelaars samen in strijd.
Eisen van de beweging
De centrale eisen van de beweging waren: nationalisatie van de gasindustrie (de regering probeerde dit te verkopen aan de VS) en het ontslag van president Sánchez de Losada, die een neo-liberaal beleid voerde in het belang van de multinationals. Andere eisen gingen in tegen de wetgeving die de deur opent voor privatiseringen en voor een programma van landhervormingen waarbij ook wordt ingegaan op de teelt van coca-planten. Daarnaast werd ook het intrekken geëist van de wetgeving die de pensioenen en de lonen beperkt om de begrotingstekorten te verminderen. De betogers eisten ook het intrekken van het Decreet 21060 op basis waarvan werknemers kunnen ontslagen worden zonder enige motivering of enige reden.
De regering raakte tijdens de beweging meer en meer geïsoleerd. De beweging leidde tot het ontslag van de president, maar nu komt de voormalige vice-president aan de macht. De arbeiders en boeren waren nog niet in staat om op een beslissende wijze de macht van de kapitalisten en grootgrondbezitters aan te pakken. Het is duidelijk dat de eisen van deze beweging niet kunnen gerealiseerd worden zonder het in vraag stellen van het kapitalisme in Bolivië.
Er kan weinig of niets gewonnen worden onder het kapitalisme
Het enige dat de arbeidersklasse tegenhield om de Boliviaanse samenleving over te nemen, was de zwakheid van hun organisaties en het gebrek aan een duidelijk socialistisch programma bij de leiding van de beweging – de COB, CSUTCB (Verenigde vakbond van landarbeiders en boeren in Bolivië) en de MAS (Beweging voor socialisme). Hierdoor wordt door de massa’s het socialisme nog niet gezien als een alternatief op het kapitalisme en het grootgrondbezit.
Het is noodzakelijk om de eisen van de beweging te kaderen in een strijd voor socialisme en voor het opzetten van een regering van arbeiders en boeren. Zo’n regering zou de natuurlijke rijkdommen en de grote bedrijven nationaliseren, een programma van landhervormingen doorvoeren en dat onder democratische arbeiderscontrole en arbeidersbeheer.
Deze schitterende strijd – een revolutionair proces – kan afgeleid worden indien het niet dringend verenigd wordt rond een revolutionair socialistisch programma. De regering moest een stap achteruitzetten, maar de heersende klasse blijft aan de macht en probeert de beweging te verdelen door aparte onderhandelingen op te zetten en gebruik te maken van ieder teken dat de beweging vermoeid raakt. Delen van de boeren en arbeiders hebben hun strijd stopgezet om de nieuwe regering "een kans" te geven, terwijl delen van de COB nog steeds in staking zijn. De nieuwe kapitalistische regering zal geen antwoord bieden op de sociale crisis waarmee het land geconfronteerd wordt onder het kapitalisme. Er zal opnieuw strijd losbarsten.
Jammer genoeg zorgen de reformistische opvattingen van de MAS voor verwarring bij veel arbeiders. Het is niet mogelijk om de levensvoorwaarden van de massa’s te verbeteren door enkel het kapitalisme stap per stap te hervormen. Het is niet mogelijk om zo uiteindelijk het socialisme te bereiken, zoals gesteld wordt door leiders van de MAS zoals Evo Morales en andere parlementsleden van de MAS. Evo Morales suggereerde dat de VN moet aangesproken worden als adviseurs om de kwestie van de gasexport op te lossen! Sinds het ontslag van de voormalige president, heeft Morales opgeroepen dat de nieuwe regering tijd moet krijgen.
Het idee om het land te "herstichten", wordt verdedigd door delen van de heersende klasse en ook deel elementen in de MAS. Dit is een uitdrukking van de onstabiele situatie waarin de heersende klasse zich bevindt. In Santa Cruz, één van de rijkste regio’s met enorme oliereserves en vruchtbare landbouwgrond, roepen de werkgevers en grondbezitters op om het land te "federaliseren" met grotere autonomie voor de regio’s. Ze verdedigen dit idee op basis van hun eigen klassebelangen en om de beweging van arbeiders en boeren te verdelen.
Delen van de heersende klasse lijken ook bereid om de oproep te steunen voor verkiezingen van een parlementaire raad als uitweg voor de crisis. Dat is het standpunt van één van de regeringspartijen (de NFR). Volgens ons zal er echter een revolutie nodig zijn en de oprichting van een regering van arbeiders en boeren om een echte parlementaire raad te kunnen garanderen, een revolutionaire parlementaire raad. Daarin zouden vertegenwoordigers zetelen van de arbeiders, boeren en de inheemse bevolking, van de kleine handelaars en de soldaten, om te discussiëren over de maatregelen die nodig zijn om de belangrijkste problemen aan te pakken waarmee het land geconfronteerd wordt en om een begin te maken van de socialistische omvorming van het land.
De arbeidersklasse en de algemene staking
De COB riep op voor een algemene staking om de president tot ontslag te dwingen de verkoop van gas aan de VS te stoppen. Het onbepaalde karakter van de staking en de enorme steun ervoor brachten de vraag naar voor van wie de macht in handen heeft en wie de samenleving echt leidt. Het is niet genoeg om een algemene staking uit te roepen en dan te hopen dat de kapitalisten en de regering gewoon verdwijnen.
Het is ook nodig om een duidelijk plan en doelstellingen naar voor te schuiven om een overwinning te kunnen bereiken. De COB-leiding deed niets om dit voor te bereiden toen de algemene staking werd uitgeroepen.
Het is van cruciaal belang dat er in alle regio’s stakingscomités worden verkozen op lokaal, stedelijk, regionaal en nationaal vlak om de strijd te coördineren en de beweging één te maken. Deze organen zouden ook problemen moeten aanpakken zoals het tekort aan basismiddelen, het verhinderen van vandalisme of acties van provocateurs.
Het is de arbeidersklasse die een beslissende rol moet spelen in deze strijd. Door haar sociale cohesie kan deze klasse de leiding nemen van de beweging.
Een programma voor het leger
Het leger was aanvankelijk beïnvloed door de massale sociale beweging. Er waren rapporten die waarschuwden voor het feit dat de soldaten en zelfs de officiers positief stonden tegenover de eisen van de beweging. Sommigen spraken zelfs van een mogelijke splitsing in het leger, een factor die de beslissing van de president om af te treden zeker versneld heeft. De beweging moet een oproep doen aan de basis van het leger (soldaten die arbeiders en boeren in uniform zijn) om de orders die oproepen om te beweging neer te slaan niet op te volgen. De soldaten moeten uitgenodigd worden om eigen comités op te zetten en aan te sluiten bij de stakingscomités. Er is in het leger een enorm ongenoegen en er is nood aan een revolutionair programma om hun problemen te verbinden met de beweging.
De meeste militairen komen uit gezinnen van arbeiders en boeren. Dienstplichtigen worden ingezet als huispersoneel voor de rijken. Ze worden als goedkope arbeiders ingezet om wegen te bouwen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat een deel van het leger sympathiek staat tegenover de beweging. Delen van het leger kunnen overgewonnen worden naar de kant van de arbeiders en boeren, die hen de mogelijkheid zouden bieden om zich te organiseren en comités te vormen om een strijd op te zetten voor betere arbeids- en levensvoorwaarden.
Voor een revolutionaire leiding om komaf te maken met het kapitalisme
Zonder een revolutionaire leiding met een marxistisch programma dat alle delen van de arbeiders verenigt, kunnen de beperkingen van de huidige leiders enorme gevolgen hebben voor de arbeidersklasse. De strijd kan niet onbepaald verdergezet worden als de arbeiders en boeren het gevoel hebben dat het nergens toe leidt. Vermoeidheid en een aarzelende houding kunnen dan opduiken. Het gevoel van nederlaag of de frustratie daarbij kunnen de heersende klasse de mogelijkheid bieden om haar krachten te herorganiseren en om de controle over de samenleving volledig terug te winnen, mogelijks op gewelddadige basis.
Het is hoog tijd dat de beweging een programma aanneemt die ook de noodzaak van een arbeiders- en boerenregering bevat. Dat betekent een strijd om de regering omver te gooien, een einde te maken aan de heerschappij van de kapitalisten en grootgrondbezitters, een einde te maken aan de rol van het imperialisme in Bolivië en te beginnen met de socialistische omvorming van het land.
Een revolutionaire socialistische overwinning door de arbeiders en boeren in Bolivië zou onmiddellijk leiden tot een versterking van het zelfvertrouwen van arbeiders in heel Latijns Amerika die ook op zoek zijn naar een alternatief op het neo-liberale beleid. De arbeiders en jongeren op het continent zouden van hieruit de strijd kunnen voeren voor een socialistisch Latijns Amerika. Nationalistische opvattingen worden historisch gebruikt door de heersende klasse om haar privileges te verdedigen en de arbeiders te verdelen. Een federatie van heel het continent en het beëindigen van de situatie van armoede en miserie, zijn enkel mogelijk in de strijd voor een socialistische samenleving.
