Lampiris is het zelfverklaarde wonderkind van de Belgische energiemarkt. Op 6 jaar tijd werd het de tweede grootste gasleverancier van Wallonië en op 13 jaar tijd de vierde speler op de Belgische markt in termen van het aantal aansluitingen. Zelfverklaard want het profileerde zich als uitsluitend groene leverancier en dus als de toekomst voor de energiemarkt. Marketing stond daarbij centraal. Groen logo, groene site, niet bijzonder vergezocht, maar doeltreffend. Uiteraard waren ze ook actief als sponsors van evenementen zoals loopwedstrijden, festivals (Dranouter, Couleur Café, Fête des Solidarités, …) en zelfs van milieuorganisaties zoals Natuurpunt, Natagora & een project ter bescherming van de bijenpopulatie. Ze pakten uit met investeringen in windmolenparken om naast leverancier zelf ook producent te worden. Op hun site beloofden ze er alles aan te doen om de energiemarkt te vergroenen.
Artikel door Michael (Gent)
Tot daar het sprookje. Achter de marketing ging een andere realiteit schuil. De claim dat elke kWh aangekocht werd bij kleinere en lokale producenten van hernieuwbare energie, was onwaar. In 2010 gold dit volgens Greenpeace voor 65%. Nog volgens Greenpeace was in 2013 slechts 37% van de aankopen echt hernieuwbaar, 21% kwam uit kernenergie, 20% uit steenkool en olie en 10% uit afvalverbranding. Uiteraard werd dit toegedekt met de mantel der groene progressie in de vrije markt. Greenpeace zelf stelde dat ze “een heel positieve rol op de markt” speelden. Volgens die logica zouden ze namelijk volledig groen kunnen worden en zelf investeren in groene productie naarmate ze groeiden, meer klanten aan zich bonden en dus meer winst maakten. Dat is het mantra van het ecokapitalisme.
Maar de logica van het kapitalisme is vrij eenvoudig. Wat het meeste winst maakt, haalt het. Eenmaal de winstvoet van een bepaald concept niet meer aangehouden kan worden, moet het hervormd of verkocht worden. Door decennialange miljardeninvesteringen in ontginning van fossiele brandstoffen, ligt de winstvoet bij fossiele brandstoffen nog steeds pakken hoger dan bij hernieuwbare energie. De investeringen die in die laatste moeten gebeuren, zijn veel te duur om interessant te zijn voor zowel grote petroleummagnaten als kleinere spelers. Voorbij een bepaald marktaandeel wordt het voor kleinere bedrijven zoals Lampiris onbegonnen werk om die concurrentie nog aan te gaan omdat de nodige investeringen niet genoeg meer opleveren.
De winstlogica wacht dus niet op de vergroening van de markt. Die logica geldt voor elk bedrijf en is uiteindelijk dé drijfveer van elke grote aandeelhouder die zijn investeringen niet in rook wil zien opgaan. Oprichters Bruno Vanderschueren en Bruno Venanzi vonden dat het tijd was om de aandelen te cashen. De groene ondernemers blijken ordinaire zakenmannen.
Total zag haar kans schoon om een plaatsje uit te bouwen op de markt van de particuliere energievoorziening. Dat ze tezelfdertijd ingang vindt op de “groene markt”, de verkooptechniek van het moment, is mooi meegenomen. Veel geloof in de groene bocht van Total, waar ook de verkopers bij Lampiris zich achter verschuilen, is er echter niet. Total neemt financieel deel aan de boringen van Gazprom in het Noordpoolgebied, zelf ontgint het schaliegas en teerzandolie in Alberta, Canada.
De verontwaardiging bij klanten van Lampiris is begrijpelijk, maar het mag ons niet meer verwonderen. De groene labels, certificaten en intenties, zijn ondertussen al talloze keren doorprikt en ontmaskerd voor wat ze zijn: verkooppraatjes. Van Monsanto over Volkswagen tot Lampiris: allemaal misbruiken ze de oprechte bezorgdheid van de meerderheid van de bevolking over de bewoonbaarheid van onze planeet.
Voor democratische controle op de energiesector en de winsten
De vijf grootste petroleum- en energiebedrijven draaiden in 2012 een omzet van 2000 miljard dollar. Onder de vorm van greenwashing wordt een minuscule fractie daarvan geïnvesteerd in hernieuwbare energie. De gecombineerde winsten van meer dan 110 miljard gaan naar aandeelhouders.
Coöperatieven waarbij aandelen niet in handen van enkele aandeelhouders zitten, maar verdeeld worden over de klanten, lijken voor sommigen een uitweg. Het zou een gelijkaardig scenario, waarbij twee aandeelhouders beslissen over de koers van een bedrijf, kunnen vermijden. Maar coöperaties zijn niet in staat de door big business gedomineerde energieproductie en petroleumlobby te breken. Uiteindelijk maken ze deel uit van de marktlogica, maar ze kunnen niet concurreren met de prijzen, de omzet en de invloed van de gevestigde petroleumbedrijven.
In de stakingsgolf van de laatste maanden tegen de nieuwe arbeidswet in Frankrijk, werden raffinaderijen en brandstofdepots van onder andere Total geblokkeerd. Hoewel dit nu niet hun eerste bekommernis is, zou hernieuwbare energie deel kunnen zijn van discussies in stakerscomités en fabriekscomités die opgericht worden tijdens zulke blokkades. Dat zou een extra argument aanleveren om energieconcerns en hun winsten niet in handen te laten van de aandeelhouders en CEO’s, maar om ze te nationaliseren onder democratische controle en beheer van de werknemers. Niet de winst, maar door de noden van de werknemers, de bevolking en de planeet zouden de investeringen dan sturen.
Telkens we de logica van de groene vrije markt omarmen, zullen we bedrogen uitkomen. Het is als wachten op Godot, maar met ernstige gevolgen. Telkens opnieuw verliezen we kostbare tijd en energie. Tijd en energie die we beter investeren in de uitbouw van een massabeweging die opkomt collectieve oplossingen en een rationele planning van de energieproductie.
