In De Militant van juli-augustus 1992 publiceerden we een dossier over de klimaattop van Rio de Janeiro. Sindsdien is de discussie over klimaat sterk veranderd en is er meer wetenschappelijke kennis, maar het is nuttig om de politieke benadering die we in 1992 naar voor brachten eens te (her)ontdekken.
Zal Rio de aarde redden?
De planeet wordt vergiftigd en de middelen om in het levensonderhoud te voorzien worden vernietigd. Voor landbouw geschikte gronden ter grootte van India en China samen lijden onder menselijke activiteiten sinds WO II.
Ontbossing, overbegrazing en slechte landbouwtechnieken hebben 24% van de landbouwgronden in Latijns-Amerika geruïneerd. De meeste van die schade is echter nog relatief klein en omkeerbaar – tot dusver.
Het regenwoud, waarvan we afhankelijk zijn voor onze zuurstof, verdwijnt zienderogen. Queensland, ooit Australiës groenrijkste provincie, heeft het enige regenwoud dat het land rijk was, omgekapt. Dit leidde tot het ontstaan van een stofwoestijn zoals we die in de meeste delen van het land kunnen terugvinden. Dit alles wordt nog verergerd door het kweken van speciale soorten rundvee voor vleesconsumptie in de fastfoodketens.
Houthakkers hebben grote delen van Brazilië ontbost, teneinde graslanden te scheppen om runderen bestemd voor de Westerse vleesmarkt te kweken. Maar wanneer het regenwoud verdwijnt, vermindert de regenval waardoor het land opdroogt. Volkeren zien hun omgeving vernietigd worden en vallen van armoede in hongersnood.
Dit gebeurde in Ethiopië en Soedan, waar kilometer na kilometer bomen omgekapt werden om vee te kweken en gewassen te zaaien die in het Westen tot veevoer verwerkt worden.
Het resultaat? Een steeds verder oprukkende woestijn, een stijging in de temperatuur van de atmosfeer en ontbelare mensen die sterven van ziekte en honger. In de bergachtige streken van Assam en de Filippijnen verdwijnen de bomen van de hellingen. Gevolg hiervan was dat de overvloedige regen niet meer gebroken werd voor het bereiken van de bodem, hierdoor trad erosie op. Rivieren spoelen deze vruchtbare grond kilometers weg, tot in de lagunes waar het zich neer zet.
Deze aard werd beroofd van chemische elementen die de plantengroei veroorzaken en blijft dus onbegroeid. Er kunnen wel mensen gaan wonen. De eilanden in deze delta’s zijn dan ook vestigingsplaatsen waar men leeft van wat vee en het verbouwen van maïs, totdat overstromingen en/of orkanen mens, dier en maïs wegspoelen. Het verlies aan mensenlevens is enorm. Milieurampen zijn echter niet onvermijdbaar. Zo hebben vrouwen in Kenia op bergen terassen aangelegd om de grond vast te houden. Op deze manier vermeden ze een milieucatastrofe en verhoogden ze de maïsproductie. In Burkina Faso werden stenen muurtjes gebouwd rond de velden om het oprukken van de woestijn tegen te houden. Geweldige oogsten en een stijging van het grondwaterpeil waren het gevolg. Heel wat rampen zouden zo kunnen voorkomen worden, moesten de winsten van de kapitalisten hierdoor niet in het gedrang komen.
Vele van de bomen die in Zuid-Oost-Azië geveld werden, komen terecht in fabrieken waar men Chinese eetstokjes maakt. Britse handelaars verkopen nog steeds teekhout uit de Filippijnen. Dit ondanks het feit dat de Filippijnse regering een uitvoerverbod instelde en Groot-Brittannië een importverbod. De vernietiging van het milieu is verschrikkelijk, maar blijkbaar ook verschrikkelijk winstgevend. Wanneer vleesfabrikanten en de houthandelaars zeker zijn van horenhoge winsten, gaan zij niet op zoek naar alternatieven.
Fossiele brandstoffen en hun afgeleide producten vervuilen het milieu enorm. Maar toch is er niemand die zich haast om alternatieven zoals zon- en windenergie te ontwikkelen. Onderzoek naar dergelijke bronnen is duur en garanderert bovendien geen grote winsten. Een dieselmotor die twee minuten draait, produceert evenveel kankerverwekkende stoffen als 1000 sigaretten en stoot bovendien koolstofdioxide uit, wat het broeikaseffect versterkt. Maar aardolie is winstgevend… Bush vocht een oorlog uit om de Westerse olie en winsten veilig te stellen.
Wat veroorzaakte de Golfoorlog en het in brand steken van de Koeweitse oliebronnen? De drang naar winst.
Wat bedreigt de regenwouden en brengt onze zuurstofvoorziening in gevaar? De drang naar winst.
Bush, Major en co lachen voor de camera’s in Rio. Maar hun regeringen spreken de taal van de grote automobiel- en olielobbies wanneer ze wegen blijven aanleggen en het openbaar vervoer afbouwen. Zullen zij bijgevolge helpen om het milieu veilig te stellen tegen de hebzucht van de kapitalisten?
Het gemeenschappelijk bezit en beheer van het land en de productiemiddelen, socialisme dus, is de enige oplossing.
In 1989 betaalden de Derde Wereldlanden de banken 20 miljard dollar meer aan intrest dan ze aan leningen ontvingen. In hetzelfde jaar werd 51 miljard dollar kapitaal versast van de Derde Wereld naar het Westen door middel van repatriëring van de winsten en het terugtrekken van kapitaal. Dat was evenveel als de hoeveelheid hulp die deze landen van het Westen ontvingen. De winsten die gemaakt worden ten koste van de Derde Wereld maken alles nog dramatischer. De armste landne in de wereld worden door het kapitalisme leeggezogen.
Armoede door overbevolking?
De rijken willen de controle op de bevolkingsgroei vooraan op de agenda plaatsen. De bevolking stijgt snel in de armste landen en kan toenemen met 3,2 miljard in de komende 40 jaar.
De negentiende eeuwse econoom Malthus heeft reeds, weinig succesvol, willen aantonen dat de bevolking altijd sneller groeit dan de voedselproductie en dat armoede bijgevolg onvermijdelijk is. De kapitalisten zeggen vandaag dat de armen moeten stoppen met zoveel kinderen te krijgen. Maar het is het kapitalistische productiesysteem dat verantwoordelijk is voor de armoede.
Er wordt genoeg voedsel geproduceerd in de wereld. In 1988 werd 360 miljoen ton graan opgeslagen of zelfs vernietigd om te vermijden dat de wereldprijs zou dalen. Tussen 1986 en 1990 groeide de landbouwproductie in de wereld met 3% (De Morgen 29/8/91). Dit is meer dan de bevolkingsgroei, maar de armste landen zijn steeds minder in staat om in hun voedselbevoorrading te voorzien.
De oorzaak hiervan is de subsidiëring en dumping van graan door o.a. de VS, waardoor de prijs daalt en de Afrikaanse boeren niet rendabel kunnen telen. Dit zou geen probleem zijn moesten de mensen in de Derde Wereld de koopkracht hebben om in het Westen graan te kopen. Maar dit ontbreekt. Daarenboven worden boeren in Europa betaald om land onbebouwd te laten liggen of om industriegewassen te kweken.
Toch is er een verband tussen het aantal kinderen en armoede. Kinderen zijn in de Derde Wereld het equivalent van onze sociale zekerheid. Indien je ziek of te oud bent om te werken, wie moet er dan voor je zorgen? De enige mogelijkheid in de Derde Wereld is naar je familie te gaan. Dus hoe meer kinderen, hoe kleiner de last voor de kinderen. Boeren hebben bovendien arbeidskracht nodig om te zaaien, oogsten, … In Bangladesh werken kinderen vanaf 10 jaar op de velden. Op hun vijftiende hebben ze de investering die ouders moesten doen om ze groot te brengen terugbetaald.
In de Westerse landen, zelfs in de katholieke zoals Italië, kennen we tegenwoordig lage geboortecijfers. Thailand, waar de levensstandaard in de zeventiger en tachtiger jaren sneller steeg dan in andere ontwikkelingslanden, kent eveneens een tragere bevolkingsaangroei. Vele landen waar vrouwen geen rechten hebben, kennen hoge geboortecijfers. Betere rechten voor vrouwen, gelijk loon en gezondheidszorg met het vertrekken van voorbehoedsmiddelen kan de bevolkingsexplosie stoppen. Maar de ontwikkeling van de Derde Wereld is nog altijd de belangrijkste factor.
De aarde kan geen oneindige bevolkingsgroei verdragen. Professor Vanderborght van de RUG verklaart aan De Standaard (4/6/02) dat de bevolkingsgroei lijdt tot milieuvervuiling. Bevolkingsgroei gaat volgens hem gepaard met een groei in de ontwikkeling en bijgevolg een vergrote vervuiling. Wat hij echter vergeet te vermelden is dat economische ontwikkeling niet noodzakelijk gepaard gaat met vervuiling. Het zijn de kapitalisten die kiezen voor vervuilende productiemethodes om hun winsten in stand te houden. Terecht verzetten de Derde Wereldlanden zich tegen het opleggen van beperkingen.
Daarmee raken ze echter nog niet de kern van de zaak aan: een milieuvriendelijke productie. Noch dit, noch het optrekken van de levensstandaard van de mensen in de Derde Wereld, is aan de orde op de top te Rio.
- Elk jaar wordt een gebied ter grootte van tweemaal ons land omgevormd tot woestijn. Een gebied viermaal zo groot wordt zodanig uitgeput dat het niet meer geschikt is voor landbouw.
- 16,9 miljoen hectare bossen worden wereldwijd vernietigd.
- In de Derde Wereld sterven elke minuut 28 kinderen als gevolg van armoede.
- Drievierden van de wereldbevolking lijdt onder armoede, ziekte, honger en droogte.
- Op het platteland in Ethiopië beschikt slechts 9% van de bevolking over drinkbaar water. Indien iedereen drinkbaar water had, zouden 2 miljoen kinderen ziekten als buikloop overleven.
- 90% van de stedelingen in de Derde Wereld hebben in darmen en bloed parasitaire wormen.
De gastheren van de top: de smerige heersers van Brazilië!
Chico Mendes, de Braziliaanse vakbondsleider en lid van de arbeiderspartij, werd vermoord door rechtse landeigenaars omdat hij de regenwouden en de rechten van zijn vakbondsleden verdedigde.
Hij vocht tegen de vernietiging van het milieu door het te verbinden aan de problemen van armoede. Hij toonde de weg aan de internationale arbeidersbeweging om actie te voeren en hij vocht voor socialisme.
Socialisme staat niet op de agenda van de heersende klasse die de Rio-top bevolkt. Braziliïes heersende klasse, de moordenaars van Mendes, zijn de gastheren van deze conferentie. Ze maakten de luxehotels klaar en om zeker te zijn dat de top niet verstoord zou worden, maakten ze de straten schoon. Rechtse doodseskaders, criminele bendes en de politie verdreven duizenden arme straatkinderen uit het gezichtsveld van de ‘gasten’. Meer dan 200 straatkinderen werden vermoord in de eerste maanden van 1992. Het besparingsprogramma dat opgelegd werd door de Wereldbank betekende:
- 12 miljoen werklozen
- Een daling van 20% van de lonen in het laatste jaar
- Een miljoen mensen op het platteland worden niet betaald voor hun arbeid, slavernij komt weer voor (8.000 gevallen volgens een rapport).
De rijkste 10% van de Brazilianen beschikken over de helft van het nationaal inkomen. 1% bezit 53% van de rijkdom terwijl 60% onder de armoedegrens (volgens de VN) leeft. De koopkracht van de laagste lonen in Brazilië wordt geschat op 30% van wat het in 1956 was. Brazilië steunt op de multinationals voor zijn ontwikkeling. Het laat hen het land vervuilen en toxische stoffen dumpen.
Bescherm de ozonlaag, niet de winsten!
De recente hittegolf deed mensen schrikken van de gevolgen van huidkanker. De ozonlaag is met 20% verminderd boven Noord-Europa.
Dit betekent verminderde bescherming tegen ultraviolet licht, wat het menselijk weerstandsvermogen aantast en huidkanker en oogziektes veroorzaakt. Mensen worden reeds aangemaand zich te bedekken, zich in te smeren met allerlei lotions en zonnebrillen te dragen. Wetenschappers verboden aan de VN denken dat er 300.000 extra gevallen van huidkanker zullen voorkomen en 1,4 miljoen mensen zullen lijden aan oogziektes ten gevolge van klimaatveranderingen. De vernietiging van de ozonlaag wordt versneld door het gebruik van chloorfluorcarbonaten (CFK’s) die gebruikt worden in spuitbussen, koelkasten, … In Groot-Brittannië weigerde de regering CFK’s te verbieden onder druk van multinational ICI, die onderzoek naar alternatieven stopzette tengevolge van de recessie. Met CFK’s vallen er grote winsten te maken, terwijl de veilige alternatieven wel beschikbaar zijn, maar de bedrijven maken hogere winsten met nieuwe chemische producten als HCFK’s die nog steeds de ozonlaag aantasten.
President Bush dreigde zijn bezoek aan de top af te zeggen omdat deze verplichtingen wilde opleggen om de uitstoot van koolstofdioxide te verminderen. Bush dreigde en zette iedereen onder druk tot de streefdoelen verlaagd werden. Het gevolg is dat men nu akkoorden sluit om de uitstoot van koolstofdioxide tegen het jaar 2000 te stabiliseren. Zelfs dit zal echter niet verplichtend zijn.
Onze planeet heeft socialisme nodig!
De organisatoren van de top in Rio drukken hun diepe ongerustheid over de aftakeling van de bestaansmogelijkheden op de aarde uit. Ze willen een aanzienlijke ontwikkeling om armoede te verbannen en het milieu te beschermen.
UNCED-organisator Maurice Strong, een Canadese miljardair, wil akkoorden over de bescherming van de wouden, de klimaatveranderingen en de diversiteit van de soorten. Hij wil ook hulp- en technologieoverdracht en speciale programma’s op de Derde Wereld op milieuvriendelijke wijze te helpen ontwikkelen. Mooie woorden, maar kan hij ze ook uitvoeren?
Elk deel van UNCED’s agenda werd verwaterd. Daarenboven zullen de GATT-onderhandelingen en de wereldhandel voor de ontwikkelingslanden nadelig blijven, ondanks alle akkoorden die op de top werden gesloten. Een wereldrecessie kan de problemen voor die landen nog verergeren.
De leiders van de onderontwikkelde landen vrezen dat de rijkere landen zullen proberen hen de rekening te presenteren. De Westerse landen willen een ontwikkelingsstop opleggen aan deze staten, wat een crisis zal veroorzaken. De Derde Wereld heeft nood aan ontwikkeling, maar niet aan ontwikkeling ten voordele van de multinationals.
De kern van het probleem is niet een Noord-Zuid conflict. Het wereldkapitalisme, een systeem van concurrentie tussen nationale staten en de blinde wedren naar winst, is de drijvende kracht achter de vernietiging van de planeet. Kapitalisme leidt tot armoede, crisis en uitputting van het milieu. Het zijn de grote multinationals die de aarde kapot maken door ontbossing, dumpen van vuiligheid en vergiftigende dampen die uit hun fabrieken komen.
Het is de schuld van het kapitalisme dat de Derde Wereld in een vicieuze cirkel van de schuldenlast terechtkomt. Het zijn de oneerlijke handelsverhoudingen, de superuitbuiting door de multinationals en de dictaten van de Wereldbank en het IMF, die de sociale ellende veroorzaken.
Wanneer we ontwikkeling willen in de ontwikkelingslanden, is er internationale coördinatie nodig en hebben we behoefte aan een democratische planning van de productie en handel om de uitbuiting te stoppen en een halt toe te roepen aan de verloedering van ons milieu. Enkel socialisme op wereldvlak kan de schuldenlast kwijtschelden, de militaire uitgaven terugschroeven en de productie plannen om de behoeften van de bevolking te bevredigen en het milieu niet te belasten.
De top in Rio zal niets oplossen. Het op winst gebaseerde systeem blokkeert elke oplossing. Ben je bezorgd over het milieu? Sluit je dan bij ons aan en vecht mee om het kapitalisme te dumpen!
