Afgelopen vrijdag vertrok een trein met 700 Belgische activisten naar Warschau. Het initiatief ging uit van ‘Klimaat en Sociale Rechtvaardigheid’. In Warschau werd deelgenomen aan een betoging in het kader van de VN-top over het klimaat, COP 19 (de 19e conferentie). Verschillende betogers hadden op hun gezicht een uurwerk getekend. Dat uurwerk gaf aan dat het tien na twaalf was, een uitdrukking van de dringendheid en van het feit dat het zelfs al wat te laat is.
De Afrikaanse delegatie in Warschau benadrukte dat de klimaatveranderingen zich al laten voelen. Het is geen probleem dat zich morgen pas zal stellen, er zijn nu al gevolgen. De recente ramp met de tyfoon Haiyan op de Filipijnen herinnert op brutale wijze aan de dringendheid van maatregelen. De tijd van de mooie woorden is voorbij, er moeten daden komen.
Maar sinds de eerste Klimaatconferentie van de VN, in Rio in 1992, is er niets of toch bijzonder weinig veranderd. De top in Warschau moest de basis vormen voor een akkoord over de beperking van uitstootgassen. Dat akkoord zou in 2015 op de volgende Klimaattop in Parijs moeten ondertekend worden. Het ontbrak evenwel niet aan officiële argumenten om vooral niet tot een bindend akkoord te komen. De VS verklaarden dat ze geen enkele andere doelstelling zou toepassen dan diegene die de Amerikaanse regering zelf bepaalt. De andere landen aarzelden niet om zich te verschuilen achter het feit dat de grote landen niet tot een concreet resultaat wilden komen.
Een top gedomineerd door het kapitaal
“COP19 zal het meest extreme voorbeeld zijn van hoe de private sector op nooit eerder geziene wijze de onderhandelingen domineert”, verklaarde een lid van Corporate Europe Observatory aan een journalist van de Franse krant Libération. “De Poolse regering heeft elf bedrijven het statuut van partner gegeven. Onder die bedrijven ook enkelen die eerder getuigden van weinig betrokkenheid met het klimaat, zoals ArcelorMittal, het bedrijf dat het meeste voordeel haalt uit de steenkoolmarkt in Europa, of BMW dat pogingen van de EU om de uitstoot van auto’s te verminderen al decennialang blokkeert.”
De Poolse autoriteiten gingen erg ver. De minister van Economie organiseerde zelfs een top over steenkool en klimaat tijdens de VN-top om zo de mijnsector te ondersteunen. De logica van concurrentie en de winsthonger van het kapitalistische productiesysteem zorgen ervoor dat iedere regering steeds vertrekt vanuit de concurrentiepositie van de eigen economie.
Geen verandering
“De definitie van waanzin is hetzelfde blijven doen en een ander effect verwachten”, aldus Albert Einstein. Dat gaat eigenlijk ook op voor de tegentoppen. Tal van activisten en vele NGO’s denken dat het doel van de mobilisatie er vooral uit bestaat om de politici ertoe aan te zetten enige moed te tonen. De politieke leiders hebben totnutoe echter op geen enkel ogenblik wat dan ook gedaan om de kern van het probleem aan te pakken – de enorme verspilling van middelen en energie door een productiesysteem dat gebaseerd is op winstmaximalisatie ten koste van het milieu en van de meerderheid van de bevolking. Waarom zouden ze daar nu wel iets aan doen?
We stellen iedere dag opnieuw vast hoe de regeringsleiders volgzame lakeien van de dictatuur van de banken en de multinationals zijn. Ze voeren een hard besparingsbeleid, gebruiken de economische crisis als excuus om milieuregels te versoepelen voor de bedrijven, geven rechtstreekse steun aan de bedrijven (met name aan de werkgevers, niet aan de werkenden),…
Sommige militanten denken dat de betogingen samen met de toename van het aantal rampen en de realiteit van de klimaatveranderingen zullen volstaan om de machthebbers op andere gedachten te brengen. Het voorbeeld van het smeltende poolijs geeft aan dat dit een illusie is. Het kapitalisme past zich aan de klimaatveranderingen aan en ziet er kansen in: het afsmelten van het poolijs opent een nieuwe economische strijd omdat er olievoorraden toegankelijk worden.
System change, not climate change
De Belgische delegatie in Warschau was goed voor ongeveer de helft van de betogers. Er waren minder dan 2.000 betogers. Dat geeft aan dat er weinig enthousiasme voor de betoging was. Het was bovendien niet evident om in Polen zelf te mobiliseren.
In Polen berichten de media nooit over milieuthema’s. Maar liefst 86% van de elektriciteit in het land komt van fossiele energiebronnen. Er zijn bovendien ongeveer 3 miljoen jobs met die sector verbonden, er zijn bijvoorbeeld nog ongeveer 90.000 mijnwerkers. Het volstaat ook niet om over “ecologische transitie” te spreken in een land dat gekenmerkt werd door een “democratische transitie” waarbij een wild kapitalisme in de plaats van de stalinistische dictatuur kwam. Zelfs de Poolse vakbonden staan erg sceptisch tegenover ecologische eisen. In die omstandigheden zullen we niet ver geraken met een retoriek die zich beperkt tot “verantwoordelijke consumptie” en zonne-energie.
De kunstmatige tegenstelling tussen werkgelegenheid en milieu doorbreken, kan enkel door tot de kern van het probleem door te dringen. We moeten wijzen op het falen van het kapitalisme, zowel op economisch vlak als voor mens en milieu. In onze mobilisaties moeten we dan ook een antikapitalistisch en socialistisch programma naar voor schuiven gekoppeld aan de actiemethoden waarover de arbeidersbeweging beschikt: het blokkeren van de economie door algemene stakingen en massastrijd.
Tegenover de gevaren als gevolg van de klimaatveranderingen, is er nood aan een planmatige aanpak van de economie waarbij de reactionaire greep van de wereld van de big business aan de kant wordt geschoven om plaats te maken voor het publiek bezit van de sleutelsectoren van de economie onder democratisch beheer en controle. Dat laatste is ook van belang om het verschil met de bureaucratisch geplande stelsels van het vroegere Oostblok duidelijk te maken.
De recente massamobilisaties sinds het uitbarsten van de Tunesische revolutie in 2011 geven een weg vooruit aan. Het feit dat deze bewegingen nu in een impasse zitten, wijst op de noodzaak om grondig te discussiëren over een alternatief op het kapitalisme en over de wijze hoe we daartoe kunnen komen. Het volstaat niet om ons te beperken tot het aanklagen van het systeem, we moeten het omverwerpen.
Naar Polen met de klimaattrein
Een trein vol activisten naar Polen brengen en logement ter plaatse, maaltijden onderweg (en zelfs bier van de tap) organiseren, was een enorme uitdaging die ‘Klimaat en Sociale Rechtvaardigheid’ op een geslaagde wijze is aangegaan. Het aantal deelnemers overtrof de verwachtingen, waardoor ook de wagon die voor debatten was voorzien met reizigers werd volgestouwd. Dat verhinderde niet dat er onderweg heel wat werd gediscussieerd.
Op de betoging viel de Belgische delegatie natuurlijk op door zijn relatieve gewicht, maar ook door de dynamiek die uitging van de delegaties van JNM (Jeugdbond voor Natuur en Milieu) en Comac, de jongeren van de PVDA.
Enkele LSP-leden gingen mee met de trein. In Polen vervoegden we enkele leden van Alternatywa Socjalistyczna, onze Poolse zusterorganisatie, met wie we samen tussenkwamen op de betoging. Op de slotmeeting kon een LSP-vertegenwoordiger kort spreken. Hij had het over het verband tussen de ecologische crisis en de economische crisis alsook over het belang om de sociale mobilisaties onderling te verbinden tot een massastrijd voor een democratisch socialistische samenleving.
