Van 17 tot en met 22 januari was er een bijeenkomst van het Internationaal Uitvoerend Bureau van het CWI. Deze bijeenkomst bracht ruim 85 afgevaardigden uit 33 landen bijeen voor een week vol discussie over de wereldwijde politieke situatie en de opbouw van onze internationale socialistische organisatie.
Het voorbije jaar werd gekenmerkt door revoluties en massale bewegingen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika, de eurocrisis, het verzet van de Europese arbeidersklasse tegen de besparingen en de ontwikkeling van de Occupybeweging. Op de internationale bijeenkomst werd gestart met een discussie over wereldperspectieven, ingeleid door Peter Taaffe en afgerond door Lynn Walsh van het Internationaal Secretariaat van het CWI.
De Internationale Arbeidsorganisatie verwacht in minstens een derde van de landen “sociale onrust” in de loop van 2012. Dit is een uitdrukking van de omvang van het verzet tegenover de gevolgen van de wereldwijde economische crisis. Nog vlak voor de internationale bijeenkomst was er al een belangrijke stakingsbeweging dit jaar. De stakingsweek in Nigeria was de grootste in dat land sinds lange tijd. Het protest was gericht tegen de afschaffing van de subsidies voor brandstof en de bijhorende scherpe prijsstijgingen. Er was ook een verscherping van de politieke onstabiliteit in Pakistan.
Begin 2011 hoopten de kapitalisten wereldwijd dat het ergste van de economische crisis, na de financiële problemen van 2008-09, voorbij was. Er was een bescheiden hoop op groei na de neergang. In plaats daarvan ontwikkelde een schuldencrisis in Europa. Er waren reddingoperaties nodig in Griekenland en andere landen, maar de gevolgen waren wereldwijd voelbaar. De hoop op groei stuikte in elkaar. De crisis en de besparingen en afdankingen die werden opgelegd door de EU en het IMF.
De besparingsoperaties hebben de wereldwijde neergang nog versneld. Ze knabbelden aan de al bijzonder lage groeicijfers en er kwamen recessies. Het enige wat de kapitalisten, volgens Gillian Tett van de Financial Times, nog konden doen was “de pijn beheersen”. Dezelfde krant bracht een reeks artikels onder de titel “Kapitalisme in crisis” waarin wordt ingegaan op de problemen van de zakenwereld op internationaal vlak, de mogelijke opties voor de kapitalisten en het verzet waarop ze botsen.
De huidige economische neergang duurt langer dan in de jaren 1930, ook al is de diepte van de neergang en de omvang van de vernietiging van economische middelen nog niet zo groot. De grote bedrijven zitten op een grote stapel geld, maar ze weigeren dit in productie te investeren omdat het onvoldoende oplevert. Het gebrek aan reële groei in de VS en de blijvende hoge werkloosheidscijfers hebben politieke gevolgen, dit kan zelfs de kansen van Obama op een nieuwe termijn na de presidentsverkiezingen van november in gevaar brengen.
Tijdens de discussie legde een kameraad uit dat sommige kapitalisten suggereren dat de ontwikkelde kapitalistische landen allen een periode van ‘Japanisering’ ondergaan, een lange periode van stagnatie met een erg beperkte of zelfs geen groei. De overheidsschuld in Japan is fors toegenomen tot 200% van het bbp en er werd geen oplossing gevonden voor de economische problemen. Japan kende nog geen grote sociale strijd, maar dit kan nog komen. Zeker indien de economie onder druk van de groeiende Chinese groei verder in een recessie wordt geduwd en er meer besparingen komen op de publieke uitgaven. Dat kan ertoe leiden dat ook Japan dezelfde scenario’s van onstabiliteit en protest zal kennen als de VS en Europa.
China
China ervoer gevolgen van de crisis in Europa met een dalende vraag in enkele belangrijke exportlanden. De economische vooruitzichten voor de groeicijfers moesten al naar beneden worden herzien. Dit werd versterkt door de mogelijkheid van het barsten van de zeepbel in de vastgoedmarkt. Er ging een ‘alarm’ af onder de kapitalistische commentatoren als het over de sociale gevolgen van een economische neergang in China ging. In de discussie beschreven de kameraden een aantal van de sociale en syndicale protestbewegingen in China. Zo werd ingegaan op enkele belangrijke stakingsacties en de beweging in het dorp Wukan eind vorig jaar tegen de gedwongen verkoop van grond door de lokale autoriteiten.
In 2011 is het protest wereldwijd verspreid. De kapitalisten zijn bang van revoltes en massale bewegingen van jongeren en arbeiders. De revoluties en opstanden in het Midden-Oosten werden gevolgd door de wereldwijde Occupybeweging (in de VS voorafgegaan door het ontwaken van de arbeidersklasse in de beweging in Wisconsin). De Occupybeweging brengt een generatie jongeren in actie en op het politieke terrein in verzet tegen de gevolgen van het kapitalisme. In de VS hebben een aantal van deze bezettingsacties duidelijk een oriëntatie op de arbeidersbeweging aangenomen.
In de afronding stelde Lynn Walsh dat een meerderheid van de Amerikaanse bevolking de Occupybeweging steunt, 59% van de Afro-Amerikanen en 49% van de jongeren staan bovendien positief tegenover socialisme. Algemeen gesteld zien we wel dat de Occupybewegingen geen duidelijke ideeën naar voor schuiven over hoe we het kapitalisme kunnen afschaffen. In plaats daarvan beperken ze zich tot maatregelen om het kapitalisme “beter te laten werken”.
Het CWI neemt deel aan de Occupybeweging en verdedigt daarin haar programma om de samenleving te veranderen ten voordele van de 99% in plaats van de 1%, zoals dit onder het kapitalisme het geval is.
Europese crisis
Europa was het centrum van de wereldwijde economische crisis in 2011. We zullen later terugkomen op de discussie over Europa op het Internationaal Uitvoerend Bureau. De dreiging van bankroet en de mogelijkheid om landen uit de Eurozone te zetten, blijft in een aantal landen bestaan. De noodtop van de EU eind 2011 legde enkel regels vast om een toekomstige crisis te vermijden, er werd niets beslist over hoe de huidige problemen zullen aangepakt worden. De aanvankelijke euforie na het akkoord maakte al snel plaats voor twijfel en onzekerheid. Lynn Walsh stelde dat de Eurozone als een brandend huis is waarbij de eigenaars maar niet kunnen beslissen of ze er de brandweer zullen op afsturen en wanneer ze dat zullen doen, maar tegelijk vragen ze wel aan architecten om een nieuw huis te bouwen.
De Europese kapitalisten, onder leiding van Duitsland, verwerpen het idee van Europese obligaties om de reddingsoperaties te financieren. In de discussie waren er enkele kameraden die de mogelijkheid van Europese obligaties naar voor brachten in de komende periode. De laatste poging tot Europees akkoord, een “Stabiliteitspact op steroïden”, zou een economisch stimulusplan in de toekomst uitsluiten. Maar als de Europese economieën een recessie kennen, kan dit leiden tot tijdelijke maatregelen met meer uitgaven om een recessie te vermijden en een verdere radicalisering en zelfs revolutie te vermijden.
De EU heeft ‘technocratische’ regeringen opgelegd in Italië en Griekenland. Het besparingsbeleid wordt van bovenaf opgelegd. Het toenemende gebruik van antidemocratische methoden door de heersende klasse versterkt de woede onder de arbeiders en jongeren. Deze regeringen en hun maatregelen zullen op steeds meer verzet botsen in de komende periode.
De Eurozone staat in de eerste helft van 2012 voor enkele belangrijke aflossingsverplichtingen. Dat zal een test zijn voor de reddingsoperaties en het beleid van de EU op zich. Een aantal landen zouden wel eens kunnen kraken. Het feit dat Frankrijk zijn AAA-status verliest, benadrukt nogmaals de diepte van de crisis.
De Duitse kapitalisten waren de belangrijkste winnaars van de invoering van de euro. Dat zorgde er immers voor dat ze grote winsten konden maken op basis van in Duitsland geproduceerde goederen. Nu wordt de Duitse positie aangegrepen om overal in Europa een besparingsbeleid op te leggen aan de economische ‘zondaars’ in de Eurozone. De politieke vertegenwoordigers stellen dat Europa “meer Duits” aan het worden is. Onder leiding van kanselier Merkel besliste Duitsland hoeveel besparingen moesten worden doorgevoerd in de landen die financiële hulp nodig hadden. Het feit dat van buitenaf zware besparingen werden opgelegd, versterkt natuurlijk het ongenoegen. Peter Taaffe benadrukte dat de arbeidersklasse de enige kracht is die deze dictaten kan beantwoorden. Het akkoord van een centraal besliste deflatoire politiek versterkt overigens de nationale kwestie in regio’s als Schotland en Catalonië.
Massale werkloosheid
In Europa werden jongeren al hard geraakt door het besparingsbeleid. Het fenomeen van massale emigratie duikt opnieuw op naarmate wanhoop en een gebrek aan mogelijkheden toeslaan. Een aantal jongeren uit Europese landen zoals Portugal trekken zelfs naar voormalige kolonies, zoals Angola, op zoek naar werk.
Maar de Europese arbeidersklasse komt terug op het toneel van massastrijd. Een reeks algemene stakingen in Griekenland, naast bewegingen in Portugal, Spanje en Italië of de staking van de openbare sector in Groot-Brittannië eind november toonden de strijdbaarheid van de arbeiders tegenover de aanvallen op hun levensstandaard. Jammer genoeg zijn de meeste vakbondsleiders niet in staat om een programma en methoden aan te bieden waarmee ze hun leden kunnen beschermen tegenover de harde besparingsprogramma’s.
De diepe politieke crisis en de erg onpopulaire besparingsmaatregelen hebben in 2011 vijf Europese premiers ten val gebracht. Het pro-kapitalistische beleid van de voormalige sociaaldemocratie heeft geleid tot verkiezingsnederlagen in Spanje en Portugal. In heel wat landen is er een vacuüm ter linkerzijde. Een aantal linkse politieke krachten, zoals Syriza in Griekenland, hebben de verwachtingen van hun aanhangers niet ingelost en de leiding schoof naar rechts op. Het feit dat ze er niet in slagen om grote bewegingen op te zetten, betekent niet dat ze electoraal gedoemd zijn. Ze kunnen nog een aantal successen kennen op electoraal vlak. Maar dat sluit niet uit dat er nieuwe bewegingen en partijen zullen komen. Waar er een reëel links alternatief ontwikkelt, zullen we daar met het CWI aan deelnemen om te pleiten voor een socialistisch programma tegen de besparingen en voor een echte systeemverandering.
Russisch protest
De crisis treft ook Rusland en Oost-Europa. Het protest tegen de verkiezingsfraude in Rusland kwam als een schok voor de heersende klasse en haar belangrijkste politieke vertegenwoordigers, Poetin en Medvedev. De Financial Times titelde zelfs “Russische revolutie mogelijk”.
Recent volgde ook een belangrijke protestbeweging in Roemenië. In Hongarije zien we het gevaar van extreemrechts. De rechtse regering heeft een hard besparingsbeleid gevoerd en dit leidt tot een groeiende steun voor Jobbik, een neofascistische partij. Het invoeren van een nieuwe grondwet met antidemocratische maatregelen leidde anderzijds ook tot massaprotest in de straten van Boedapest.
De schitterende revoluties en bewegingen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika in 2011 zullen verder aan bod komen in een verslag van de discussie die we daarover hadden op de internationale bijeenkomst. Hier volstaat het om te zeggen dat de nieuwe regimes in Egypte en Tunesië niet bepaald stabiel zullen zijn. Er is in die landen het gevoel dat de revolutie nog niet vervolledigd is. De arbeiders en jongeren blijven strijden voor hun economische, sociale en politieke eisen. Dit zal leiden tot nieuwe conflicten. De revoluties hebben ook geen vrede in de regio gebracht. Er blijft de dreiging van een oorlog indien Israël of de VS acties ondernemen tegen de kerninstallaties in Iran. Enkele een succesvolle strijd van de jongeren en arbeiders, die de motor waren van de revoluties van vorig jaar, kan de horror van een vernietigende oorlog in de regio vermijden.
Het Midden-Oosten is niet het enige probleemgebied voor het imperialisme. De VS heeft het afgelopen jaar haar troepen terug getrokken uit Irak, maar blijft intussen diep weg gezakt in het Afghaanse moeras zitten. De impasse in dat land bleek nogmaals toen de Taliban een kantoor mocht openen in Quatar om onderhandelingen met de VS te kunnen voeren en om elementen van de Taliban in de regering in Kaboel binnen te leiden.
Azië
Ook elders dreigen er conflicten, dat is onder meer mogelijk in Azië-Pacific. De Amerikaanse regering stelde een nieuw strategiedocument op waarbij de oriëntatie van haar buitenlandse beleid veel sterker op deze regio van de wereld wordt gericht. Dat wordt gedreven door de angst dat China haar economische macht zou aanwenden om de regio te domineren. China kan mogelijk de grootste economie ter wereld worden, maar de levensstandaard blijft ver onder dat van de VS. De mogelijkheid van een conflict kan worden doorkruist door de opkomst van massale bewegingen in China.
In zijn afronding stelde Lynn dat 2011 aantoonde wat de mogelijkheden van massale bewegingen zijn en welke uitdagingen dit voor socialisten met zich mee brengt. Zoals Peter stelde, zijn er enorme mogelijkheden voor het CWI en haar leden om uit te leggen hoe we als marxisten een antwoord hebben op het kapitalisme in crisis. We moeten onze krachten versterken om zo de strijd tegen het kapitalisme te versterken en te gaan naar een echte socialistische verandering.
