Twee weken geleden moest zelfs paus Franciscus toegeven dat het kapitalisme faalt in de aanpak van de coronacrisis. Doorgaans verwijzen revolutionaire socialisten niet vaak naar een figuur als de paus, maar op dit punt is het moeilijk om het met hem oneens te zijn…
Artikel op basis van een interventie van Cédric Gérôme op de marxistische vormingsdag van LSP/PSL vorig weekend
Het kapitalistische systeem heeft niet alleen ons milieu geteisterd, maar ook de menselijke soort blootgesteld aan de opkomst van nieuwe virussen. Het heeft de gezondheidszorg in een vervallen staat achtergelaten waardoor het moeilijker was om op de pandemie te reageren. Het heeft honderden miljoenen werkenden en hun gezinnen over de hele wereld gedwongen hun leven onnodig te riskeren om de winstmarges van bazen en aandeelhouders in stand te houden.
Dit systeem, dat uitsluitend wordt gedreven door de logica van de winst, is er ook niet in geslaagd om – ondanks de ongekende hoeveelheden geld die de regeringen en centrale banken in de economie hebben geïnjecteerd – de tijd sinds het begin van de pandemie aan te grijpen om de middelen te heroriënteren om een tweede golf aan te kunnen. De tweede golf kent nu een opgang in steeds meer landen.
In Frankrijk, dat geconfronteerd wordt met een nieuwe en snelle stijging van het aantal infecties en ziekenhuisopnames, zijn artsen, verpleegkundigen en andere gezondheidswerkers afgelopen donderdag 15 oktober in staking gegaan en werd er betoogd. Zij wilden het feit aan de kaak stellen dat meer dan een half jaar na het begin van de pandemie nog steeds niet de nodige investeringen zijn gedaan om het kritieke tekort aan middelen, bedden op de intensive care, verplegend personeel en zelfs beschermingsmiddelen op te vangen.
Uit een onderzoek onder 60.000 verpleegkundigen bleek dat al voor de crisis 33% van de verpleegkundigen zei te lijden onder een burn-out. Dit cijfer is vandaag bijna verdubbeld tot 57%. Dit zijn de omstandigheden waaronder het kapitalisme de gezondheidszorg veroordeelt midden een pandemie in één van de landen waar het niveau van de overheidsinvesteringen in deze sector verhoudingsgewijs tot de hoogste ter wereld behoort!
Een van de kenmerken van deze crisis is de mate waarin de zogenaamde geavanceerde landen, met name de Verenigde Staten en Groot-Brittannië, compleet falen op zowel gezondheidsvlak als qua economie. Deze landen zijn historisch gezien de pijlers van het wereldkapitalisme en de kampioenen van het neoliberalisme!
Dit is het beste wat het kapitalisme kan bieden: 54 miljoen mensen met voedselonzekerheid in de Verenigde Staten, files van enkele kilometers lang vanwege het aantal mensen dat in de rij staat aan voedselbanken, massagraven in het hart van New York City … Het is duidelijk dat dit een systeem is dat historisch gezien afgedaan heeft en afgeleefd is.
Tijdens de zomer werd nog gesproken over het zogenaamd snel economisch “herstel”. Maar zoals voorspeld, is dat gepraat alweer uit de lucht gegrepen en wordt het steeds meer overschaduwd door een heropleving van de waarschuwingen en zorgen van de heersende klassen zelf dat we op de rand van een nieuwe lange lijdensweg kunnen staan, met de mogelijkheid van een verdere ernstige verslechtering van de economische situatie in de komende maanden.
Als we kijken naar de speculatieve orgie op de beurzen, gevoed door de monetaire en fiscale interventies van de afgelopen maanden, dan zien we dat het daar vrij goed loopt. Dit fenomeen legt echter de basis voor nieuwe financiële schokken, waarvoor zelfs de hoofdeconoom van de Wereldbank recent waarschuwde. Dit is slechts één symptoom van de verzadiging van de wereldmarkt, van de diepte van de crisis waarmee de reële economie wordt geconfronteerd, en van het zeer parasitaire karakter van het kapitalistische systeem. Zoals de Russische revolutionair Leon Trotski al aangaf: “In tijden van kapitalistische neergang hebben crises een langdurig karakter en zijn hausses beperkt, oppervlakkig en speculatief van aard.”
Het mondiale kapitalisme bevindt zich vandaag in een algemene fase van verval en wanorde zonder historische vergelijking. De cijfers die onlangs zijn gepubliceerd over de polarisatie van de rijkdom sinds het begin van de pandemie geven een vrij duidelijke indicatie van het duizelingwekkende aantal tegenstrijdigheden die in dit systeem vervat zijn. Alle tegenstrijdigheden in het kapitalistische systeem zijn blootgelegd, verergerd en versneld door de pandemie en de golf van economische depressie die deze heeft ontketend, wat bijzonder acuut en wreed is in de neokoloniale wereld.
Met meer dan 400 miljoen jobs die al verloren zijn gegaan en een verdubbeling van het aantal mensen dat met de hongerdood wordt bedreigd sinds het begin van het jaar, zien we een enorme toename van ellende. Tegelijk is er de oceaan van rijkdom waarin de miljardairs zwemmen. Jeff Bezos, de baas van Amazon, heeft zijn persoonlijke rijkdom met 92 miljard dollar verhoogd sinds het begin van de pandemie. Oxfam berekende dat dit genoeg zou zijn om elk van zijn 876.000 werknemers een bonus van $105.000 te betalen zonder dat Bezos een cent minder overhoudt dan wat hij in maart had. De zeven grootste farmaceutische bedrijven ter wereld zullen het jaar afsluiten met minstens 12 miljard dollar aan extra winst als gevolg van de pandemie.
Massa-vaccinatie is de beste manier om een einde te maken aan de nachtmerrie van nieuwe besmettingsgolven, dood en herhaalde lockdowns. Maar de financiële belangen van de aandeelhouders van de private bedrijven – in wier handen de zoektocht naar een vaccin is toevertrouwd – en de weigering van deze bedrijven om wetenschappelijke kennis te bundelen omdat ze allemaal als eerste willen profiteren van deze lucratieve markt, zijn belangrijke obstakels voor het beschikbaar stellen van een kwalitatief hoogwaardig, veilig en toegankelijk vaccin voor iedereen.
De winstwedloop en de groeiende nationalistische rivaliteit tussen de grote mogendheden vormen ook de kern van de dreiging van nieuwe oorlogen: van de nieuwe koude oorlog tussen China en de VS tot de Middellandse Zee en de Kaukasus. Dit is een zoveelste argument voor de dringendheid om ons te organiseren en een einde te maken aan dit systeem dat ons naar nieuwe rampen leidt.
Het antwoord van de massa’s op deze crisis laat niet langer op zich wachten. Vorige week was er in Zuid-Afrika een algemene staking. Voor het eerst sinds het einde van het apartheidsregime was er een nationaal stakingsinitiatief ondersteund door alle vakbondsfederaties. Dat is een historisch moment dat werd opgelegd onder druk van de bevolking. Indonesië kende drie dagen lang stakingen en massale betogingen tegen een wet die gericht was op de ontmanteling van een hele reeks sociale en milieubeschermingsmaatregelen ten behoeve van het kapitaal.
Om nog maar te zwijgen van de prérevolutionaire ontwikkelingen in Wit-Rusland, de historische jongerenopstand in Thailand, de betogingen tegen politiegeweld in Tunesië, Colombia en vooral Nigeria. In dit laatste land kon de beweging een overwinning op de staat behalen met de ontmanteling van een beruchte veiligheidseenheid die verantwoordelijk was voor talrijke moorden, martelingen en andere misstanden tegen de lokale bevolking.
In Tunesië was één van de slogans die tijdens de betogingen van vorige week op een bordje van een jonge scholier stond: “Je hebt de verkeerde generatie aangevallen”. Een generatie die enkele crisis heeft gekend en die haar hoop en toekomst voortdurend bedreigd ziet door deze zieke samenleving, die in de greep is van een structurele en veelzijdige crisis op het gebied van de economie, gezondheid en het klimaat.
Een veelzeggende anekdote is dat het Britse Ministerie van Onderwijs onlangs instructies gaf aan scholen om geen materiaal te gebruiken dat “kritisch is voor het kapitalisme”. Het is duidelijk dat de burgerij heel goed heeft begrepen dat deze generatie waarschijnlijk bijzonder openstaat voor antikapitalistische en socialistische ideeën.
Laten we duidelijk zijn: de jeugd is een vrij betrouwbare barometer van wat er leeft in de bredere lagen van de samenleving. De toename van het antisysteemgevoel en de vastberadenheid waarmee we de jeugd in een hele reeks landen de straat op hebben zien gaan, biedt een maatstaf voor de explosies van de klassenstrijd die ons in de komende periode te wachten staan, waarvan 2019 al een voorproefje gaf.
Zoals Gramsci al opmerkte, is een ogenblik waarop de oude wereld stervende is en de nieuwe wereld traag verschijnt ook een tijdperk waarin monsters opduiken. Denk maar aan racisme, nationalisme, rechts-populisme, complottheorieën en andere reactionaire ideeën en stromingen.
Het voorbeeld van de overwinning met de veroordeling van de neofascisten van Gouden Dageraad in Griekenland, zelfs al is die slechts voorlopig, toont hoe we de monsters kunnen bestrijden. Dat gebeurt niet in de instellingen of via de gevestigde partijen en politici, maar door de actieve en onafhankelijke mobilisatie van de werkenden en jongeren zonder wie deze veroordeling er nooit zou gekomen zijn.
De beste manier om ons voor te bereiden op het wegwerken van dit ontaarde systeem en alle monsters die het voortbrengt, is door onze inspanningen op te voeren bij de opbouw van de krachten van het revolutionaire socialisme. We doen dit met International Socialist Alternative en zijn afdelingen, waaronder LSP/PSL in België. We versterken onze basis onder werkenden en jongeren zodat we in de best mogelijke positie verkeren om een essentiële rol te spelen in de komende strijd voor maatschappijverandering.
