Artikel door Ory (Militante CI – ISA in Ivoorkust)
Wat een gerucht leek, werd uiteindelijk een zekerheid. De president van Niger, Mohamed Bazoum, werd door het leger uit de macht gezet. Hoe zijn we hier beland en welke lessen kunnen we trekken van deze zoveelste putsch in de regio van de Sahel die geconfronteerd wordt met jihadisten en armoede?
Hoewel alles officieel leek te zijn begonnen met de wens van president Bazoum om het hoofd van zijn presidentiële garde af te zetten, rechtvaardigen de nieuwe sterke mannen van het land hun daad met de slechter geworden veiligheidssituatie en de zware nederlagen van het leger van Niger in de strijd tegen de jihadisten. Het leger beschouwt de alomtegenwoordigheid van de VN en Franse troepen in het land dan ook als nutteloos.
De ervaring leert echter dat het jihadisme in de regio niet kan worden verslagen op een zuiver militaire basis, omdat het ook een sociale wortel heeft – onder andere de agrarische kwestie, die geen oplossing vindt in een situatie waarin klimaatverandering en woestijnvorming de druk op land en grondstoffen verhogen.
En de mensen in dit alles?
Er waren tal van betogingen in het land na de eerste aankondiging van de komst van de uit Mali verdreven Franse soldaten. Precies op de dag dat colonnes van de Franse ‘Operatie Barkhane’ en de Europese ‘Takuba task force’ in Niger aankwamen, braken er protesten uit. De Nigerese autoriteiten hadden deze woede geminimaliseerd en gingen zelfs zo ver om deze militaire aanwezigheid als heilzaam en gunstig voor het land te kwalificeren, terwijl ze mobilisaties tegen deze laatste onderdrukten en verboden.
Ideeën die door de massa’s worden opgepikt, hebben een materiële kracht. Het feit dat het Franse leger uit Mali en Burkina verdreven was, deerde de president geenszins. Hij wilde van de gelegenheid gebruik maken om zijn samenwerking met de Franse autoriteiten te versterken en zo een solide vriendschap op te bouwen met het westerse en vooral het Franse imperialisme in de steeds vijandiger wordende Sahel-regio. Bazoum’s idee om van Niger een stabiele uitvalsbasis te maken voor de voormalige koloniale macht te midden van een regio in crisis is eveneens in duigen gevallen. Dit betekent ook het falen van de burgerlijke democratie in een land dat werd bestempeld als een recent “democratisch succesverhaal” op het continent, omdat het een lange erfenis van militaire coups zou hebben overwonnen.
Het falen van de burgerlijke democratie
De overduidelijke steun van een deel van de bevolking voor de militairen en hun vijandigheid tegenover de wettelijke instellingen tonen het failliet van de burgerlijke democratie. Dit geldt niet alleen in Niger, maar in de hele regio. Nog geen tien jaar geleden werd de regio overspoeld door bewegingen voor democratie, zoals “Y’en a Marre” in Senegal en “Le Balai Citoyen” in Burkina. De burgerlijke politici die deze bewegingen kaapten, vergaten hun sociale beloften en reduceerden alles tot een verkiezing met algemeen stemrecht bij geheime stemming. Waarna de heersende klassen onder de dekmantel van legaliteit de economische en staatsmacht behielden en in alliantie met het imperialisme alles deden wat ze wilden. De bevolking moest maar wachten op nieuwe verkiezingen om de verkozenen heersers af te straffen.
De volkeren van de Sahel tonen nu hun gretigheid om betrokken te worden bij de politieke, economische en sociale keuzes die in hun naam worden gemaakt. De ontevredenheid over de situatie van armoede, ongelijkheid en geweld groeit, maar de afwezigheid van een onafhankelijke organisatie om deze strijd op een klassenbasis te brengen, biedt de militairen voorlopig de gelegenheid om de leegte op te vullen.
De gebeurtenissen in Niger tonen dat de massa’s geen geloof meer hechten aan oproepen voor een terugkeer naar institutionele orde of grondwettelijke wettigheid. De mensen weigeren evenmin om te luisteren naar oproepen van de internationale kapitalistische instellingen (ECOWAS, AU, EU, VN). ECOWAS (Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten) speelt met zijn politieke geloofwaardigheid na zoveel staatsgrepen in de regio. Het heeft de staatsgreep veroordeeld en dreigt nu militair in te grijpen, waarbij het op dezelfde voet staat als de Franse regering die verklaarde klaar te staan om te reageren als de “Franse belangen” in gevaar komen. International Socialist Alternative verzet zich tegen de nieuwe militaire leiders in Niamey en is fel gekant tegen elke militaire interventie in Niger, die dreigt te leiden tot verdere destabilisatie, geweld en ellende voor de mensen in de regio; we roepen de werkende mensen in Ivoorkust, Nigeria en in de hele regio op om resoluut actie te ondernemen als die door het imperialisme gesteunde dreiging werkelijkheid zou worden.
Het gebrek aan alternatieven
Veel mensen zitten tussen twee vuren. Ze verzetten zich tegen de ‘wettelijke’ burgerlijke autoriteiten, maar de afwezigheid van politieke partijen die in staat zijn om hun legitieme eisen kracht bij te zetten, brengt hen ertoe om putschisten te steunen die hun positie enkel te danken hebben aan de afwezigheid van een geloofwaardig alternatief.
De korte ervaring met de staatsgrepen in Mali en Burkina Faso toont aan dat de nieuwe militaire regimes geen programma hebben en zelfs geen oprechte intentie om de diepgewortelde problemen aan te pakken die veroorzaakt worden door de particuliere toe-eigening en plundering van de rijkdommen van deze landen door grote bedrijven, de hoofdoorzaak van de massale armoede en alle sociale kwalen die deze samenlevingen zijn aangedaan. In Mali heeft het militaire regime stakende arbeiders aangevallen. De toplagen van deze regimes, zoals de nieuwe Nigerese junta-leider Abdourahamane Tiani, hebben zelf jarenlang van dit systeem geprofiteerd.
De huidige omstandigheden worden gekenmerkt door zowel een enorme ontevredenheid over de verslechterende status quo als de afwezigheid van een politieke organisatie die de massa van arbeiders, armen en jongeren kan verenigen rond een strijd om hun eigen behoeften en belangen te vervullen. Dit alles doet velen geloven dat Rusland – dat de nederlagen van het Franse en Amerikaanse imperialisme in West-Afrika en de uitbarsting van woede tegen de ex-koloniale meester voor zichzelf probeert uit te buiten – een betrouwbaardere en meer belangeloze partner zou zijn.
We moeten ons echter geen illusies maken dat Rusland, of China, een alternatief zou vormen dat positief is voor de werkenden en de bevolking in het algemeen. De dorst van de massa’s om hun leven te veranderen en zich te ontdoen van de imperialistische greep op hun land zal geen positieve uitkomst vinden door de ene imperialistische macht en afhankelijkheid te vervangen door andere die zich laten leiden door hun eigen agenda, op zoek naar uitbreiding van hun eigen geopolitieke invloed over het hele continent in een nieuwe ‘strijd om Afrika’. Alle imperialisten steunen dictaturen en leggen beslag op natuurlijke grondstoffen. De mensen van Niger moeten hun eigen toekomst kunnen bepalen, zonder buitenlandse inmenging. Samen met hun klassenbroers en -zussen in de hele regio zouden ze een strijd op hun eigen voorwaarden moeten leiden om soevereine controle te krijgen over de manier waarop de enorme rijkdommen van hun land worden gebruikt.
In deze periode van turbulentie in de Sahel moedigt ISA het opbouwen van embryo’s van strijd in deze regio aan met een duidelijke analyse van de beperkingen van het kapitalisme, de rol van het imperialisme, het falen van burgerlijke instellingen, de wijze waarop de militaire regimes in Mali en Burkina meer investeren in oorlog dan in sociale basisvoorzieningen (zoals zorg, onderwijs, drinkwater, elektriciteit …).
ISA pleit voor de nationalisatie van de sleutelsectoren (zoals de uraniummijnen) onder democratische controle van de arbeiders en de bevolking om hun potentieel te gebruiken om te voldoen aan sociale noden: massale investeringen in de ontwikkeling van infrastructuur en openbare diensten, het creëren van degelijke jobs voor jongeren, substantiële steun aan kleine boeren voor klimaatadaptatie, enz. De bevolking van Niger en de regio moet deze strijd voeren binnen de vakbonden en op straat, en revolutionaire organisaties opbouwen die in staat zijn om dergelijke eisen te formuleren voor de bevolking van de regio, en die bereid zijn om te vechten om ze te verwezenlijken.
