*Trigger waarschuwing: seksueel geweld*
Door Bianca Boros voor ROSA Oostenrijk
De strijd tegen gendergerelateerd geweld is actueler dan ooit. Dit blijkt ook in de huidige protesten tegen vrouwenmoorden in Kenia, die zijn geëxplodeerd na een jaar van militante strijd tegen de kosten van levensonderhoud en de brutale belastingverhogingen die door de regering zijn opgelegd. In het hele land gingen eind januari duizenden mensen de straat op tegen geweld tegen vrouwen.
Het jaar is nog maar enkele weken oud. In die tijd zijn er al 14 vrouwenmoorden gepleegd in Kenia. Het geweld gaat door. Begin januari werd de 26-jarige influencer Starlet Wahu dood aangetroffen in een Airbnb. Het appartement zelf liet sporen na van een gevecht tussen haar en haar moordenaar. Ze had blijkbaar teruggevochten en bezweek daarna aan steekwonden. De verdachte was al bekend bij de politie voor geweld tegen vrouwen. Slechts korte tijd later werd de 20-jarige studente Rita Waeni in Nairobi vermoord en haar lichaam op brute wijze in stukken gehakt. De politie zegt dat het onderzoek nog loopt… Twee verdachten zijn ondervraagd en gearresteerd, maar niet aangeklaagd. Wat is er aan de hand?
Dit zijn twee van de minstens 14 gerapporteerde femicides in Kenia sinds het begin van het jaar. (Dit zijn alleen de gerapporteerde!). Sinds 2017 zijn er in het land meer dan 500 vrouwenmoorden gepleegd. Net als elders in de wereld zijn femicides in Kenia een extreme uiting van systematisch geweld en onderdrukking die integraal deel uitmaken van de patriarchale structuren van de kapitalistische samenleving. Een zaak uit Migori County laat zien hoezeer het Keniaanse misogyne beleid ook door de overheid wordt gepropageerd: het proces tegen Okoth Obado begon pas na 5 jaar. De voormalige gouverneur wordt ervan verdacht in 2018 de zwangere Sharon Otieno te hebben verkracht en haar 8 keer te hebben gestoken. Het duurt wel heel lang voor dit soort zaken wordt behandeld.
De NGO “Femicide Count Kenya” verzamelt sinds 2018 informatie over femicides en geweld tegen vrouwen in Kenia omdat de overheid geen statistieken bijhoudt en ook geen noodzaak ziet om actie te ondernemen. Alleen al in 2023 documenteerde de organisatie 152 vrouwenmoorden – het hoogste aantal in de afgelopen 5 jaar. In theorie heeft de Keniaanse overheid een Sexual Offenses Act die juridische ondersteuning voor slachtoffers van geweld garandeert. In de praktijk laat de uitvoering van dergelijke veiligheidsmaatregelen te wensen over. De politie grijpt niet in of is zelf dader. Victim blaming gebeurt op sociale media onder de profielen van autoriteiten: “Het slachtoffer moest zich gewoon niet met de man bemoeien.” Het is duidelijk dat de misogynie van de overheid seksistische houdingen in de samenleving in het algemeen in stand houdt en bevordert, zoals in dit geval van gruwelijke victim blaming. Dit maakt duidelijk dat gendergerelateerd geweld wordt gecontroleerd en gesteund door de elites.
In Kenia, zoals overal ter wereld, heersen patriarchale sociale structuren. Het meest extreme voorbeeld hiervan is de wet op legale polygamie voor mannen: vrouwen mogen maar met één man trouwen, terwijl mannen vrij zijn om met zoveel vrouwen te trouwen als ze willen. Uhuru Kenyatta, de president van Kenia, baseerde deze vrouwonvriendelijke wet op Afrikaanse tradities. Maar we weten dat vrouwenhaat door alle culturen, alle religies en alle delen van de kapitalistische wereld loopt! Het echte gevolg van polygamie is de absolute afhankelijkheid van vrouwen van hun echtgenoot. De combinatie van armoede, afhankelijkheid, gebrek aan gezondheidsvoorzieningen en kinderopvang versterkt de toename van geweld.
Dit alles is ook verbonden met de geschiedenis van bloedige onderdrukking en kolonisatie door imperialistische machten. Meer dan 70 jaar Duitse en Britse koloniale overheersing hebben geleid tot de slavernij, systematische onderdrukking en uitbuiting van het Keniaanse volk. Tijdens de koloniale overheersing harkte de Imperial British East Africa Company de winsten in de regio binnen op de kap van de uitgebuitenen. Vandaag zijn er nog steeds zo’n 100 Britse bedrijven die de rijkdom aan grondstoffen van het land plunderen. Het is dus oude wijn in nieuwe zakken. Dit leidt tot niets anders dan de voortdurende verarming van de massa’s, enorme tekorten in het gezondheids- en welzijnssysteem en de toenemende afhankelijkheid van vrouwen om in hun (gewelddadige) relaties te blijven. Naar schatting heeft een derde van de vrouwen in Kenia – dat zijn 9 miljoen vrouwen in het land – minstens één keer in hun leven te maken gehad met fysiek geweld. Ook hier ligt het aantal niet gerapporteerde gevallen veel hoger. Zoals gewoonlijk vinden de meeste gemelde incidenten thuis plaats. Een vrouwelijke activiste uit Migori maakt dit ook duidelijk: “Als ik thuis, op het werk of onderweg niet veilig ben, waar mag ik dan in godsnaam wel zijn?”
Onder de hashtags #EndFemicideKE, #StopKillingUs en #TotalShutdownKE demonstreren massa’s vrouwen tegen femicides en geweld. Hoewel sommigen van hen thuis zelf aan dit geweld worden blootgesteld, gaan ze moedig de straat op en sluiten ze zich massaal aan bij het verzet. Veel mannen zijn ook solidair met de betogers en begrijpen wat ze zeggen: er mag geen plaats zijn voor vrouwenmoorden en geweld tegen vrouwen. ROSA en ISA (International Socialist Alternative) zijn solidair met deze strijd tegen geweld. We nemen de eisen van deze beweging over en vechten voor een einde aan gendergerelateerd geweld in de hele wereld.
De eisen van de activisten kunnen alleen maar bevestigd worden: femicide moet erkend worden als een strafbaar feit zodat de daders vervolgd worden. Dit vereist ook een reorganisatie van alle autoriteiten, politie en rechtbanken. De overheid moet zorgen voor volledige financiering en uitbreiding van beschermingsfaciliteiten tegen gendergerelateerd geweld. Vechten voor vrouwenemancipatie betekent echter niet alleen dat het systeem opnieuw opgebouwd moet worden, maar ook dat er gevochten moet worden voor de afschaffing van het kapitalistisch systeem en de opbouw van een heel ander systeem. Op die manier willen we een einde maken aan de onderdrukking van de massa door het neokolonialisme en tegelijkertijd aan het inherent seksistisch systeem en de specifieke onderdrukking van vrouwen en LGBTIQA+ mensen.
Er moet een einde komen aan geweld en vrouwenhaat in Kenia, maar ook in elk ander land ter wereld. Om echt een einde te maken aan gendergerelateerd geweld en seksisme is het nodig om te strijden tegen armoede en honger, maar ook tegen kolonialisme en imperialisme, waarbij natuur en mensen worden uitgebuit voor winst.
Op internationaal niveau zijn seksisme en racisme onlosmakelijk verbonden met het kapitalistisch systeem, dat het welzijn van de meerderheid van de samenleving opoffert voor de winst van enkelen en geweld, onderdrukking en discriminatie bevordert en in stand houdt. Een feministische strijd tegen deze onderdrukking moet een strijd zijn voor een alternatief voor dit systeem – een socialistische feministische strijd!
Usikimye paza sauti! – We mogen niet stoppen met onze stem te verheffen!
