Rechts en extreemrechts voeren een haatcampagne tegen al wie zich verzet tegen onderdrukking en in het bijzonder tegen transpersonen. Die worden voorgesteld als het resultaat van een doorgeslagen woke-isme. Dat is nonsens. Een kijk op de ontwikkeling van rigide gendernormen weerlegt de conservatieve propaganda.
door Frede (Brugge) uit maandblad De Linkse Socialist
“Simplistische en rigide gendernormen zijn niet eeuwig of natuurlijk. Het zijn veranderende sociale concepten. Veel mensen zouden vandaag verbaasd zijn om te horen dat oude samenlevingen transgender personen in hoog aanzien hadden. Er was een bloedige campagne van de opkomende heersende klasse nodig om wat als natuurlijk beschouwd werd tot het tegenovergestelde te verklaren. Dat vooroordeel, dat aan de samenleving werd opgedrongen door de heersende elite, bestaat nog steeds.”
Dit is wat Leslie Feinberg schrijft in de introductie van het pamflet Transgender Liberation, A movement whose time has come. Die tekst is ondertussen meer dan 30 jaar oud, maar de inhoud ervan blijft zeer vernieuwend en urgent. Vandaag is het contact met de geschiedenis en traditie van transpersonen verloren. Veel mensen hebben geen idee dat transpersonen altijd al bestaan hebben. Dat mag ook niet verbazen: transpersonen zijn letterlijk uit de geschiedenis geschreven.
De nadruk die in onze kapitalistische maatschappij wordt gelegd op de binariteit van gender is heel groot. Bestel je iets online, haal je je rijbewijs, neem je een abonnement op een tijdschrift: je moet M/V, en met wat geluk staat daar ondertussen ook ‘anders’, aanduiden.
Waarom is het nodig dat al die instanties weten of jij een man of een vrouw bent? En waar komt die nadruk op gender vandaan? Om antwoorden te vinden moeten we terug naar het ontstaan van de klassensamenleving.
Ontstaan klassensamenleving
Voordat mensen aan landbouw gingen doen zo’n 12.000 jaar geleden, leefden ze in nomadische stammen die voedsel verzamelden en jaagden. In zo’n groep was het werk van iedereen nodig en kon niet meer verzameld of gemaakt worden dan nodig was.
Als we de hele menselijke geschiedenis terugbrengen tot de schaal van één jaar, dan leefden we 360 dagen in dit soort matrilineaire samenlevingen gebaseerd op gemeenschappelijk bezit. Tolerantie en respect voor menselijke variatie, inclusief sekse- en genderdiversiteit, vloeiden voort uit het feit dat mensen samenwerkten met werktuigen en andere materialen in gemeenschappelijk bezit.
Die tolerantie verdween toen de mens sedentair werd, aan landbouw ging doen en er een klassensamenleving ontstond. Hieronder een voorbeeld van hoe dat gebeurde.
De Hebreeën (voorlopers van de Joden) zijn zo’n nomadische groep. Ze migreren op een bepaald moment naar het gebied van de Vruchtbare Sikkel. Ze moeten hiervoor constant oorlog voeren, aangezien het een heel gewild gebied is. Het is voedzame grond, waar gemakkelijk aan landbouw gedaan kan worden en het ligt op een handelskruispunt tussen Europa, Afrika en Azië. De samenloop van oorlog, landbouw en handel zorgt ervoor dat een kleine groep mensen in die samenleving zichzelf een overschot, wapens en rijkdom kan toe-eigenen en zo anderen kan gaan onderdrukken. De wetten die de elite wil opleggen worden onder andere in het boek Deutronomium (5de boek van de Thora, 2de boek van de Bijbel) vastgelegd. Eén van de doelen van deze wetten is het verschil tussen man en vrouw heel duidelijk vastleggen en vrouwen onderdrukken. De mannen, die de elite geworden waren, wilden namelijk heel graag goed weten welke kinderen van hen waren, om zo hun bezit in de familielijn te kunnen doorgeven. Enkele van die wetten luiden als volgt: “De vrouw zal niet dragen wat een man toebehoort, noch zal een man een vrouwenkleed aantrekken; want allen die dat doen zijn een gruwel voor de Here, uw God” en “Wie in de stenen gewond is, of zijn lidmaat is afgesneden, die zal de gemeente des Heren niet binnengaan.” Crossdressing en genderbevestigende operaties waren dus bestaande praktijken, anders zou de top van de samenleving de nood niet gevoeld hebben om dit verbod zo duidelijk in de wetten vast te leggen. Ook het voorschrift voor mannen om kort haar te hebben en vrouwen lang haar, werd door de elite ingesteld. De onderdrukking van transpersonen heeft dus dezelfde oorsprong als de onderdrukking van vrouwen. Doorheen de hele verdere menselijke geschiedenis hebben verschillende heersende elites (adel, bourgeoisie …) deze onderdrukking verdergezet. Verdeling zaaien was (en is) nodig voor hen om aan de macht te kunnen blijven.
Jeanne d’Arc
Hoewel de repressie heel hard was, blijven transpersonen en de traditie van crossdressing aanwezig in samenlevingen en in tradities van boeren die nog voor een deel op gemeenschapsbasis leefden. Zo ook in het middeleeuwse Frankrijk. Het bekendste voorbeeld hiervan is ongetwijfeld Jeanne d’Arc, die vandaag vaak voorgesteld wordt als een jong meisje dat droomde, zo Frankrijk redde en uiteindelijk op de brandstapel belandde op verdenking van hekserij. De realiteit is anders.
Jeanne d’Arc speelde een belangrijke rol in de 100-jarige oorlog (oorlog om de Franse kroon tussen Engeland en Frankrijk tussen 1337-1453). Ze leidde een leger van boeren, slaagde erin Orléans te bevrijden en hielp de Franse troonopvolger naar Reims, waar hij gekroond kon worden. Ze deed dat in wapenuitrusting die voor mannen bedoeld was. Die klederdracht wordt soms verklaard vanuit het nut, het zou makkelijker zijn om ten strijde te trekken in mannelijke klederdracht. Boerenopstanden waarbij boeren zich vrouwelijk kleden en aanspreken met ‘zuster’, spreken dat tegen (bijvoorbeeld Rebecca and her Daughters in Wales, 1839).
In 1430 werd Jeanne d’Arc gevangengenomen door de Bourgondiërs, bondgenoten van Engeland. Ze werd overgeleverd aan de Inquisitie (toenmalige rechtbank van de Katholieke Kerk). In de cel weigerde ze keer op keer vrouwenkleren te dragen. Frankrijk deed niets om hun held, die de ‘rechtmatige troonopvolger’ weer toegang gaf tot de kroon, te redden. Waarom? Jeanne d’Arc werd vereerd door de boeren uit de gemeenschap op het platteland waar ze vandaan kwam. Mensen wilden haar constant aanraken. Dat vormde een bedreiging voor de Franse heersende elite. In die verering stond Jeanne d’Arcs crossdressing centraal. Niet hekserij maar net haar crossdressing leverde haar de brandstapel op. Maar de traditie van de boeren kon daarmee niet helemaal in de kiem gesmoord worden. De Kerk gaf toe dat de boeren haar na Maria als de grootste van alle heiligen beschouwden. Na haar dood werd haar harnas tentoongesteld en vereerd in de kerk van Saint-Denis.
Transpersonen hebben altijd bestaan
Jeanne d’Arc, Rebecca and her daughters (Wales), Mère Folle et ses enfants (Dijon, Langres en Chalon-sur-Saône), Mère Sotte et ses enfants (Paris, Compiègne), Mère d’Enfance (Bordeaux), Lords of Misrule (Engeland, Schotland)… zijn allemaal voorbeelden die aantonen dat transpersonen altijd bestaan hebben in samenlevingen met verschillende godsdiensten, dat ze een bepaald aanzien hadden en dat ze opstanden en zelfs oorlogen geleid hebben. Het is een goed argument tegen al wie beweert dat transpersonen voortkomen uit een woke generatie die de trappers verloren is.
Het maakt ook duidelijk hoe kolonisten in Amerika de two spirited people uit inheemse bevolkingsgroepen zo snel herkenden en waarom extreme repressie tegen hen gebruikt werd.
Het is nodig om de onderdrukking van transpersonen tot in de oorsprong te begrijpen, om er het best tegen te kunnen strijden. Dat betekent dat we komaf moeten maken met de klassensamenleving en het privébezit van de productiemiddelen. Transactivist Leslie Feinberg concludeert: “Het feit dat op een schaal van één jaar, meer dan 360 dagen van de menselijke geschiedenis behoren tot coöperatief, gemeenschappelijk leven geeft me concrete hoop over wat er bereikt zou kunnen worden met de krachtige hulpmiddelen en technologie die vandaag bestaan, als we alle productie plannen om te voldoen aan de behoeften van iedereen, zonder rekening te hoeven houden met de kwestie van winstgevendheid.”
