COVID-19 legde rond de jaarwisseling nogmaals de zwakke positie van de verschillende regeringen in dit land bloot. Zowel de Vlaamse, Waalse, Brusselse als federale regering struikelen over hun eigen voeten en de stabiliteit is zoek.
Edito door Michael uit maandblad De Linkse Socialist
Slecht cabaret is geen cultuurbeleid
Het protest van de culturele sector op 26 december en de dreiging van burgerlijke ongehoorzaamheid dwongen de politici om terug te komen op hun beslissing om enkel voor die sector nieuwe beperkende maatregelen in te voeren. De cultuursector was natuurlijk al op haar hoede. De woede beperkte zich niet tot de nieuwe reeks maatregelen die vlak voor de kerstdagen werd afgekondigd. De sector staat symbool voor een COVID-beleid dat bepaald wordt door de winstbelangen. Cultuur wordt als een optioneel luxeproduct gezien, dat gemakkelijk kan gesloten worden. De intrekking van de maatregelen onder druk van het protest volstaat overigens niet voor vele kleine vissen in de sector. Een bioscoopmultinational kan gemakkelijker sluiten en heropstarten dan een kleine theatergroep.
De verantwoordelijkheid voor de nieuwe maatregelen lag bij alle regeringen, ook de federale regering rond de tandem De Croo-Vandenbroucke. In tegenstelling tot politici als Paul Magnette, die onder druk van de acties sprak over een collectieve vergissing (maar toch vooral naar de cultuurministers wees), probeerde Jan Jambon, minister van cultuur en Vlaams minister-president, niet eens de schijn hoog te houden dat hij om de cultuursector geeft.
Jambon spreidde dezelfde neoliberale productieve visie op “maatschappelijke relevantie” ten toon wanneer hij de laatste week voor de kerstvakantie in het lager onderwijs beschreef als “een week met weinig pedagogische impact” wegens beperkt tot “een kerstfeestje hier, wat voorlezen daar en wat weet ik nog allemaal”. Jambon moest antwoorden op de vele reacties. Hij deed dit met de verduidelijking “dat je in die laatste week toch wat minder bezig bent met kennisoverdracht”. Ontplooiing en pedagogie moet voor de N-VA vooral economisch relevant zijn. Een kans om leerkrachten af te schilderen als potverteerders, laat de partij ook nooit liggen.
Alle regeringen zijn zwak en verdeeld
Terwijl Jambon zo de Vlaamse regeringspartners in verlegenheid bracht, was het aan Waalse zijde verdeeldheid troef. Het liberale rechts populisme van Georges-Louis Bouchez duwde hem zo ver in de provocatie dat hij begin december de Waalse regering op het spel zette. De PS voelt de hete adem van de PVDA/PTB in haar nek en wil iets binnenhalen om zich progressief op het sociaaleconomische terrein te profileren. De fiscale hervorming die daarvoor moest dienen, werd door Bouchez afgeschoten. Het leverde het ontslag op van een van zijn eigen ministers, Waals minister van begroting Crucke, die een lucratieve zetel in het Grondwettelijk Hof in de plaats krijgt. Het illustreert de spanningen tussen PS en MR op Waals niveau en zet bij uitbreiding druk op Vivaldi. Ondertussen zetten discussies over onder meer mobiliteit de Brusselse regering onder hoogspanning.
Vivaldi kwam op een specifiek moment tot stand: de gezondheidscrisis duwde enkele neoliberale heilige huisjes naar de achtergrond en versterkte de roep naar een stabiele regering. Dat moest een regering mogelijk maken zonder al te grote provocaties aan het adres van de arbeidersbeweging. De politieke stabiliteit is echter al langer zoek. Het krediet van alle politieke instellingen van het kapitalisme kreeg zware klappen de voorbije jaren. De traditionele partijen raken steeds meer uitgehold. Bovendien komt er op rechts concurrentie van het trumpisme.
Het mag de arbeidersbeweging echter niet ontgaan dat de instabiliteit van de politieke vertegenwoordigers van het systeem in laatste instantie veroorzaakt wordt door de dreiging van sociaal protest. Het cultuurprotest was er een uitdrukking van. De polarisatie tussen Bouchez en de PS wordt versterkt door de verdere groei van de PVDA langs Franstalige kant. Ook in Vlaanderen is de regering, en in het bijzonder de N-VA, kwetsbaar voor sociale strijd. Strijd plaatst immers de eisen van de werkende klasse op de agenda, wat rechts populisme in het defensief duwt. Het is het beste vaccin tegen trumpisme.
Arbeidersbeweging moet handelen
Alle onderdelen in de sociale barometer van de werkende klasse gaan in het rood. De snel stijgende prijzen, in het bijzonder voor zaken waar werkenden en armen gemiddeld een groter deel van hun budget aan besteden zoals energie en huisvesting, zetten onze levensstandaard onder druk. Jaren van besparingen hebben openbare diensten tot op het bot ondermijnd. Gezonde leefomstandigheden zijn voor de winstbelangen van het grote kapitaal een even overbodig luxeproduct als cultuur en ontspanning. Alle crisissen van dit systeem versterken elkaar en maken dat elke eenvoudige eis die we stellen al gauw botst met het volledige systeem.
Als de sociale barometer iets duidelijk maakt, is het de noodzaak van sociale strijd. De vakbonden haalden op een week tijd 25.000 handtekeningen op met een petitie voor het veranderen van de loonnormwet die onze lonen in een dwangbuis steekt en voor het behoud van de index. De petitie kan de aanzet zijn om te mobiliseren naar nieuw massaal straatprotest. Zo’n campagne wordt best gekaderd in een actieplan dat opbouwt van petities, informatiecampagnes en betogingen naar stakingen. De PVDA-actie van 27 februari onder de noemer ‘Basta’ kan dat versterken. Een grote mars voor betaalbare energie, degelijke lonen en sterke openbare diensten (waaronder de zorg) kan helpen om die thema’s centraal te stellen en om de discussie aan te gaan over onze eisen en wat nodig is om deze af te dwingen.
Tijdens de pandemie kreeg de werkende klasse opnieuw een gezicht: het zijn de werkenden die alles doen draaien. Het zijn de werkenden die bij elke ramp meteen de solidariteit organiseren, ook waar de overheden afwezig blijven of compleet tekort schieten. Het zorgpersoneel, maar ook ander essentieel personeel, kreeg een reusachtige steun in de publieke opinie. De tekorten als gevolg van jarenlange onderinvesteringen zijn stilaan voor iedereen duidelijk. “Corona heeft pijnlijk duidelijk gemaakt wat wij al lang weten: de zorg is kapotbespaard”, merkte een zorgkundige op in het populaire weekblad ‘Dag Allemaal’.
Terwijl de werkenden alles doen draaien, kijken de bazen en hun woordvoerders al naar manieren om de gevolgen van hun crisis op ons af te wentelen. Zelfs de index wordt opnieuw in vraag gesteld, van een indexsprong tot verder gepruts aan de index waardoor die nog meer achterloopt op de reële prijsstijgingen. In december stond de inflatie op 5,71% op jaarbasis terwijl de gezondheidsindex 5,21% bedroeg. Als de werkende klasse niet reageert, zal het patronaat in de aanval gaan. Zwakheid zet aan tot agressie.
Systeemverandering
De werkende klasse staat potentieel echter bijzonder sterk. De noden worden algemeen begrepen en doorheen actie wordt solidariteit steeds versterkt. Het breken van de loonwet, verhoging van het minimumloon tot 14 euro per uur, behoud en versterking van de index en de sociale zekerheid, een massaal investeringsplan in de zorg en het onderwijs (alsook andere openbare diensten), energie in publieke handen om de prijzen met de gemeenschap te controleren en een groene transitie mogelijk te maken … het zijn stuk voor stuk eisen die de werkende klasse kunnen motiveren en mobiliseren.
Om onze eisen af te dwingen, moeten we tegen het volledige systeem ingaan. Kapitalisme betekent dat de tien rijksten tijdens de pandemie hun vermogen zagen verdubbelen, terwijl er wereldwijd 160 miljoen armen bijkwamen. De tien rijksten werden 15.000 dollar per seconde rijker. Neen, niet onze lonen zijn het probleem. Het is de accumulatie van rijkdom bij een kleine elite die onze inkomens en onze leefomstandigheden onder druk zet. Beeld je in wat er mogelijk wordt indien de beschikbare middelen op deze planeet democratisch aangewend worden om voor iedereen een gezond en degelijk leven te garanderen. Hiervoor is strijd nodig: socialistische verandering zal ons niet gegeven worden door de superrijken, we zullen er ons voor moeten organiseren en de strijd aangaan zodat eindelijk het doek valt voor het kapitalisme.
