Op 21 november ondertekende de Soedanese premier Abdallah Hamdok een akkoord over machtsdeling met generaal Al Burhane, de leider van het leger dat op 25 oktober de overgangsregering had ontbonden en verschillende ministers had gearresteerd. Die staatsgreep speelde de rol van de ‘zweep van de contrarevolutie’ en blies een dynamiek van volksmobilisatie en stakingen nieuw leven in. Dit leidde tot een poging tot nieuw compromis met Hamdok om de situatie te stabiliseren ten gunste van de militairen.
Door Nicolas Croes
De Sudanese Association of Professionals (SPA), een vakbond en politieke beweging van de oppositie, omschreef de overeenkomst als “een poging om de staatsgreep te legitimeren”. De roep van de betogers laat weinig ruimte voor twijfel: “We willen geen compromis, geen samenwerking, geen onderhandelingen”, verklaarde de Soedanese vrouw Tasabih Ismail op een betoging van de Verzetscomités. Die comités ontstonden voor het eerst tijdens de golf van straatprotest tegen het regime van dictator al-Bashir in 2013.
Het leger schrikt
De staatsgreep van oktober, de massamobilisatie en de maskerade rond de terugkeer van Abdallah Hamdok zijn niet uit de lucht komen vallen. Deze gebeurtenissen vinden plaats in het kielzog van de indrukwekkende Soedanese volksopstand die in december 2018 werd ontketend door de drievoudige verhoging van de broodprijs. Het land werd dertig jaar lang geregeerd door dictator Omar al-Bashir, de pleger van de staatsgreep van 1989, en door het leger.
Zeer snel breidde de mobilisatie zich uit over het hele land en werd radicaler. In februari 2019 volgden de Algerijnse massa’s en begon de beweging elementen aan te nemen van die in 2011, toen de dictators Ben Ali in Tunesië en Moebarak in Egypte door massaprotest ten val kwamen. Op 6 april begon een massale zitactie voor het hoofdkwartier van het leger in Khartoem. De legerleiding probeerde het lont uit het kruitvat te halen door de dictator op te offeren. Hij werd door een staatsgreep ten val gebracht en belandde in de gevangenis. Het leger hoopt door een verandering aan de top de situatie aan de basis terug onder controle te krijgen.
Net als in Egypte en Algerije heeft het Soedanese leger een groot gewicht in de samenleving. Het controleert heel veel bedrijven, de goudwinning, de voedselproductie en de textielsector. Econoom Reem Sanjak van de universiteit van Khartoem stelt dat het leger niet minder dan 82% van de staatsbegroting beheert.
Niet enkel de legerleiding trok lessen uit de ervaring in Egypte, de protesterende massa’s doen dat ook. Ze weten dat de veranderingen aan de top niet volstaan als het regime niet verandert omdat de revolutie halverwege stokt. Tot grote wanhoop van de militairen ging het protest in 2019 gewoon door met stakingen en massabetogingen, ook na de val van de dictator. Hetzelfde gebeurde in Algerije.
Verzet door de werkenden en het volk
Uiteindelijk werd op 17 augustus 2019 een Soevereine Raad gevormd, voorgezeten door de toekomstige putschist generaal Abdel Fattah Al Burhane en met voormalig VN-econoom Abdallah Hamdok als premier. Deze regering streefde naar een compromis tussen het leger, vertegenwoordigers van de ‘civiele maatschappij’ (verenigd in de Alliantie voor Vrijheid en Verandering, ALC) en leiders van verschillende dissidente gewapende groeperingen. Sindsdien is de economische situatie dramatisch verslechterd en verloor de leiding van de ALC een groot deel van haar geloofwaardigheid.
Deze samenwerking werd vanaf het begin fel veroordeeld door de revolutionaire krachten en kreeg zelfs de bijnaam “bloedverdrag”. Dit proces versterkte één van de belangrijkste actoren van de revolutionaire dynamiek: de verzetscomités, die in bijna drie jaar een uitgebreid netwerk op nationale schaal vormden, gegroepeerd in verschillende plaatselijke coördinaties. Deze comités bestaan uit een zeer groot aantal mensen, meestal jong en politiek ongeorganiseerd. Ze organiseren niet alleen de mobilisatie, maar vullen ook het vacuüm op dat is ontstaan na de ineenstorting van de uiterst corrupte ‘volkscomités’ van het vorige regime, die zowel belast waren met gemeentelijke taken als met het toezicht op de bevolking. Zo zagen die volkscomités toe op de verdeling van schaarse goederen zoals brood en brandstof onder de bevolking.
De militairen hoopten het verzet te bemoeilijken door op de eerste dag van de staatsgreep van oktober de toegang tot het internet af te sluiten. Er volgde echter een uitbarsting van strijd georganiseerd door de verzetscomités en de vakbondsstructuren. Die organisaties werden bij wet verboden, maar dat had weinig effect op het terrein. Toen het internet afgesloten was, verspreidden de activisten hun oproepen tot algemene staking via de luidsprekers van de moskeeën.
Het kwam al gauw tot stakingen in heel het land. Docenten aan de universiteiten, bankbedienden, artsen, ingenieurs, apothekers, olie-arbeiders, ambtenaren, piloten en luchthavenpersoneel, spoorpersoneel en vele anderen legden het werk neer. De meeste kleine winkels en bedrijfjes sloten de deuren. Het economisch leven van het land kwam bijna volledig tot stilstand. Er waren verschillende mobilisaties van honderdduizenden mensen die overal in de steden en dorpen barricades en revolutionaire controleposten opwierpen. “Alle straten zijn geblokkeerd door de comités en niemand werkt op dit ogenblik”, meldde Sati, een lid van International Socialist Alternative in Khartoem. “De activisten van de verzetscomités hebben eigen manieren gevonden om met elkaar in contact te komen en de massa’s te bereiken.” Vanaf de eerste dag van de staatsgreep heeft de arbeidersbeweging een krachtige stempel op de gebeurtenissen gedrukt.
Werkenden en massa’s moeten de macht overnemen
Het is niet de eerste keer dat de gewelddadige zweep van de contrarevolutie een krachtige revolutionaire opstand teweegbrengt. Zoals Leon Trotski, één van de leiders van de Russische Revolutie in 1917, ooit opmerkte, vereist de overwinning in een revolutie “de wil om de beslissende slag toe te brengen”. Aan deze wil ontbreekt het niet bij talloze Soedanese revolutionaire activisten. Er is wel een schrijnend gebrek aan een leiding. Ironisch genoeg droeg de repressie en arrestatie van de leiders van de officiële burgerbeweging ertoe bij dat de verzetscomités een prominentere rol zijn gaan spelen.
De miljoenen arbeiders, jongeren en armen kunnen alleen op hun collectieve kracht vertrouwen om hun revolutionaire eisen te verwezenlijken. Door zich te organiseren in alle werkplaatsen en kazernes en door zich in het hele land te verenigen, zouden de verzetscomités een centrum van politieke autoriteit worden die de concurrentie aangaat met de macht van de generaals, de vuile trucs van het imperialisme en de lokale agenten van het imperialisme. Het doel moet zijn om effectief de macht te nemen en werkelijk democratische verkiezingen te organiseren om een revolutionaire grondwetgevende vergadering te houden met democratisch gekozen vertegenwoordigers uit alle delen van Soedan, die verantwoording verschuldigd zijn aan de massabeweging.
De volledige nationalisatie van alle ondernemingen en bezittingen die zich nu in handen van het leger bevinden en de plaatsing daarvan onder de controle en het beheer van democratisch gekozen arbeiderscomités, als eerste stap naar de invoering van een democratisch productieplan, zou de economische macht van de contrarevolutie neutraliseren. Dan zou men ook werk kunnen beginnen maken van het oplossen van de diepgewortelde problemen van honger, armoede en werkloosheid, waarmee de meerderheid van de bevolking te kampen heeft en die sinds de omverwerping van dictator al-Bashir alleen maar zijn verergerd.
De Soedanese revolutionairen staan ook voor de dringende taak om hun eigen politieke kracht op te bouwen: een revolutionaire massapartij die georganiseerd is rond hun eigen klasseneisen en die gebaseerd is op de activiteiten van de verzetscomités en de vakbondsbasis. Dit is de enige manier om ervoor te zorgen dat de massa’s hun macht zo doeltreffend mogelijk kunnen aanwenden en om te voorkomen dat hun heldhaftige strijd opnieuw wordt bedrogen, gekaapt en verraden.
Door de totale afwijzing van de publieke schuld, de onteigening van de rijkdom van het oude regime en de planning van de economie volgens de sociale behoeften, zou de revolutie op beslissende wijze afrekenen met de kapitalistische belangen in het land, en op vrijwillige basis toewerken naar een vrij socialistisch Soedan. Dit zou op de enthousiaste steun van de werkenden en onderdrukte massa’s in de regio en over de hele wereld kunnen rekenen.
Leestips
‘Het volk wil de val van het regime’ door Cédric Gérôme doet op toegankelijke wijze het verhaal van de Tunesische revolutionaire beweging van 2011-2013 en de contrarevolutionaire pogingen om deze beweging op een zijspoor te zetten. Het boek kost 15 euro, verzending inbegrepen.- ‘De permanente revolutie’ door Leon Trotski trok lessen van de revolutie van 1905 en nadien van de ervaring van 1917. Het brengt een idee van hoe revolutionaire verandering kan bekomen worden. Het boek kost 15 euro, verzending inbegrepen.
- Bestel beide boeken samen voor 25 ipv 30 €: stort op BE31 5230 8092 5155 van Socialist Press met als mededeling: ‘Tunesië en permanente revolutie’.
