De recente veroordeling van 3 met het Vlaams Blok verbonden vzw’s voor racisme plaatste de partij in het middelpunt van een mediastorm. Zorgvuldig speelde de Blok-leiding haar slachtofferrol uit. De affiches die opkwamen "voor vrije meningsuiting" lagen al klaar. Wellicht zal het Vlaams Blok op korte termijn – onder meer bij de verkiezingen op 13 juni – voordeel halen uit de veroordeling door het Gentse Hof van Beroep. De radicale flamingant Borms werd in de jaren ’20 verkozen vanuit de gevangenis. Het Blok zal haar valse en opgeklopte imago van underdog ten volle uitbuiten. De partij wordt tegelijk wel financieel gesteund door een deel van de Antwerpse patroons en rijken.
Peter Delsing
De gevolgen op langere termijn zijn voor de extreem-rechtse partij bedreigender. De veroordeling voor racisme van de Blok-vzw’s kan een eerste stap zijn naar een stopzetting van de partijfinanciering door de overheid. Voor het Vlaams Blok is dit een zwaar probleem. Het Blok leeft van het passieve ongenoegen in de maatschappij en kan voorlopig teren op het gebrek aan een massaal links alternatief. Bovendien probeert de partij met haar propaganda de officiële media te omzeilen.
Het Vlaams Blok is een partij die alles probeert te zijn voor alle lagen van de bevolking. Het zegt graag wat anderen willen horen, of dat nu werklozen, arbeiders of patroons zijn. Dat het zichzelf daardoor voortdurend tegenspreekt, kan de Blok-leiding niet eens veel schelen. Daardoor kan het Vlaams Blok ook geen massabeweging op de been brengen – iets waar enkel de arbeidersbeweging potentieel toe in staat is. In actie zouden de tegenstellingen in het programma van het Blok, en haar gekruip voor de bazen, onmiddellijk worden ontmaskerd. Toen het Vlaams Blok een aantal maanden geleden de dokwerkers in Antwerpen op een betoging tegen de ondermijning van hun statuut het hof wou maken, werd het niet meer zo sympathiek ontvangen. De dokwerkers hadden er lucht van gekregen dat het door en door hypocriete Blok tegenover het havenpatronaat en in de politieke instellingen wel eens andere taal spreekt! Een LSP-pamflet werd daarentegen wel goed ontvangen.
Op termijn zal het Vlaams Blok – in zijn huidige vorm – worden kapotgereten door de klassentegenstellingen in de maatschappij, en de bewegingen die rond deze tegenstellingen zullen ontwikkelen. Dit hangt echter ook af van de uitkomst van veralgemeende bewegingen van de arbeidersklasse. Slagen arbeiders en jongeren erin om een eigen politieke stem uit de grond te stampen – een nieuwe massale arbeiderspartij die breekt met de besparingslogica? Succesvolle stappen in deze richting zullen de aantrekkingskracht van extreem-rechts ondermijnen. Tijdelijke nederlagen van de arbeidersbeweging kunnen extreem-rechts echter in staat stellen om electoraal te herstellen. Kijk naar Frankrijk, waar sinds 1994 de ene na de andere beweging van arbeiders en jongeren losbarst. Desondanks vond dit nog geen uitdrukking in de vorming van een brede, nieuwe arbeiderspartij met tienduizenden leden. Na de Europese verkiezingen van ’95 of tijdens de beweging in 2002 tegen Le Pen en het Front National met de presidentsverkiezingen, en nu recent weer met de regionale verkiezingen in Frankrijk, waren er enorme kansen. De linkse organisaties Lutte Ouvrière en LCR hadden al verschillende keren de gelegenheid om een initiatief te nemen voor een nieuwe arbeiderspartij. In Frankrijk zou zo’n formatie snel kunnen uitgroeien tot een breed instrument van tienduizenden arbeiders en jongeren in strijd. Die kansen werden echter verkeken. De gebrekkige tactieken van de zogenaamd "trotskistische" organisaties LO en LCR speelden hierin een belangrijke rol. Dit maakte dat het Front National, bij gebrek aan een duidelijk en massaal alternatief ter linkerzijde, zich electoraal kon herstellen in de presidentsverkiezingen van 2002 en de recente regionale verkiezingen van april.
In het algemeen zullen de uitersten in het politieke spectrum worden versterkt. Nederlagen in de klassenstrijd zullen extreem-rechts in de kaart spelen. Succesvolle strijd van arbeiders en jongeren zal leiden tot een zoektocht naar de fundamentele redenen voor de crisis. Radicaal-links zal, gezien de onoplosbare crisis van het kapitalisme, enorme kansen krijgen om te groeien en een bredere laag in de maatschappij te bereiken.
LSP-MAS had het burgerlijke gerecht niet nodig om te weten dat het Blok een racistische partij is. De traditionele partijen probeerden eerst te vermijden om zich publiekelijk te verheugen over de veroordeling van het Blok. Ze stelden het voor alsof ze de "onafhankelijkheid" van het gerecht respecteerden. LSP-MAS is erg tevreden met elk wapen dat we in de strijd tegen een anti-arbeiderspartij – want dat is de kern, het racisme een middel – als het Vlaams Blok krijgen. Het racisme van het Blok dient vooral om de strijd van de arbeiders en hun gezinnen, via vakbonden of arbeiderspartijen, te verzwakken. Dit is immers potentieel de sterkste kracht in de maatschappij. Ook de neofascistische Blok-leiding voelt dit aan. Een kracht die bovendien hun ergste nachtmerrie – een einde aan de ongelijkheid en uitbuiting door een kapitalistische elite – realiteit kan doen worden. Tegelijkertijd hopen ze zo het staatsapparaat sterker te maken in haar pogingen om arbeidersstrijd te onderdrukken. Het einddoel – hoewel ze dit momenteel nog niet tegen hun kiezers durven te zeggen – is een openlijke dictatuur van een "elite", noodzakelijk om de "chaos" van loontrekkenden (arbeiders en kleine bedienden) die zomaar hun rechten opeisen op straat te onderdrukken. Bij die "elite" hopen ze zelf bij te zijn. De kapitalistische klasse heeft echter wel meer serieuze vertegenwoordigers achter de hand dan het groepje avonturiers die de leiding van het Blok uitmaakt.
LSP-MAS zal de veroordeling van de Blok-vzw’s overal gebruiken om het Vlaams Blok en haar nevenorganisaties zoals NSV, etc. te verzwakken. Maar we denken dat het een illusie is dat je extreem-rechts kan stoppen, zonder haar voedingsbodem weg te nemen.
In Antwerpen is de werkloosheid het laatste jaar gestegen met 10%. In heel België is 16,8% van de bevolking op een of andere manier afhankelijk van een uitkering voor werkloosheid. De loontrekkenden, en zeker jongeren, worden meer en meer geconfronteerd met instabiele, tijdelijke en slecht betaalde jobs. 20% van de jongeren start met een interim-job. Bij De Post en de NMBS staan er door de privatisering 10.000-en banen op het spel. Tegelijkertijd wil het patronaat de werkduur verlengen tot 40 uur (zonder loonsverhogingen).
Waar er tekorten zijn, ontstaat er een gevecht om die tekorten, zolang er niet wordt gedacht in termen van gemeenschappelijke strijd. In een samenleving waar de rijken rijker worden en de meerderheid van de bevolking armer, is er een voedingsbodem voor racistisch gestook. De enige manier om hiertegen in te gaan is de opbouw van een echte socialistische oppositie in de wijken, bedrijven, binnen de vakbonden, aan de universiteiten en in de scholen. De "verdeel en heers"-politiek van het Blok laat de patroons toe om de aandacht van de echte oorzaken voor de crisis af te leiden: de mislukking van het kapitalisme, dat aan de basis ligt van de instabiliteit, verspilling en corruptie van het huidige systeem. LSP-MAS staat voor klasse-eenheid tegen de bazen, in de plaats van racistische stemmingmakerij waar alleen de rijken beter van worden.
In die zin zijn pleidooien van sommige "intellectuelen" (waarvan een aantal nog durven beweren dat ze links zijn) die het Blok willen aansporen om een "fatsoenlijke conservatieve partij" te worden, te kortzichtig voor woorden. Alle partijen voeren vandaag op economisch vlak het beleid van een "fatsoenlijke conservatieve partij". Wat is hier nieuw aan? Op die asociale schimmel heeft extreem-rechts juist kunnen groeien. Van VLD tot Groen!, van CD&V tot SP.a: allemaal staan ze voor meer privatiseringen, flexibilisering, de ogen sluiten voor massa-ontslagen,… en de daaruit voortkomende verarming van groeiende lagen van de bevolking.
Het Vlaams Blok heeft de afgelopen jaren om stemmen te winnen haar populisme versterkt, ten nadele van het zuiver fascistische element in haar programma en tactieken. Beiden zijn echter niet strikt van elkaar gescheiden. Historisch heeft het fascisme – als een stroming die de middengroepen en een laag van arbeiders die door werkloosheid van hun klasse zijn vervreemd, systematisch bedriegt – altijd een sterk populistisch karakter gehad. Het Blok is verplicht om door te blijven groeien om de troepen samen te houden. Het moet van succes naar succes gaan om vervelende vragen over strategie en tactiek te vermijden. Om van een kleine tot een middelgrote, electorale partij uit te groeien en van de verarmde wijken naar de beter begoede middengroepen door te stoten in de verkiezingen, moest het de scherpste kanten van haar programma, slogans en symbolen afvijlen.
Bij een electorale nederlaag zullen de materiële belangen van het topkader van de partij, zeer tevreden met een parlementaire wedde waar de meesten nauwelijks voor moeten werken, doorwegen op ideologische zuiverheid. Bij zo’n eerste electorale nederlaag zal onder een laag van militanten aan de basis en onder verwante knokploegen als NSV, VJM,… echter een gevoel van ongeduld beginnen te overheersen en kunnen er zich openlijk fascistische splinters afscheiden. De verder gaande crisis in de maatschappij zal dit voeden.
Anderzijds heeft de leiding van het Vlaams Blok altijd een dubbele strategie gehad: populisme naar de brede lagen van kiezers toe, neofascisme naar een harde kern en de nevenorganisaties toe en in de totaal ondemocratische partij-opbouw. Het Blok heeft er geen probleem mee als het NSV, de officieus met haar verbonden studentenorganisatie, in de aanloop naar haar jaarlijkse betoging in Gent, in 2002, linkse studenten fysiek aanvalt. Filip Dewinter was in eigen persoon aanwezig op de verzameling van extreem-rechtse knokploegen en andere voetbalhooligans die de laatste NSV-betoging in Antwerpen, op 11 maart, moest uitbeelden. Fascistisch extremisme wordt geduld en aangemoedigd, zolang het niet direct in verband wordt gebracht met de partij en geen kiezers afschrikt.
Het zou echter naïef zijn om te denken dat de terughoudendheid van de Blok-leiding tegenover hun klassieke methodes – die van de verboden privé-militie VMO, het NSV en het fascisme waar de leiding in is groot geworden en z’n "sporen" heeft verdiend – niet kan veranderen onder invloed van veranderde krachtsverhoudingen. Het Vlaams Blok is ook opvallend duidelijk over haar positie tegenover deelname aan mogelijke coalities in het beleid. Frank Vanhecke stelde hierover in De Standaard: "Wij zijn verstandig genoeg om te weten dat we politieke zelfmoord plegen als we in een meerderheid stappen zonder voor ons uiterst essentiële en voor onze kiezers uiterst herkenbare programmapunten. We moeten dus als sterkste partner in zo’n meerderheid kunnen stappen, zoals in Antwerpen." "Niet de boodschap verandert, wel de verpakking", aldus de Blok-voorzitter.
Dit toont duidelijk aan dat we het gevaar van een neofascistische partij als het Vlaams Blok niet mogen onderschatten. Vanhecke zegt hier in zoveel woorden dat het Blok enkel in coalities zal stappen waarin het een reëel gewicht heeft en waarin het kan beginnen met het in de praktijk brengen van het "eigen volk eerst-principe". Dit zou – zolang de arbeidersbeweging geen massaal alternatief formuleert – de situatie in bepaalde steden en wijken flink kunnen vergiftigen. Kijk ook naar de gedeeltelijke demoralisatie bij de linkerzijde in die steden waar het Front National de plak zwaaide. De partij begon er met het uitzuiveren van de steun aan buurtcentra, bibliotheken, wijkwerkers, etc. Waarbij ook fysieke intimidatie, zolang dit het publieke imago van het Front National niet teveel schaadde, werd aangemoedigd. Het zou een grove onderschatting van het gevaar van het Vlaams Blok zijn om hen zogenaamd "aan de macht te laten verbranden".
Die zogenaamde "eigen volk eerst"-politiek zou trouwens slechts als dekmantel dienen om een meer algemene aanval op de sociale voorzieningen van de arbeiders erdoor te duwen – ook de "Vlaamse" arbeiders. De crisis van het kapitalisme laat geen ruimte voor cadeaus aan de meerderheid van de bevolking: een discriminerende politiek tegenover migranten, vluchtelingen, etc. zou enkel als breekijzer dienen voor een algemene aanval op de verworvenheden van de arbeiders en hun gezinnen. In de jaren ’30 was dat onder Hitler en de NSDAP niet anders. Eens aan de macht keren (neo)fascisten zich altijd tegen de meerderheid van diegenen die hen hebben verkozen, ook bij de middengroepen en de middenstand. Hun weigering om te breken met het kapitalisme maakt hen tot schoothand van het patronaat. Zij het niet altijd een even betrouwbare schoothond voor de heersende kapitalistische klasse. Vandaag zouden de provocaties van extreem-rechts, niet volledig gecontroleerd door de burgerij (hoewel in hun dienst), ook een sterke tegenreactie van arbeiders en jongeren kunnen uitlokken. Denk aan de massale beweging – onder meer onder jongeren – die Frankrijk overspoelde toen Le Pen doorstootte tot de 2e ronde van de presidentsverkiezingen in 2002. Vandaar de nood bij een meerderheid van de burgerij om, in dit stadium, een lijn te trekken door middel van het proces tegen de Blok-vzw’s.
Een minderheid van het patronaat is nu al gewonnen voor het Blok en financiert de partij gul. De laatste periode werd door figuren ter rechterzijde – o.a. bij de VLD, CD&V en NVA – het cordon sanitaire (dat samenwerking in het beleid uitsloot) meer en meer in vraag gesteld. De meerderheid van de heersende klasse – en onder diegenen die hen vertegenwoordigen in het parlement, het gerecht, etc. – vindt het momenteel nog te veel een risico om met het Vlaams Blok en extreem-rechts in zee te gaan. Niet uit hoogstaande "morele" overwegingen – kijk naar de meer en meer onderdrukkende asielpolitiek (waar zit hier de "moraliteit"?) – maar omdat ze het Blok niet volledig vertrouwen. Dewinter en co. hebben nog teveel hun eigen agenda. De "splitsing van België", of de blokkering van de instellingen in Brussel door een hoge Vlaams Blok-score, is niet iets waar de meerderheid van de burgerij op zit te wachten. Ze willen de splijtzwam van het communautaire gestook meer kieskeurig toepassen, vooral om de besparingen versneld te kunnen doorduwen (splitsing CAO’s, grote delen van de sociale zekerheid, etc.).
Het is juist dat de sociale basis voor een fascistische massabeweging, die de vakbonden en alle democratisch verworven rechten van de arbeiders fysiek kapotslaat, vandaag niet meer bestaat. In de jaren ’30 waren de door de crisis geruïneerde middenstand en middengroepen – de kleine winkeliers, bedienden die niet in de grote vakbonden waren georganiseerd, boeren, studenten,… – de sociale basis voor het fascisme. Vandaag is het gewicht van de middenstand door de voortschrijdende industrialisering en de concentratie van kapitaal in steeds minder handen onnoemelijk veel kleiner dan in de jaren ’20 en ’30. Deze marxistische waarheid op een bijna religieuze manier herhalen, zou hem echter op zijn hoofd zetten. Overal waar extreem-rechts de kop opsteekt moeten we mobiliseren om dit gevaar terug te drijven en een reële oppositie op te bouwen – een socialistische oppositie. Met de armen gekruist langs de kant blijven staan en commentaar leveren, zal ons niet vooruithelpen.
LSP-MAS komt in de komende Europese verkiezingen op in heel België. We hebben ook een Oost-Vlaamse lijst voor het Vlaamse parlement. Onze bedoeling is niet electoraal. We willen onszelf versterken: nieuwe mensen overtuigen van onze socialistische ideeën, nieuwe afdelingen oprichten, onze partij breder bekendmaken, etc. We willen zo sterk mogelijk kunnen tussenkomen in de bewegingen die onvermijdelijk ook in België tegen de kapitalistische afbraakpolitiek zullen losbarsten. Leer onze ideeën kennen en sluit aan!
