De Britse brandweerbond FBU neemt het op voor een publiek bankenstelsel als onderdeel van een economische planning. De vakbond publiceerde een brochure waarin dat standpunt verder werd uitgewerkt door de economen Michael Roberts en Mick Brooks. Vakbondssecretaris Matt Wrack schreef een inleiding op de brochure. Een reactie.
Er wordt al eens gezegd dat wie een wapen heeft een bank kan overvallen, maar wie een bank bezit meteen een land kan overvallen. Dat is natuurlijk niet volledig correct. De meeste banken hebben goed uitgewerkte veiligheidssystemen waardoor een traditionele bankoverval quasi onmogelijk is geworden. Maar deze uitspraak is tegelijk een onderschatting van de macht van de banken. Die hebben de afgelopen jaren geen land maar een volledige planeet overvallen.
De grote roof van 2008 was zo omvangrijk dat zelfs een deel van de gevestigde media kritiek bracht op de overvallers. Ik googelde naar ‘Daily Mail greedy bankers’ en kreeg 482.000 resultaten. Tegelijk steunde deze krant, net als alle andere ‘ernstige’ commentatoren en politici, de reddingsoperatie van de banken.
Deze brochure herinnert ons eraan dat Groot-Brittannië alleen in 2008 289 miljard pond aan gemeenschapsmiddelen aan de banken besteedde. Dat is 80 miljard pond meer dan de volledige opbrengst van de belastingen uit de financiële sector tussen 2002 en 2008. De auteurs halen Mervyn King van de Bank of England aan: “Nooit eerder in de financiële geschiedenis was zoveel geld door zo weinig mensen aan zoveel anderen verschuldigd.”
De auteurs tonen aan hoe de banken een grote verantwoordelijkheid dragen voor de huidige recessie. Hun greep op het kredietwezen houdt nieuwe productieve investeringen tegen, terwijl het daaruit volgende verlies aan belastinginkomsten en oplopende werkloosheid en ondertewerkstelling de begrotingstekorten versterkt.
De brochure verwijst naar de enorme omvang van de letterlijk criminele activiteiten van de grote banken, zoals het manipuleren van rentevoeten, het frauduleus verkopen van kredietverzekeringen en het witwassen van geld van de internationale misdaadkartels. En dan hebben we het nog niet over de legale diefstal in de vorm van waanzinnige lonen en bonussen voor de top van de bankenwereld, zo kregen 231 toplui van Barclays in 2011 samen 554 miljoen pond uitbetaald.
Deze feiten zijn bekend, maar het is opvallend dat deze brochure concludeert dat de grote banken onder publiek bezit en democratische controle moeten geplaatst worden. Brooks en Roberts houden het daar niet bij. Ze pleiten ervoor dat de bankensector onder publiek bezit en democratische controle een gezonde rol in de samenleving kan spelen door essentiële diensten voor persoonlijk bankieren aan te bieden, leningen te geven om productieve investeringen mogelijk te maken in plaats van het casinogewijs aan speculatieve beleggingen te besteden. Dit alles zou sterk contrasteren met de huidige situatie waarbij grote bedrijven op geldbergen zitten en de banken weigeren om geld aan kleine bedrijven te lenen.
Het zou 55 miljard pond kosten om de huidige aandeelhouders van de vijf grootste Britse banken uit te kopen, maar Brooks en Roberts stellen dat het beter zou zijn om de compensaties van de aandeelhouders te beperken tot bewezen noden. In plaats van de bestaande raden van bestuur pleiten ze voor een bestuur door het personeel van de banken, de arbeidersbeweging in het algemeen en andere ‘belangengroepen’ zoals hypotheeknemers en kleine bedrijven. Ze zien een publiek bankenstelsel als instrument voor een economische planning.
Terwijl de meeste verantwoordelijken van de arbeidersbeweging de retoriek van Labour achterna blijven hollen, is een ernstig voorstel van een militante vakbond om het volledige bankenstelsel uit de handen van de heersende klasse te halen een bijzonder welkome ontwikkeling.
De brochure heeft als ondertitel: “Een bijdrage aan het debat door de Fire Brigades Union”. In zijn inleiding stelt Matt Wrack van de FBU dat de vakbond “niet beweert dat deze maatregel op zich de crisis zou oplossen of de economische macht in de handen van de meerderheid van de bevolking zou brengen.”
Dat is een terechte opmerking, maar de banken uit de handen van de kapitalisten halen, is een prioriteit voor iedere beweging die de heerschappij van het kapitaal betwist. Wij verdedigen de noodzaak van een socialistische regering die niet alleen het financiële stelsel in publiek bezit neemt, maar de zowat 150 grote bedrijven die de volledige Britse economie domineren. Dat zou de basis vormen om deze bedrijven onder democratische arbeiderscontrole en –beheer te plaatsen.
De brochure heeft beperkingen – zo zwijgen de auteurs over de kwestie van welke beweging of partij deze voorstellen zou kunnen doorvoeren of over welk politiek en economisch verzet de huidige eigenaars van de banken of hun marionetten bij de staat zouden kunnen opwerpen. Maar samen met de motie op de nationale vakbondsconferentie vorig jaar, een motie voor het publiek bezit van de banken, is dit opnieuw een positieve bijdrage voor het versterken van een politiek programma dat de belangen van de werkende bevolking verdedigt. De brochure verdient het om breed gelezen en besproken te worden.
