The Economist (28 maart 2020) had het over “de meest dramatische uitbreiding van de staatsmachten sinds de Tweede Wereldoorlog.” Overal ter wereld hebben regeringen elementen van draconische wetgeving ingevoerd vergelijkbaar met die van politiestaten. Dit gebeurde met het argument van de bescherming van de samenleving tegen de verspreiding van het COVID-19 virus.
Door Stephen Boyd, International Socialist Alternative
Voor velen is de wereldwijde lockdown op brute wijze geïmplementeerd. Op het ogenblik dat Nigeria slechts zes doden had geregistreerd door COVID-19, hadden het leger en de politie al 13 mensen gedood bij het afdwingen van de lockdown. In Rwanda waren de eerste slachtoffers van de crisis twee mensen die door de politie werden doodgeschoten. In Kenia schoot de politie een 13-jarige jongen dood. In de neokoloniale wereld staan honderden miljoenen mensen, vooral migrantenwerknemers en mensen in de informele economie, voor een moeilijke keuze: de lockdown trotseren – hun huis verlaten om de kost te verdienen om hun familie te voeden en het risico lopen het virus op te lopen of het slachtoffer te worden van een brute staatsrepressie – of thuis blijven en sterven van de honger.
In India zijn migrerende werknemers besproeid met natriumhypochloriet, een bleekmiddel dat schade aan de huid, de ogen en de longen veroorzaakt. In Paraguay zijn de armen die de quarantaine doorbreken met tasers aangevallen. In de Filippijnen zijn overtreders van de avondklok in hondenkooien gestopt: 17.000 mensen zijn er gearresteerd en in overvolle detentiecentra geplaatst. In Mombasa, Kenia, heeft de politie traangas en knuppels gebruikt in een operatie die volgens hen bedoeld was om mensen te beschermen tegen de verspreiding van het virus.
De ANC-regering van Cyril Ramaphosa in Zuid-Afrika heeft het gebruik van de sjambok, een zweep die een symbool was van wreedheid tijdens het Apartheidstijdperk, weer doen opleven en de politie heeft ook rubberen kogels afgevuurd op verpleegkundigen die protesteerden tegen het gebrek aan beschermende uitrusting.
In Israël heeft premier Benjamin Netanyahu de bevoegdheid gekregen om per decreet te regeren zonder dat beroep op de rechtbanken of het parlement mogelijk is. In Hongarije heeft het parlement nieuwe wetten aangenomen, waaronder gevangenisstraffen, voor het verspreiden van verkeerde informatie. De rechtse premier Viktor Orban kreeg bevoegdheid om per decreet te regeren in het kader van een noodtoestand zonder tijdslimiet. Orban verklaarde: “We vechten een oorlog uit op twee fronten: het ene front heet migratie, het andere is dat van het coronavirus. Er is een logisch verband tussen de twee, zoals beide zich verspreiden met beweging.” (France24.com, 13 maart 2020).
Crisiswetgeving die nooit afloopt
Terwijl de meerderheid van de mensen momenteel gunstig aankijkt tegen wetgeving die de verspreiding van het COVID-19-virus moet voorkomen, moeten de werkenden, vakbondsactivisten en socialisten alert zijn voor de inherente gevaren. De traditioneel repressieve wetgeving die in tijden van crisis is ingevoerd, blijft meestal in de wetboeken staan om later te worden gebruikt tegen stakende werknemers en arbeidersgemeenschappen die campagne voeren voor hun rechten. In Frankrijk werd in 2015 de noodtoestand afgekondigd na een terroristische daad, maar dit werd vervolgens gebruikt tegen de betogingen in het kader van de VN-top rond klimaatverandering.
The Guardian Weekly (10 april) citeert Shoshana Zuboff, auteur van ‘The Age of Surveillance Capitalism’, die zegt dat de Amerikaanse regering vóór 9/11 regelgeving had ontwikkeld om de persoonlijke informatie van webgebruikers te beschermen. “Op een paar dagen tijd verschoof de aandacht van regels voor bedrijven die informatie misbruiken naar het beschermen van deze bedrijven zodat ze data voor de overheid kunnen verzamelen.”
In China zoeken drones naar mensen zonder mondmasker, terwijl in Duitsland, Oostenrijk, Italië en België overheden gegevens van grote telecommunicatiebedrijven gebruiken (of willen gebruiken) om de beweging van mensen te volgen. In Israël heeft de nationale veiligheidsdienst toegang tot de telefoongegevens van besmette mensen. Zuid-Korea stuurt tekstberichten naar het publiek waarin potentieel besmette personen worden geïdentificeerd en waarin informatie wordt gedeeld over waar ze zijn geweest.
De Coronaviruswet in het Verenigd Koninkrijk geeft de politie en de immigratiedienst de bevoegdheid om de komende twee jaar mensen die ervan verdacht worden besmet te zijn op te pakken en vast te houden. Het Amerikaanse Ministerie van Justitie heeft een verzoek ingediend bij het parlement voor een nieuwe regel die het mogelijk maakt dat rechters een rechtszaak opschorten, zelfs indien dit er mogelijk toe leidt dat mensen in de gevangenis zitten zonder dat ze daar formeel bezwaar tegen kunnen aantekenen. Zoals Kevin Blowe van Netpol opmerkte: “Deze bevoegdheden worden ingevoerd, en het klinkt op dit moment redelijk. Maar dan worden ze heel snel toegepast voor andere doeleinden die niets te maken hebben met de democratie en niets te maken hebben met de openbare veiligheid.”
Hoe worden deze wetten gebruikt?
Tijdens de historische Britse mijnwerkersstaking van 1984-85 werden duizenden mijnwerkers gearresteerd, beschuldigd van overtredingen zoals samenzwering en oproer. De wetgeving die zogenaamd bedoeld was voor nationale noodsituaties werd gebruikt om de verplaatsing van mijnwerkers van het ene deel van het land naar het andere te beperken. Tijdens de staking werden 11.291 mensen gearresteerd, meestal wegens schending van de openbare orde of het belemmeren van de wegen tijdens stakersposten. Van deze opgepakte mensen werden er 8.392 aangeklaagd en tussen de 150 en 200 gevangen gezet. 9.000 mijnwerkers werden ontslagen nadat ze tijdens de protestacties waren gearresteerd, zelfs als er geen aanklacht werd ingediend.
Uit documenten die uit het Nationaal Archief zijn vrijgegeven, blijkt dat premier Margaret Thatcher zich in het geheim voorbereidde op het inzetten van troepen en het uitroepen van de noodtoestand op het hoogtepunt van de mijnwerkersstaking. In wat bekend is geworden als de ‘Slag bij Orgreave’ hebben duizenden mijnwerkers uit het hele land de site op 18 juni 1984 bezet. Ze werden opgewacht door 6.000 politieagenten onder het bevel van een adjunct-hoofd van de politie van Zuid-Yorkshire en werden uiteengejaagd door politieagenten te paard, waarbij velen op brute wijze werden aangevallen en geslagen. Vijfennegentig mijnwerkers werden gearresteerd en 55 werden vervolgd voor het delict van oproer, wat kon leiden tot levenslange gevangenisstraf.
In 2019 gebruikte de politie artikel 14 van de Public Order Act van 1986 om betogingen van Extinction Rebellion in Londen te verbieden. Zes ESB-stakers (werknemers in de elektriciteitsvoorziening) in Ierland werden in 1985 gearresteerd met behulp van artikel 30 van de Offences Against the State Act, wetgeving die oorspronkelijk tegen het terrorisme was uitgevaardigd.
Tijdens de huidige crisis werden in het zuiden van Ierland in maart door het Dail (parlement) drastische nieuwe noodbevoegdheden aan de staat toegekend. Deze bevoegdheden omvatten de mogelijkheid om iemand te dwingen in zijn huis te blijven, om iemand te dwingen binnen een bepaalde afstand van zijn huis te blijven, om bijeenkomsten in een privé-woning te verbieden en om bijeenkomsten in het openbaar te verbieden (wat ook protesten inhoudt).
De Sunday Business Post omschreef de bevoegdheden als “maatregelen die vergelijkbaar zijn met een politiestaat.” Deze bevoegdheden kunnen tot 9 november van kracht blijven als de regering daarvoor kiest en kunnen na die datum door de Dáil (het Ierse parlement) worden verlengd. In het parlementair debat heeft Mick Barry van de Socialist Party en International Socialist Alternative zich verzet tegen deze noodbevoegdheden.
Mick Barry wees erop dat de noodwetgeving van COVID-19 in andere landen al was gebruikt om afwijkende meningen te onderdrukken en wees op de aanvallen op de gele hesjes door de politie in Frankrijk. Hij zei ook dat noodbevoegdheden in het verleden in Ierland zijn gebruikt voor andere doeleinden dan die waarvoor ze officieel werden ingevoerd, met name bij de Offences Against the State Act, die was ingevoerd om “terrorisme” te bestrijden, maar vervolgens vele malen is gebruikt tegen collectieve acties van werkenden.
Repressie ondermijnt veiligheid
In plaats van de strijd tegen het coronavirus te ondersteunen, kan repressieve wetgeving dit juist belemmeren. In Italië is een cruciale bijdrage aan de strijd tegen het virus geleverd door werkenden die in staking gingen om de sluiting te eisen van niet-essentiële industrie die door hun bazen werd opengehouden om de winst te maximaliseren. Nu kan de noodwetgeving die stakingen verbiedt, worden gebruikt als een afschrikmiddel tegen dergelijke acties.
In Hongarije zullen de dictatoriale maatregelen die door de uiterst rechtse premier Victor Orban zijn genomen (waaronder uitstel van alle verkiezingen) de openheid en transparantie ondermijnen die volgens de Wereldgezondheidsorganisatie een belangrijk onderdeel vormen van het winnen van massale steun van de bevolking in de strijd tegen de epidemie.
De krachtigste factor in het afremmen van de verspreiding van het virus is de discipline van de grote massa van gewone mensen die vrijwillig richtlijnen voor het wassen van de handen en sociale afstand invoeren of naleven. De vrijwillige inspanningen van de massa de bevolking zijn in de strijd tegen de pandemie een veel krachtiger instrument dan repressie.
Helaas heeft links zich internationaal over het algemeen niet principieel verzet tegen het verlenen van noodbevoegdheden aan de kapitalistische staat. Dat is in Portugal erg duidelijk: het Links Blok stemde voor een stakingsverbod terwijl de Communistische Partij zich onthield. De pandemie en de situatie na de pandemie zullen voor links veel nieuwe uitdagingen, gevaren en kansen met zich meebrengen. Het innemen van een principieel standpunt over de kwestie van de noodtoestand is en blijft een belangrijk punt voor links.
De rol van de staat
In kapitalistische samenlevingen is de staat geen neutrale scheidsrechter die alleen maar bestaat om de goede werking van de samenleving te waarborgen en om “rechtvaardigheid” en “democratie” te handhaven. Friedrich Engels beschrijft in zijn boek ‘De oorsprong van het gezin, de particuliere eigendom en de staat’ (1884) de staat als “een product van de maatschappij op een bepaalde trap van ontwikkeling; hij is de erkenning van de onoplosbare tegenspraak met zichzelf waarin deze maatschappij verward is geraakt, van de onverzoenlijke tegenstellingen waarin zij zich heeft gesplitst en die zij niet bij machte is te bezweren. Opdat echter deze tegenstellingen, klassen met tegenstrijdige economische belangen, zichzelf en de maatschappij niet in een vruchteloze strijd vernietigen, is een in schijn boven de maatschappij staande macht nodig geworden, die het conflict moet temperen, het binnen de perken van de “orde” moet houden.”
De staat, zoals Engels het uitdrukte, kan in laatste instantie worden opgevat als “gewapende lichamen van mannen die handelen ter verdediging van privé-eigendom.” Daarom moet alle nieuwe wetgeving die door regeringen over de hele wereld wordt ingevoerd, worden bekeken vanuit het perspectief van hoe het de burgerlijke staat versterkt en het vermogen van de kapitalistische klasse en hun politieke volgelingen om de arbeidersklasse te onderdrukken als deze strijdt en campagne voert om het leven van werkenden te verbeteren.
IMF-directeur Kristalina Georgieva zegt dat de pandemie de ergste recessie sinds de Grote Depressie van de jaren dertig zal ontketenen. In totaal werd de werkplek van 81% van de 3,3 miljard werknemers in heel de wereld gedeeltelijk of deels gesloten. De Internationale Arbeidsorganisatie schat dat er mogelijk 200 miljoen werklozen zullen bijkomen. Er zal de komende jaren een politieke afrekening plaatsvinden, aangezien kapitalistische regeringen proberen de arbeidersklasse en de arme massa’s te laten betalen voor de economische impact van COVID-19. Ze zullen niet aarzelen om de volledige macht van hun staten te gebruiken, inclusief de nieuwe macht die ze onlangs hebben verworven, als de arbeidersklasse vecht voor jobs, degelijke gezondheidszorg, betere lonen en tegen de toenemende gevolgen van de klimaatverandering.
Wijlen Peter Hadden, een van de oprichters van de Socialist Party in Ierland en onze internationale organisatie, schreef in een artikel met de titel “Northern Ireland: Marxism and the State” (1985): “Marxisten baseren hun eisen niet op wat op een bepaald moment populair kan zijn. Er ontstaan vaak tijdelijke gemoedstoestanden, waarin de klassenrealiteit voor de ogen van de arbeidersklasse kan worden verdoezeld. Onder dergelijke omstandigheden is het de verantwoordelijkheid van de marxisten om zich niet te laten meeslepen door de heersende stroming van de populaire opinie, maar om hun programma te verdedigen en de arbeidersklasse de waarheid te vertellen.”
Dit is vandaag het geval – in het midden van de pandemie, wanneer de heersende stemming onder velen is dat de staat nieuwe bevoegdheden krijgt om ons allemaal te beschermen tegen het COVID-19 virus. Het is onze plicht om de waarheid te vertellen: deze nieuwe bevoegdheden zijn een gevaar voor alle werkende mensen.
