Vóór de pandemie was het voor velen moeilijk om zich voor te stellen dat neoliberale en rechtse regeringen falende bedrijven zouden nationaliseren, de huurprijzen zouden bevriezen en de besparingen gedeeltelijk (en tijdelijk) zouden opheffen. Vóór de pandemie waren essentiële werknemers “ongeschoold”. Vóór de pandemie kregen we van kapitalistische analisten te horen dat het “gezond verstand” is dat mensen individualistisch en egoïstisch zijn, waarmee ze de hebzucht en het winstbejag van de bazen en de superrijken rechtvaardigen. Vóór de pandemie was er geen sprake van “samen sterk”.
Artikel door Fionn Daly (Socialist Party – ISA in Ierland)
De collectieve ontbering heeft de internationale solidariteit onder de werkende klasse op spectaculaire wijze naar de voorgrond gebracht. De omvang van onze goede wil en samenwerking is een enorme kracht geweest om de pandemie te bestrijden en de mensen een gevoel van hoop te geven.
Neem bijvoorbeeld de werknemers van Debenhams die in de steek werden gelaten door hun werkgever die besloot om midden in de COVID-19-crisis winkels te sluiten, waardoor de werknemers zich moesten organiseren om te vechten voor hun job of een fatsoenlijk ontslag. Hun strijd is nog steeds aan de gang, maar ondanks hun eigen situatie hebben de arbeiders een GoFundMe-pagina opgezet voor hun collega’s in Bangladesh die net als hen door Debenhams in de steek werden gelaten, maar zich in een veel slechtere positie bevinden op vlak van werkloosheidsuitkeringen.
Het is nu duidelijk dat onze individuele gezondheid afhankelijk is van collectieve samenwerking. Niemand is een eiland, zeker niet tijdens een pandemie. Toch moeten we dit gevoel van solidariteit beschermen tegen mensen die het proberen op te eisen en misbruiken. Cynische politici en bedrijven hebben het idee van solidariteit gebruikt als een kans om hun rijkdom en macht te bestendigen terwijl de wereld op zijn kop gezet wordt. Tijdens de laatste grote kapitalistische crisis werd het idee van “nationale solidariteit”, d.w.z. solidariteit tussen verschillende klassen in de samenleving, gebruikt als argument om besparingen door te voeren in het belang van de superrijken en de banken. Ditzelfde idee werd ook gebruikt als rechtvaardiging van kapitalistische oorlogen om macht en winst.
Een veranderende wereld
Het is niet de eerste keer dat de ‘natuurlijke orde’ en haar ondersteunende ideologie wordt ondermijnd. Het dwingen van vrouwen om tegen hun wil te bevallen; het criminaliseren van homoseksualiteit; de heerschappij van de Kerk; het goddelijke recht van de monarchie om te regeren; zelfs slavernij op een bepaald moment; het waren allemaal ooit vaststaande gegevens die door de strijd van de werkende mensen en de onderdrukten zijn omvergeworpen.
Deze elementen werden doorgaans niet weggestemd of via debatten afgeschaft. Bovendien hadden ze elk een eigen ideologische basis. Van blanke overheersing tot “erfzonde”: ideeën worden door de heersende klasse gebruikt als rechtvaardiging en excuus als rechtvaardiging van de onderdrukking en uitbuiting waarop hun systemen zijn gebaseerd.
Vandaag is de filosofie van het individualisme het wapen (niet te verwarren met individualiteit, die noodzakelijk is voor de menselijke ontwikkeling). Het individualisme zegt dat de mens van nature lui, hebzuchtig en egoïstisch is en niet in staat tot solidariteit en samenwerking. Dit idee wordt gebruikt als rechtvaardiging voor de dominantie van het kapitalisme en om het argument dat een socialistisch alternatief mogelijk is in diskrediet te brengen. Zelfs terwijl onbaatzuchtige gezondheidswerkers sterven door een gebrek aan hygiënemaatregelen, is de anarchie van de vrije markt dominant en worden machtige staten gedwongen om te onderhandelen met commerciële bedrijven voor onmisbare apparatuur.
Neoliberale economie en menselijke natuur
In de jaren tachtig van de vorige eeuw introduceerden Thatcher en Reagan neoliberale maatregelen die de levensstandaard van de arbeidersklasse vernietigden. Arbeidsvoorwaarden en collectieve onderhandelingen werden aangevallen en staatsbedrijven die waren opgebouwd met overheidsfinanciën en miljoenen uren werk werden voor een appel en een ei verkocht.
Overal ter wereld legden het IMF en de Wereldbank een neoliberaal beleid op, dat onder meer in ontwikkelingslanden de sociale welzijnsprogramma’s vernietigde. De aanpak is samengevat in dit citaat van Thatcher: “Of het nu door zwarte, witte, bruine of gele handen wordt vervaardigd, een product blijft een product – en het zal overal worden gekocht als de prijs en de kwaliteit goed zijn. De markt is een krachtiger en betrouwbaarder bevrijdende kracht dan de overheid ooit kan zijn.”
Deze filosofie werd weerspiegeld in de media als de glorie en de kracht van het individu werd gedemonstreerd door middel van films, muziek en televisie. “Hebzucht is goed,” werd als politieke, culturele en sociale mantra herhaald totdat het concreet werd. Egoïsme, gecombineerd met de kracht van de vrije markt, zou voor iedereen zorgen. Deze ideeën bestonden niet in het abstracte, ze waren een hulpmiddel dat gebruikt werd om de ongebreidelde winst van het grootkapitaal en de bankiers ten koste van ons te bevorderen.
De status quo veranderen
De nepwetenschap en -logica worden nog steeds gebruikt om dit wereldbeeld af te dwingen, ondanks het feit dat onderzoek en de recente gebeurtenissen aantonen dat de menselijke natuur een neiging tot samenwerking heeft. Overal ter wereld zijn op natuurlijke wijze onderlinge hulpgroepen ontstaan. Werknemers organiseren zich om ervoor te zorgen dat werkplekken veilig zijn. Onderbetaalde gezondheidswerkers brengen enorme offers om te voorkomen dat de samenleving afbrokkelt. Er is zelfs een voorbeeld van een echte versie van ‘Lord of the Flies’ in dit artikel van The Guardian: de uitkomst was sterk tegengesteld aan de nihilistische en brutale versie in het fictieve verhaal.
We zitten met een tegenstrijdigheid waar politici, die ooit de voorkeur gaven aan het idee van hardvochtig individualisme boven collectieve solidariteit, het idee verkondigen dat we “allemaal in hetzelfde schuitje” zitten. En bovendien verwachten ze dat de arbeiders het ultieme offer brengen om de economie draaiende te houden, terwijl ze de bevolking ironisch genoeg ook tot zondebok maken voor het falen om de uitbraak in te dammen. We zitten niet allemaal in hetzelfde spreekwoordelijke schuitje: er is een belangenconflict tussen degenen die de rijkdom van de samenleving bezitten en controleren en de meerderheid van de werkende mensen.
Nood aan socialistische verandering
Eén ding dat constant blijft, is het feit dat het de arbeidersklasse is die de mensen vóór en tijdens de pandemie gevoed en gezond hield. Het is de arbeidersklasse die voor de samenleving zal blijven zorgen. Het is de kapitalistische klasse wiens inherente hebzucht en winstbejag onze planeet vernietigen, oorlogen veroorzaken en verdeeldheid zaaien.
Hun heerschappij moet worden omvergeworpen en vervangen door een democratische, socialistische samenleving, waarin de rijkdom in handen is van de overheid en democratisch wordt gecontroleerd en gepland in het belang van iedereen. Op deze basis kunnen we een samenleving creëren die de naam mensheid waardig is, gebaseerd op solidariteit en samenwerking.
