Het is mogelijk om met aangehouden protest ministers weg te krijgen. Dat heeft het jongerenprotest aangetoond: na twee maanden van klimaatbetogingen moet Joke Schauvliege (CD&V) ontslag nemen. Een poging om het protest af te doen als een complot was een brug te ver. Eerdere misstappen van de minister werden nog toegedekt, maar tijdens een massabeweging is dat veel moeilijker.
Door Kenzo (Gent) – overgenomen vanop actieflinks.be
De klimaatstrijd is vanaf 2 december terug van even weggeweest. De eerste massabetoging op 2 december was historisch: tienduizenden trokken door Brussel. Minister Marghem beantwoordde de massaal gedragen ongerustheid rond het klimaat met een “njet” op de klimaattop van Katowice. Na de examens en kerstvakantie barstte het scholierenprotest los: eerst 3.500, dan 15.000 en vervolgens 35.000 scholieren betoogden in Brussel. Op zondag 27 januari was er opnieuw een nationale betoging met nogmaals tot 100.000 aanwezigen. Vorige week betoogden 15.000 scholieren in Brussel, evenveel in Luik en 3.000 in Leuven, naast andere lokale acties. Op 14 februari komen de studenten voor het eerst in actie.
Joke Schauvliege (CD&V) was sinds 2009 Vlaams minister van Leefmilieu en Natuur. Vanaf 2014 kwamen daar Landbouw en Omgeving bij. Ze moet oneervol ontslag nemen. Ze stond eerder bekend van bizarre uitspraken zoals: “Een boom heeft altijd de functie gehad om gekapt te worden” of als minister van cultuur: “Je moet als minister van cultuur geen cultuurkenner zijn.” Het brokkenparcours werd altijd toegedekt: Schauvliege haalde immers veel stemmen. Het massaprotest maakte de positie van Schauvliege onhoudbaar: omwille van het gevoerde beleid en de blunderende reacties op het protest was ze het voorwerp van bijtende kritiek en spot. “What a joke,” schreven de scholieren op hun kartonnen borden.
De stelling dat ze zich door het protest gesterkt voelde in haar beleid, werd op gelach ontvangen. Het voorstel van klimaatcoaches vond geen gehoor bij de scholieren: zij hadden snel begrepen dat die coaches zouden aangebracht worden door een vzw die gefinancierd wordt door grote bedrijven. Het voorstel van hogere vliegtaksen was een doorzichtige poging om bredere lagen van de bevolking tegen de jongeren op te zetten. De werkgeversfederatie VBO sprong meteen op de kar met de eis om de indexering van de lonen af te schaffen en het idee te vestigen dat klimaatmaatregelen sowieso botsen op de roep naar koopkracht. Dat veel jongeren maatregelen als gratis en meer openbaar vervoer eisen, werd uiteraard niet opgenomen door de minister of de werkgevers. Tenslotte was er de poging om het protest te sussen met het voorstel om leerlingen van het 5de en 6de jaar een lesuur of twee te informeren over het klimaatbeleid en de verdiensten van het beleid de afgelopen jaren. Ook dit kon op weinig applaus rekenen.
Recuperatie lukte niet, dus werd geprobeerd om het protest te criminaliseren. Schauvliege stelde dat het protest een complot was van natuurorganisaties. Dat complot werd volgens de ex-minister bevestigd door de staatsveiligheid. De basis van het complot lag volgens Schauvliege in het protest tegen voormalig minister van leefmilieu Vera Dua (Agalev, nu Groen) in 2003, toen de jonge klimaatactivisten ofwel nog niet geboren waren ofwel nog in de pampers zaten. Op deze bizarre uitspraken volgden excuses: Schauvliege moest erkennen dat de staatsveiligheid niets over zo’n complot had gemeld. Ze kon moeilijk anders: de staatsveiligheid ontkende het zelf. Enkele uren later volgde het onvermijdelijke ontslag. Voor elke volgende poging tot minder doorzichtige recuperatie – bijvoorbeeld via denktanks gefinancierd door grote bedrijven maar met deelname van klimaatorganisaties – was Schauvliege een te groot obstakel geworden. Haar ontslag is een zware slag voor de Vlaamse regering, die tot hiertoe steeds redelijk stabiel was.
Met het ontslag van Schauvliege heeft de beweging een eerste overwinning geboekt, ook al is de strijd nog maar net begonnen. Dit is geen concrete overwinning inzake maatregelen tegen klimaatverandering, maar het geeft wel aan dat strijd vruchten afwerpt. Nu is het tijd voor een echt offensief. De oproep voor een internationale schoolstaking op 15 maart kan daar een rol in spelen. Zeker als de vakbonden inspelen op de dynamiek van het jongerenprotest om mee op de kar te springen en te gaan voor een staking van de volledige samenleving. Dat is het beste antwoord op politici en werkgevers die klimaat en koopkracht tegenover elkaar stellen om de eigen verantwoordelijkheid te ontlopen.
Het ontslag van Schauvliege zal het zelfvertrouwen van de beweging versterken. Het establishment hoopt om de discussie zo snel mogelijk van de straat weg te krijgen. Er wordt gehoopt dat het jongerenprotest doodbloedt en dat allerhande experten, al dan niet gefinancierd door grote bedrijven, het initiatief in handen krijgen. Lobbyen voor een klimaatwet kan dan tegenover straatprotest geplaatst worden. De beweging moet zich daar bewust van zijn en zich organiseren om volgende stappen voor te bereiden: een oplopend actieplan en discussies over eisen die echt een verschil maken. De vakbonden kunnen daar een grote rol in spelen door zich open te stellen naar de jongeren en bijvoorbeeld mee de eis van gratis en meer openbaar vervoer offensief te verdedigen. Dat is een eis waarmee de roep naar koopkracht, betere mobiliteit en de vraag naar propere lucht samenkomen.
Het aanstekelijke jongerenprotest toont aan dat vastberaden acties waarbij we ons niet laten sussen door halfslachtige beloften de politieke agenda kunnen omgooien. Waar de regeringscrisis in december nog alle aandacht vestigde op migratie en de N-VA al klaar stond om daar het confederalisme aan toe te voegen, gaan veel discussies nu over klimaat. We kunnen daar koopkracht aan toevoegen: de nationale staking van 13 februari biedt die kans. Maar we staan nog veel sterker als we koopkracht en klimaat samenbrengen: het enthousiasme van de jongeren en de economische slagkracht van de arbeidersbeweging als basis voor een echt offensief.
