En hoe kunnen we er democratische controle over krijgen?
Begin 2022, toen Raoul Hedebouw pas verkozen was als nieuwe PVDA-voorzitter, zei hij aan RTL: “We leven in een klassenmaatschappij en dat willen we veranderen. (…) Ik denk dat we een revolutie nodig hebben.” Wellicht verslikten sommige vrienden van Georges-Louis Bouchez en Bart De Wever zich in hun koffie. Nog geen twee jaar later staat de PVDA op 20% in de peilingen in Wallonië (op de tweede plaats, na de PS volgens de IPSOS-peiling van eind september), 15% in Brussel en rond de 10% in Vlaanderen. En dan moet de verkiezingscampagne nog beginnen!
door Nicolas Croes uit maandblad De Linkse Socialist
Wie heeft de macht?
In hetzelfde interview maakte Hedebouw nog een terechte vaststelling: “De echte macht in België bevindt zich niet in het parlement. Ik heb al zeven jaar geen macht in het parlement gezien. De macht ligt bij de ministers, in de kabinetten. En wie heeft de touwtjes in handen? Wie lobbyt er steeds? Dat zijn de multinationals.”
Dat klopt. Hoe is het anders te verklaren dat België in 2020 nog steeds bijna 13 miljard euro aan directe en indirecte subsidies toekende aan fossiele brandstoffen (steenkool, olie, fossiel gas)? (1) Hoe kunnen we anders verklaren dat de veroordeling door het Europees Hof van de belastingvrijstellingen aan multinationals door de Belgische overheid werd aangevochten? De Belgische staat is al zeven jaar in een juridische strijd verwikkeld om 700 miljoen euro aan onbetaalde belastingen van AB InBev, de Britse oliegroep BP, het Duitse chemiebedrijf BASF, Proximus, Pfizer en anderen niet te moeten innen! (2) We kunnen nog wel even doorgaan over de medeplichtige vrijgevigheid van de overheid tegenover belastingontduiking en -ontwijking.
Tegenmacht opbouwen
Hedebouw voegde eraan toe: “Ik geloof in de kracht van de straat en in parlementaire mobilisatie. Het momentum is er, maar het zal tijd kosten.” De vraag is essentieel: hoe kunnen we ten volle gebruik maken van de kracht van een partij als de PVDA – haar duizenden leden, haar vele vakbondsposities, haar talenten en communicatiemiddelen – om het momentum naar echte verandering te versnellen?
De beste campagne is sociale strijd. Telkens er verkiezingen aankomen, doen heel wat vakbondsleiders er alles aan om mobilisaties op een laag pitje te zetten. Dat is een gevaarlijke berekening met als doel om de ‘bevriende partijen’ aan de macht te houden. De meest effectieve manier om onze bekommernissen en eisen centraal in het publieke debat te brengen, is door middel van mobilisatie, massabetogingen, stakingen en protestacties. De gevestigde partijen zouden gedwongen worden om zich rond onze noden uit te spreken, in plaats van mee te stappen in een opbod van racisme waarmee vooral het Vlaams Belang wint. Om te vermijden dat extreemrechts de sociale woede afleidt naar haat en verdeeldheid onder onze klasse, moeten we onze eenheid versterken. Dat gebeurt het meest efficiënt in strijd.
Zo’n dynamiek is ook belangrijk om vertrouwen op te bouwen in collectieve actie en om ons voor te bereiden op de strijd die na de verkiezingen komt. In september verklaarde Hedebouw in Le Soir: “We moeten ook tegen onze achterban eerlijk zijn: het zal heel moeilijk worden om in onderhandelingen voldoende breekpunten te bereiken op regionaal en federaal vlak.” Sofie Merckx, fractieleidster van de PVDA in de Kamer, verwerpt het idee van regionale bestuursdeelname: “Als Europa zegt ‘jullie moeten besparen in jullie land’, doen we dat dan of komen we samen met de mensen in opstand?” In 2024 zijn er echter ook lokale verkiezingen, “en daar hebben we grote ambities.”
Voorlopig heeft de PVDA nog niet uitgelegd hoe het denkt om te gaan met de financiële controle van het Gewest over tien van de negentien Brusselse gemeenten. In Wallonië zijn steden als Charleroi en Luik nog steeds afhankelijk van het Centre régional d’aide aux communes (Crac), een soort Waals IMF dat besparingen en strikte budgettaire orthodoxie oplegt in ruil voor financiële steun. Het budgettaire keurslijf bestaat op alle machtsniveaus en de opstand moet op dezelfde schaal worden georganiseerd om het te doorbreken.
De tijd dringt
De belangrijkste zorg van de PVDA op dit moment is bestuurservaring op lokaal niveau, vooraleer dit op een hoger niveau wordt doorgetrokken. De sociale beweging in de breedste zin van het woord, van vakbonden tot verenigingen, heeft geen gebrek aan ervaringen en talenten. De PVDA kan hen betrekken en de campagne richten op een regering die breekt met het huidige beleid, niet slechts een regering van ‘sociaal beheer’ van het status quo met de PS en Ecolo. Om dit te realiseren, is de kracht en de druk van de volledige arbeidersbeweging in al haar diversiteit nodig.
Wij zijn ervan overtuigd dat er een revolutie nodig is, namelijk het einde van het privaat bezit van de belangrijkste productiemiddelen. We denken ook dat een revolutie niet de lucht valt en dat we de weg ernaartoe moeten voorbereiden. Het kapitalistisch systeem is ondergedompeld in een ‘tijdperk van wanorde’ met oorlogen, klimaatcrises, sociale tragedies en politieke polarisatie, met een wedren tegen de monsters van extreemrechts en religieuze fundamentalisten. Om dit het hoofd te bieden, is er een gevoel van urgentie nodig en een duidelijke en open strategie voor de socialistische omvorming van de samenleving.
- Berekeningen van de Federale Overheidsdiensten Financiën en Leefmilieu, gebaseerd op informatie beschikbaar op 15 maart 2021. Le Soir, ‘La Belgique subsidie toujours massivement les énergies fossiles’, 2 mei 2023.
- ‘La justice européenne confirme l’illégalité du régime fiscal belge réservé aux multinationales’, LesEchos.fr, 23 september 2023.
