Hoe het geld halen waar het zit?
In november 2013 werd Kshama Sawant verkozen als gemeenteraadslid in Seattle, het eerste socialistische gemeenteraadslid in een grote Amerikaanse stad sinds een eeuw. Er werd een belangrijke overwinning geboekt met de verhoging van het minimumloon tot 15 dollar per uur. Een ander heikel thema is huisvesting: de huurprijzen rijzen e de pan uit en er waren nog nooit zoveel daklozen. Doorheen aanhoudende mobilisatie rond huisvesting ontstond de eis van een belasting op grote bedrijven om een programma van bouw van betaalbare huisvesting en hulp aan daklozen te financieren. Na een intensieve campagne van onderuit stemde de gemeenteraad op 14 mei voor de zogenaamde ‘Amazon-taks.’ Een maand later werd deze taks onder druk van de grote bedrijven terug ingetrokken…
door Clément (Luik)
Onbetaalbaar wonen
Voor brede lagen van de bevolking wordt het onbetaalbaar om in Seattle te wonen. De afgelopen zes jaar is de gemiddelde maandelijkse huurprijs voor een appartement met 635 dollar toegenomen, een stijging met 57%. Meer dan 41% van de huurders betalen een extreem hoge huur. Voor een eenpersoonsappartement betaal je gemiddeld 2.000 dollar per maand. Wie een minimumloon heeft, zou 87 uur per week moeten werken om niet in armoede te vervallen. Een appartement of huis kopen, is evenmin betaalbaar. De prijs voor een eengezinswoning is op vijf jaar tijd verdubbeld tot 820.000 dollar.
Begin 2017 waren er 11.000 daklozen in Seattle, 31% meer dan een jaar voordien. De enige Amerikaanse steden met meer daklozen zijn New York en Los Angeles. Er ontstaan kampen en krottenwijken op braakliggende terreinen of onder bruggen van autowegen.
De stad kondigde een ‘noodtoestand’ inzake dakloosheid aan, maar toch worden deze kampen op brutale wijze ‘opgekuist’. In 2016 werden zo 600 mensen verjaagd. Het establishment komt niet verder dan ‘oplossingen’ binnen de marktlogica. Burgemeester Jenny Durkan onderhandelde met grote bouwpromotoren in de stad om 10.000 nieuwe wooneenheden te ontwikkelen in 2017. Dat is een record, maar het verandert niets aan de huurcrisis. Het doel van deze projecten is maximale winstgevendheid. Bijgevolg zijn ze gericht op mensen met een hoger inkomen.
De afgelopen jaren hebben bewegingen tot enkele overwinningen geleid. Zo kwam er een controle op de huurprijzen van huisvesting in slechte staat, werd 29 miljoen dollar uitgetrokken voor betaalbare huisvesting en wordt steun gegeven aan mensen die moeten verhuizen omdat ze de huur niet meer kunnen betalen. In die mobilisaties speelde Socialist Alternative een belangrijke rol. De verkozen positie van Kshama Sawant werd gebruikt om de stem van de werkenden tot in de gemeenteraad te brengen (vaak letterlijk), maar ook om gedurfde ordewoorden naar voor te schuiven en de beweging te organiseren.
Die kleine overwinningen hebben het vertrouwen gecreëerd om een stap verder te gaan: de eis om de grote bedrijven van Seattle te laten bijdragen.
Campagne om de rijken te laten betalen
Verschillende erg grote bedrijven als Starbucks, Boeing, Google en vooral Amazon zijn sterk aanwezig in Seattle. Ze tellen heel wat slecht betaalde jobs, maar ook veel goed betaalde kaderleden. In een economie gericht op de markt en de winst ontstaat hierdoor een scherpe tegenstelling: er zijn tal van bouwwerven voor kantoren of dure appartementen, maar tegelijk hebben steeds meer mensen moeite om betaalbare huisvesting te vinden.
Hoe is het mogelijk dat bedrijven die miljardenwinsten boeken niet bijdragen tot de gemeenschap om aan basisbehoeften van de inwoners van Seattle te voldoen? Het meest frappante voorbeeld is Amazon. Dit bedrijf telt 50.000 werknemers op de hoofdzetel in Seattle. Eigenaar Jeff Bezos is ondertussen de rijkste mens ter wereld met een vermogen van 130 miljard dollar. Hij verdient per minuut meer dan een logistiek medewerker van Amazon op een jaar. Op 5,6 miljard dollar winst in de VS in 2017 betaalde Amazon … 0 dollar belasting. Dankzij de extra belastingverlaging van de regering-Trump zal het in 2018 niet anders zijn.
Tijdens de voorstelling van de gemeentebegroting voor 2018 op 1 november 2017, verzamelden meer dan 500 activisten in het gemeentehuis van Seattle. Er was opgeroepen door Socialist Alternative en ‘Housing for All.’ De eisen: stop het verjagen van daklozen en mensen in kampen, belast de grote bedrijven om de bouw van sociale huisvesting en opvang voor daklozen te financieren.
De conservatieve verkozenen in de gemeenteraad probeerden meermaals om de hulp aan daklozen te verminderen. Dit leidde tot sterke mobilisaties voor het behoud en de verhoging van de middelen door het geld te halen waar het zit: bij de grote bedrijven. Dit protest werd gedragen door activisten rond huisvesting, maar ook door vakbonden en verschillende progressieve organisaties en politieke groepen. Er waren acties voor de hoofdzetel van Amazon. De vergaderingen van het ‘Comité voor mensenrechten, gelijke ontwikkeling en recht op huisvesting’, voorgezeten door Kshama Sawant, vonden plaats na de werkuren zodat een groter aantal werkenden aanwezig kon zijn. Er kwamen affiches voor betogingen en actiebrochures met cijfers over hoe Amazon belastingen ontwijkt, maar ook feiten over de slechte arbeidsvoorwaarden en de lage lonen.
Het protest dwong het gemeentebestuur tot een debat over het voorstel van een jaarlijkse taks van 150 miljoen dollar op de grootste bedrijven van Seattle. Naast het gebruikelijke geschreeuw in de gevestigde media en door allerhande experts, kwam er tegen deze taks een heuse campagne van chantage. Zo dreigde Amazon een bouwproject te schrappen wat 7.000 jobs in de sector bedreigde. De politieke vertegenwoordigers van de kapitalistische klasse probeerden vervolgens om het voorstel tot taks van alle inhoud te ontdoen. Burgemeester Jenny Durkan, die voor haar kiescampagne 350.000 dollar van Amazon kreeg, deed een tegenvoorstel waarbij het bedrag van de taks werd gehalveerd, beperkt tot vijf jaar en minder direct zou ingezet worden voor sociale huisvesting.
De mobilisatie werd echter opgevoerd. Op 14 mei besloot de gemeenteraad om een versie van de Amazon-taks in te voeren die 75 miljoen euro per jaar zou opbrengen. Het was een sterk afgezwakte versie van het oorspronkelijke voorstel, maar Socialist Alternative stelde dat dit een belangrijke eerste positieve stap naar nieuwe verworvenheden was. Meteen na de invoering van de taks, kwam er nieuws van andere steden waar dit voorstel ook bekeken werd.
Het kapitaal slaat terug
In een systeem gebaseerd op winst, wordt de minste stap vooruit voor de werkenden meteen betwist en bestreden door de kapitalistische klasse. De Amazon-taks zou goed zijn voor amper 0,26% van de winsten van de betrokken bedrijven, in het geval van Amazon 28 miljoen dollar per jaar. Dat was echter teveel gevraagd…
Verschillende grote bedrijven die aan de taks moesten bijdragen, legden 375.000 dollar op tafel voor een campagne ‘No To Head Tax.’ Daarmee wilden ze een referendum afdwingen over de taks. Er kwamen video’s op internet vol leugens. Het werd voorgesteld als een taks van 275 dollar op het loon van werkenden in Seattle. Met dergelijke methoden zouden ze er wellicht in geslaagd zijn om de benodigde handtekeningen voor een referendum op te halen. De dreiging volstond voor 7 van de 9 gemeenteraadsleden om de taks die ze een maand eerder unaniem goedkeurden terug in te trekken.
We kunnen hier belangrijke lessen uit trekken. Enerzijds is het duidelijk dat strijd loont en de meerderheid van de bevolking toelaat om overwinningen te boeken die het politieke en economische establishment doen plooien. Anderzijds geeft het ook aan dat elke sociale stap vooruit slechts tijdelijk is indien de economische en politieke hefbomen in handen van dezelfde kapitalisten blijven. Wie opkomt voor verandering, moet daar rekening mee houden en eisen dat de grote bedrijven in publieke handen komen. Dat vraagt een socialistisch beleid als alternatief op het kapitalistisch systeem dat de meerderheid van de bevolking geen degelijk leven aanbiedt.
