Artikel door Ruth Coppinger, lid van de Socialist Party en parlementslid voor Solidarity.
In een opmerkelijke beslissing geeft een speciaal parlementair comité de aanbeveling om onbeperkte abortus tot 12 weken in de zwangerschap mogelijk te maken. Deze maatregel zou een oplossing bieden voor 92% van alle abortussen. Er werd ook aanbevolen om een referendum te houden over het terugtrekken van het 8ste amendement op de grondwet waarmee abortus wordt verboden en om abortus te legaliseren in geval van gezondheidsrisico.
Ierland en Malta zijn de enige twee EU-landen waar abortus illegaal is. Het is een uitdrukking van de bijzonder reactionaire houding van de Ierse staat tegenover het recht van vrouwen om hun eigen lichaam te controleren, inclusief de beslissing of en wanneer ze kinderen hebben. Tegelijk hebben opeenvolgende regeringen het net als in andere EU-landen moeilijker gemaakt voor werkende vrouwen om kinderen te hebben, de enorme huizenprijzen, lage lonen en precaire jobs vormen een torenhoog obstakel.
Dezelfde partijen die deze week steun gaven aan een pro-keuzestandpunt stemden er vier jaar geleden nog voor om abortus te beperken tot het geval waarin het leven van de vrouw in gevaar is, bevestigd door een groep dokters en met gevangenisstraffen tot 14 jaar voor wie een illegale abortus helpt uitvoeren of pleegt. Vanwaar deze verandering in het standpunt van de gevestigde partijen die sinds de onafhankelijkheid van Ierland zo sterk verbonden zijn met de katholieke kerk?
In de gevestigde media wordt het voorgesteld alsof de parlementsleden die deel uitmaakten van het comité de afgelopen drie maanden tot andere inzichten kwamen op basis van wat ze in het parlementair comité hoorden. De realiteit ziet er anders uit. De verandering werd afgedwongen door een beweging buiten het parlement, vooral in de afgelopen jaren. De partijen konden zich hierdoor niet langer verstoppen en moesten wel op de een of andere manier omgaan met de realiteit van abortus.
Verschillende parlementsleden wezen op het breed verspreide gebruik van medische abortuspillen die online verkrijgbaar zijn. Hierdoor is een status quo onhoudbaar. Leden van de Socialist Party en de socialistische feministische groep ROSA speelden een belangrijke rol in het bekendmaken van het bestaan van die pillen. We waren de enige groep die dit actief deed, in samenwerking met Women on Web, de grootste door dokters geleide online dienst die de pillen aanbiedt in landen waar abortus illegaal is.
In oktober 2014 organiseerde ROSA een erg belangrijke actie. We hernamen de bekende ‘contraceptietrein’ van vrouwenactivisten uit 1971. We brachten met de trein abortuspillen naar de Ierse republiek. Dit kreeg nationale mediabelangstelling aangezien het om verboden pillen ging. Veel van de vrouwen op de trein waren direct betrokken bij het verlenen van toegang tot veilige abortussen, maar de actie was vooral politiek. Het was een directe aanval op het 8ste amendement zelf.
In 2015 en in maart 2017 trokken we met een abortus-bus van ROSA naar alle grote steden. We hielden er meetings en hielpen vrouwen met toegang tot een veilige, maar illegale, abortus. Deze acties kregen niet alleen nationale maar zelfs internationale mediabelangstelling. Leden van de Socialist Party waren ook betrokken bij een actie met een drone in 2016.
De krant Times stelde op 14 december: “Voor de politici die van mening veranderden, was een van de meest overtuigende elementen het aantal Ierse vrouwen dat de illegale abortuspillen online bestelt. Het comité hoorde dat het gebruik van de online pillen verdrievoudigd was sinds 2010, toen 548 Ierse vrouwen een website contacteerden. Vorig jaar waren dat er 1.748. James Browne, een parlementslid van Fianna Fáil, stelde dat het gebruik van abortuspillen hem ervan overtuigde dat abortus moet gedecriminaliseerd worden. ‘Een wet die niet kan afgedwongen worden, moet ernstig bekeken worden,’ voegde hij er aan toe.”
Verschillende conservatieve parlementsleden stelden voor een tijdslimiet tot 12 weken in te stellen, de tijd waarin de abortuspillen effectief zijn. Dokters stelden dat de “geest uit de fles” is. Het comité kreeg onderzoek over het aantal zwangere vrouwen dat gebruik maakt van abortuspillen dankzij inspanningen van de Socialist Party.
Even terzijde: Sinn Fein onthield zich bij de stemming over de mogelijkheid van abortus tot 12 weken. Het is de enige partij in het parlement waarvan niemand voor deze belangrijke sociale verandering stemde.
Na de dood van Savita Halappanavar in 2002 na een geweigerde abortus groeide de vraag naar verandering. Het establishment weigerde het 8ste amendement af te voeren, maar voerde beperkte wetgeving in binnen de grenzen van het grondwettelijke amendement. Er werd gehoopt dat hiermee de zaak geregeld was.
De gevestigde partijen, waaronder Labour dat met FG in een regering zat, bleven doof voor de roep naar verdergaande verandering. In 2015 en 2016 werden wetten om het 8ste amendement af te voeren in het parlement ingediend door verkozenen van de Socialist Party. Deze werden echter weggestemd onder het mom dat er onder de bevolking ‘geen vraag’ naar verandering was.
De groeiende roep naar het recht op abortus, zeker onder jongeren, bleef echter aanhouden. Het kwam het belangrijkste politieke thema onder jongeren. Er is een radicalisatie onder jongeren en vrouwen. Truien met de slogan ‘Repeal’ worden dagelijks gedragen door duizenden vrouwen.
De veranderde stemming in de samenleving bleek in het referendum van 2015 over het huwelijk tussen mensen van hetzelfde geslacht. Een massale mobilisatie van jongeren, vrouwen en een aantal arbeidersbuurten zorgde ervoor dat het voorstel het haalde. Dit gaf zelfvertrouwen om in te gaan tegen de katholieke kerk, de banden tussen kerk en staat en vooral de greep van de kerk op de zorgsector en het onderwijs.
De regering wilde de nationale materniteit aan een katholieke orde overdragen, maar moest daar na protest op terugkomen. De eisen voor inclusieve, niet-religieuze scholen nemen toe. Er is ook grote vraag naar objectieve seksuele opvoeding in de scholen, vandaag bestaat dat niet.
Het momentum voor abortusrechten blijkt uit de referenda die plaatsvinden aan de universiteiten. Deze referenda zijn erop gericht om de officiële studentenvertegenwoordiging tot een pro-keuzestandpunt te verbinden. Geen enkele van deze stemmingen ging een andere richting uit. De voorzitter van de studentenvertegenwoordiging in de grootste universiteit van het land werd recent afgezet met een stemming waar massaal aan werd deelgenomen. De aanleiding was de deelname van deze voorzitter aan een anti-abortus actie enkele maanden voordien.
De eisen van een scheiding tussen kerk en staat, voor het recht op eigen keuze en beslissingsrecht over eigen lichaam sluiten aan bij een internationale beweging voor gendergelijkheid. Ze tonen dat een groeiende groep vrouwen zich niet langer wil neerleggen bij een tweederangspositie, geweld en seksisme. In een land waar de kerk historisch de seksualiteit van vrouwen zo brutaal heeft gecontroleerd en zo nauw verbonden was met het establishment, is de woede bijzonder groot. Dit kristalliseert zich in Ierland rond de eis voor het recht op abortus.
Op de internationale vrouwendag van 2017 werd de internationale oproep tot een vrouwenstaking in Ierland omgezet in ‘Strike4Repeal’, een actie waarmee een centrale brug in de hoofdstad werd bezet, en in een stevige betoging dezelfde avond.
In april zette de regering een Burgerraad van 99 gewone burgers op om adviezen te geven rond abortus. Het ontplofte in het gezicht van het establishment: de Burgerraad stelde radicale veranderingen voor, waaronder het recht op vrije toegang tot abortus tot 12 weken in de zwangerschap en tot 22 weken wegens socio-economische factoren.
De brede impact van de campagne voor abortusrechten bleek ook uit de positieve opmerkingen die leden van de Socialist Party kregen toen ze stakersposten bij het openbaar vervoer bezochten. Een nationale peiling in november gaf aan dat 6 op de 10 voorstander is van vrije toegang tot abortus.
De aanbevelingen van het parlementaire comité zijn een belangrijkste stap, maar nu moet dit nog door het parlement geraken. De twee traditionele partijen, Fine Gael en Fianna Fáil, laten hun verkozenen vrij om te stemmen zoals ze winnen. De katholieke rechterzijde zal druk zetten op de parlementsleden om de voorstellen af te zwakken. De pro-keuzebeweging moet de druk hoog houden om de aanbevelingen te behouden en zelfs verder te gaan. Na 12 weken moet het bijvoorbeeld mogelijk zijn om nog toegang tot abortus te hebben. Er is nood aan mobilisaties door de pro-keuzebeweging op het ogenblik dat de kwestie in het parlement wordt besproken.
Een referendum om het grondwettelijke verbod te schrappen, is noodzakelijk en wordt verwacht in mei en juni. Wellicht zal er massaal deelgenomen worden aan dat referendum, mogelijk zelfs nog meer dan bij het homohuwelijk. Het zal een belangrijk politiek thema zijn.
Er is een groot potentieel voor socialistische feministische krachten in de strijd rond dat referendum. ROSA en de Socialist Party zullen een aantrekkelijke factor zijn voor de beste, meest politieke jongeren en vrouwen die voor het recht op abortus zijn, maar zich ook vragen stellen bij het toenemende seksisme en het geweld dat eigen is aan het kapitalisme. Samen met de economische druk die vrouwen bijzonder hard raakt – met een record aantal daklozen, inkomensverlies door het besparingsbeleid, precaire tewerkstelling, … – maakt dit van 2018 een belangrijk jaar voor vrouwenrechten in Ierland. De strijd voor een echte keuze betekent ook opkomen voor een socialistische samenleving waar niet alleen reproductieve rechten erkend zijn, maar waar degelijke huisvesting, een leefbaar inkomen en gratis kinderopvang voor iedereen gegarandeerd zijn.
