Met een gezamenlijke achteruitgang van 700.000 stemmen is paars de grote verliezer geworden van de stembusslag op 10 juni. De sociaal-democratie ziet bijna een derde van haar kiezers (maar liefst 500.000) vertrekken. Afgestraft voor het Generatiepact? De verrechtsing van de maatschappij? De steeds groeiende groep armen? De eindeloze reeks schandalen in Charleroi? Er zijn wel 101 goede en minder goede redenen te bedenken. LSP wuift die niet weg, maar we denken dat er een dieper liggende oorzaak aan de basis ligt van die afstraffing.
Eric Byl
Hervormingen leiden tot welvaartstaat
Het is lang geleden dat de arbeidersbeweging door strijd de ongelijkheid in de maatschappij aan banden kon leggen. De 8-urendag in 1922, verplichte patronale bijdragen aan de pensioenen voor arbeiders in ’24 en in ’25 voor bedienden. Jaarlijks betaald verlof in 1936. Op basis van dergelijke ervaringen schreef Rosa Luxemburg eerder reeds dat iedere toegeving aan de arbeidersbeweging onder het kapitalisme onvermijdelijk opnieuw ter discussie staat zodra de krachtsverhoudingen veranderen.
De verzwakking van de burgerij na Wereldoorlog II en de radicalisering van de arbeidersbeweging leidden tot een nieuwe reeks hervormingen in ruil voor sociale vrede. Tussen ’44 en ’49 werden maar liefst 7 regeringen gevormd, 5 met de communisten en alle 7 met de socialisten. De bedoeling? Revolutie vermijden door de arbeidersleiders op te slorpen in het beheer van de kapitalistische maatschappij, in ruil voor een reeks toegevingen. Die waren niet de minste. In ’44 de Besluitwet die patroons en arbeiders verplichtte een deel van het loon te storten aan de Rijksdienst voor Maatschappelijke Zekerheid. In ’45 een belasting van 5% op kapitaalbezit, een algemene loonsverhoging van 20% en de invoering van de indexkoppeling, verplichte paritaire onderhandelingen over lonen en arbeidsomstandigheden met erkenning van de vakbonden op bedrijfs-, sectoraal en nationaal vlak.
Dat was de basis voor de welvaartstaat, waarin de overheid de koopkracht stimuleerde om de economie aan te zwengelen. Tussen ’67 en ’77 nam het uurloon in België jaarlijks met gemiddeld 12,7% toe! Er heerste een bijna volledige tewerkstelling en een hoge syndicalisatiegraad (in België 90%). Het voedde de gedachte dat men het kapitalisme beetje bij beetje humaner kon maken, een sociaal gelijkere maatschappij. Die illusie werd doorprikt vanaf het begin van de jaren ’70: de markt kon de aanvoer van nieuwe producten niet langer opslorpen, de bedrijfswinsten werden aangetast en herstructureringen en besparingen drongen zich op om het systeem overeind te houden.
Sociale afbraak bedreigt alle naoorlogse hervormingen
Sindsdien werden de sociale voorzieningen ontmanteld, eerst geleidelijk, dan steeds forser. De bedrijfswinsten herstelden, managers werden fabelachtige lonen betaald om de productiekosten te drukken en tegelijk steeg het aantal uitgeslotenen en armen. De hervormers probeerden de pil te verzachten. De PS door gebruik te maken van overheidsinstellingen om het eigen publiek te paaien, zelfs als de wet daarvoor door de vingers gezien moest worden, de SP.a door de sociale afbraak te verpakken op een meer aanvaardbare wijze. Dat wreekt zich. De PS belandt van het ene schandaal in het andere, en de SP.a wordt niet langer gezien als de partij die de sociale afbraak met de fluwelen handschoen doorvoert, maar als diegene die ze mee uitdenkt. Zwakheid zet aan tot agressie. Zo ook het gebrek aan een alternatief vanwege de sociaal-democratie die schoorvoetend buigt voor de winstlogica van rechts omdat ze zelf niet meer gelooft in de haalbaarheid van hervormingen.
Resultaat: alle naoorlogse hervormingen staan op de helling. De indexkoppeling wordt uitgehold door de gezondheidsindex en de herziening van de samenstelling van de indexkorf. De loonstijgingen worden fors ingeperkt door de wet op het concurrentievermogen. De sociale zekerheid wordt ondermijnd door fiscale geschenken aan de bedrijven. Het stakingsrecht staat ter discussie met éénzijdige verzoekschriften, dwangsommen en binnenkort de invoering van minimumdiensten. Progressieve belastingen waarbij de hoogste inkomens proportioneel het meest betalen, worden afgebouwd ten voordele van BTW-verhogingen die voor iedereen dezelfde zijn. Het sociaal overleg staat steeds meer ter discussie, zelfs de sociale verkiezingen van volgend jaar komen in het gedrang.
Welk alternatief?
De sociaal-democratie en de vakbondsleiding willen de strijd hiertegen niet organiseren, omdat ze heel goed beseffen dat de burgerij vandaag veel minder inschikkelijk is dan pakweg 30 jaar geleden. Toen deed ze nog toegevingen, waartoe ze vandaag niet meer bereid is omdat het kapitalisme de onderlinge concurrentie dermate heeft opgedreven dat iedere sociale toegeving door de concurrentie genadeloos afgestraft wordt. De winsthonger van het kapitalisme leidt vandaag tot sociale, economische en ecologische catastrofes die je niet langer met hervormingen kan bestrijden. Dat is naar ons oordeel de fundamentele oorzaak voor de electorale afstraffing van de sociaal-democratie, zelfs indien die zich in de toekomst op electoraal vlak, tijdelijk en gedeeltelijk kan herstellen.
Het probleem is dat het enig mogelijke alternatief, een socialistische omvorming van de maatschappij, dermate gediscrediteerd werd door de stalinistische karikaturen in het Oosten. En dat voorts het instrument daartoe, revolutie, door sommigen geperverteerd wordt tot een orgie van geweld, met steun aan terrorisme, stadsguerrilla en regelrecht geplunder. Dat allemaal ondermijnt de geloofwaardigheid van het enige alternatief.
Voor ons is revolutie geen orgie van geweld, maar een bewuste ingreep van de overgrote meerderheid van de bevolking om zelf het beheer van de maatschappij in handen te nemen. Wij zijn voor het recht van arbeiders om zichzelf, hun gezinnen en gemeenschap, indien nodig te verdedigen, maar verzetten ons tegen iedere vorm van revanchisme en blind geweld.
LSP pleit voor een democratisch socialistische maatschappij, waarin de productie gericht is op de behoeften van allen en niet op de winsthonger van een handvol kapitalisten.
