De winkelketen Debenhams is actief in Groot-Brittannië, Ierland en Denemarken. Op de donderdag voor Pasen kregen de personeelsleden van de Ierse winkels via e-mail te horen dat ze ontslagen waren. De groep wilde sowieso herstructureren en maakt van de Covid-19 pandemie gebruik om personeel aan de deur te zetten. De keten wordt geleid door een Belgische manager, Stefaan Vansteenkiste, die gespecialiseerd is in bedrijfsherstructureringen. Hieronder een artikel vanuit Ierland door Ruth Coppinger.
Het personeel van Debenhams in Ierland vernam op paasdonderdag per email dat het afgedankt was. Dat was amper twee dagen nadat het bedrijf het personeel verzekerde dat alle jobs veilig waren. Het getuigt van een ongevoelige onverschilligheid voor de werknemers, sommige met decennia dienst voor het bedrijf dat eerst Roches Stores heette en vanaf 1996 onder Debenhams verderging.
Op 6 april verklaarde topmanager Stefaan Vansteenkiste dat het bedrijf onder curatele zou geplaatst worden om de werknemers te beschermen, waarna de handel kon hervat worden zodra de beperkingen door de overheid werden opgeheven. “We werken met een groep van zeer ondersteunende eigenaars en geldschieters en verwachten dat er extra middelen beschikbaar zullen worden gesteld om ons door de huidige crisisperiode te helpen.”
Een van die ‘ondersteunende eigenaars’ en geldschieters is Bank Of Ireland (dat mede-eigenaar is van Celine Jersey TopCo Ltd, het moederbedrijf van Debenhams). Het personeel van Debenhams vraagt terecht waarom een bank die tien jaar geleden gered werd, en waarin de overheid een aandeel heeft, nu zomaar overgaat tot het opofferen van Debenhams waarbij het personeel wordt gedumpt.
Debenhams is een testcase
Miljoenen werkenden in heel de wereld ondervinden dat Covid-19 door rijke aandeelhouders wordt aangegrepen om tot afdankingen over te gaan waarbij minstens een deel van de ontslagvergoeding naar de gemeenschap en dus de belastingbetalers wordt doorgeschoven. Debenhams is een testcase en het antwoord op de aangekondigde ontslagen zal belangrijk zijn bij andere bedrijven. Deze week kondigde hotelketen Dalata/Clayton duizenden ontslagen aan. Ook bij Aer Lingus en Ryanair zijn er jobs bedreigd. En er zullen onvermijdelijk nog aankondigingen volgen.
Beroepsfederatie Retail Ireland waarschuwde dat er 110.000 jobs in de detailhandel bedreigd zijn. Oasis, Warehouse en Laura Ashley volgden Debenhams en kondigden jobverliezen aan. Geruchten over andere winkelketens zoals Penneys en Next volgden. Een personeelslid van Debenhams in Blanchardstown merkte op: als dit gebeurt, is het niet uitgesloten dat een derde van het winkelcentrum van Blanchardstown dicht blijft na Covid-19. In andere shoppingcenters en winkelstraten zal het niet anders zijn.
De bedrijven hopen dat de veiligheidsmaatregelen in het kader van de pandemie een actief verzet door het personeel en de vakbonden doorkruisen. Ze onderschatten de vastberadenheid van de werkenden die bereid zijn om te vechten als hun levensonderhoud op het spel staat.
Het personeel van Debenhams is al jarenlang georganiseerd in de vakbond. Er zijn delegees in de verschillende vestigingen in het land. De vakbond Mandate kondigde aan dat het al het mogelijke zou doen om de strijd te organiseren.
Naast de strijd op het syndicale terrein, hebben werknemers van Debenhams los van elkaar contact opgenomen met politieke vertegenwoordigers. Een aantal van hen contacteerde vertegenwoordigers van de Socialist Party zoals parlementslid Mick Barry in Cork of mezelf in Dublin. Het leidde tot het idee om werknemers uit verschillende vestigingen bijeen te brengen in een discussie via Zoom.
Werknemers gaan de strijd aan
De werknemers waren vastbesloten om niet toe te laten dat de pandemie gebruikt werd om de winkels zonder enig verzet te sluiten. Tijdens de hoger vermelde bijeenkomsten werd gediscussieerd en beslist om protestacties aan de winkels en aan de Bank of Ireland te organiseren, waarbij de veiligheidsmaatregelen inzake social distancing in acht genomen worden.
De dag ervoor werden de media gewaarschuwd, wat ertoe leidde dat andere werknemers van Debenhams betrokken raakten. Het protest op woensdag 22 april zou een groot succes worden. De werknemers hebben hun zaak aan het publiek kenbaar gemaakt, met hun eigen stem, en hebben Debenhams via de traditionele en de sociale media op de agenda gezet. Ook de politici werden gedwongen om er nota van te nemen.
Op die actiedag werd één protestactie door de politie afgebroken onder verwijzing naar de speciale bevoegdheden onder de gewijzigde gezondheidswetgeving. De actievoerders in Henry Street, Dublin, werden in het openbaar de wet voorgelezen. Ze mochten niet met journalisten praten. De politie dreigde iedereen op te pakken en dreef de actievoerders weg. De naam van de vakbondsafgevaardigde van de winkel werd genoteerd door de politie.
Deze intimidatie stond in schril contrast met het gebrek aan actie tegen een groep extreemrechtse racisten die weigerden sociaal afstand in acht te nemen tijdens een protest aan een rechtszitting op dezelfde dag. Het personeel van Debenhams kreeg brede publieke steun. Op hetzelfde ogenblik ging de Ierse premier op een niet-essentiële foto staan met een grote groep zorgwerkers. In een en dezelfde stad golden er verschillende regels naargelang de situatie.
Repressie heeft omgekeerd effect
De acties van de politie hadden een dramatisch averechts effect. Debenhams werd een trending onderwerp op Twitter. Zelfs de leider van de traditionele partij Fianna Fáil – geen vriend van gewone werkenden – verklaarde de volgende dag dat de protesten veilig waren verlopen. Een video van de gebeurtenissen, gefilmd door een lid van de Socialist Party, werd meer dan 50.000 keer bekeken.
De interventie van de politie was niet toevallig of willekeurig. De politie wachtte de activisten op bij de winkel van Henry Street. Dit was een bewuste beslissing van de staat om alle werkenden te waarschuwen. Er is wereldwijd in heel wat landen een noodwetgeving als gevolg van de gezondheidscrisis. De meeste mensen zien die wetten als noodzakelijk in de strijd tegen het coronavirus.
De Socialist Party waarschuwde echter dat dergelijke wetgeving ook tegen werknemers kan worden gebruikt, zoals nu blijkt met de acties van het personeel van Debenhams. Mick Barry was het enige parlementslid dat zich expliciet uitsprak tegen de wetgeving die nieuwe bevoegdheden aan de politie bood. Hij verwees specifiek naar het mogelijke gebruik ervan tegen vakbondsleden en protesten. Toen deze wetgeving op 19 maart in het parlement werd besproken, zei hij: “Ik steun veel van de bepalingen in de wetgeving, maar om de redenen die ik heb geschetst [de aanvallen op de democratische rechten], ben ik tegen het totale pakket.”
Het protest bij Debenhams was een eerste serieuze test van de wetten. Door de repressie niet te aanvaarden en door op een gedisciplineerde wijze te protesteren, met inachtneming van de bezorgdheid rond de volksgezondheid, hebben de werknemers van Debenhams laten zien dat het mogelijk is om te protesteren en hebben ze zich niet laten afschrikken door de repressie.
De week daarop voelde de politie zich tijdens nieuwe protest genoodzaakt om ook de acties aan de winkel in Henry Street toe te laten, maar het wel qua duur in te korten. Het personeel had een spandoek bij met de tekst: “Dit is een essentieel protest.” Eerder werd het protest immers betwist met het argument dat de activisten een niet-essentiële verplaatsing hadden gemaakt.
Jobs verdedigen
Op de tweede actiedag waren er succesvolle protestacties op een groeiend aantal locaties: tien winkels en twee banken. Dit kreeg opnieuw heel wat media-aandacht. Tegen die tijd, na meer discussie via Zoom, werd de nadruk meer gelegd op de strijd voor het behoud van de jobs. De personeelsleden riepen de regering op om een sociaal bloedbad in de detailhandel te vermijden.
In een verklaring aan de media, zeiden twee delegees, Jane Crowe van Henry Street en Valerie Conlon van Patrick Street in Cork:
“De boodschap van de werknemers tijdens deze protesten is dat er 2.000 banen op het spel staan bij Debenhams. Dat zijn duizenden mensen en gezinnen die afhankelijk zijn van ons loon. De overheid kan nu beter ingrijpen, om te investeren om mensen aan het werk te houden, in plaats van te moeten betalen voor nog eens duizenden mensen die van sociale zekerheid afhankelijk worden.
“We denken dat veel van de winkels winstgevend zijn, net zoals de online handel. De overheid zet miljarden in om mensen aan het werk te houden tijdens Covid 19. Er zijn ook EU-middelen om ontslagen te voorkomen. We vragen al onze politieke vertegenwoordigers om de regering te vragen hier een rol te spelen en te investeren om het bedrijf open te houden.”
Ze riepen het personeel van andere winkels op om hen te steunen.
Op donderdag 30 april werd de faillissementsprocedure van Debenhams ingezet. De werknemers waren teleurgesteld dat ze geen stem hadden in de procedure, dat het bedrijf werd geliquideerd zonder dat iemand pleitte voor het behoud van hun baan.
Desondanks besloten ze druk uit te oefenen op politieke partijen en parlementsleden waarbij ze pleitten voor staatsinterventie en investeringen om de jobs bij Debenhams te behouden. Wellicht zullen de traditionele partijen Fianna Fáil en Fine Gael samen met de Groenen een regering vormen. Zullen ze overheidsinvesteringen en de overname van Debenhams steunen? Zeker nu FF stilzwijgend steun aan dit idee gaf?
Een van de werknemers deed heel wat onafhankelijk onderzoek en schreef hierover naar de vakbond en de politieke partijen. Ze wees erop dat vier tot zes winkels winstgevend zijn, net als de online winkel en dat er geen reden is om deze te sluiten. Met de investeringen van de overheid zouden deze winkels terug kunnen openen als de beperkingen in juni worden opgeheven. Ze wees ook op fondsen van de EU die bedoeld zijn om ontslagen te vermijden, waaronder de 100 miljard euro voor SURE (Support to mitigate Unemployment Risks in an Emergency), een fonds waarop de Ierse regering beroep kan doen voor Debenhams. Hoewel de EU niet kan worden vertrouwd om de rechten van werknemers te ondersteunen, toont dit wel aan dat de middelen aanwezig zijn om jobs te beschermen, maar dat deze moet worden gebruikt ten gunste van werknemers en niet ten gunste van het grootkapitaal, zoals de Europese Commissie van plan is.
Neem het bedrijf in publieke handen om jobs te redden!
Er is een mythe ontstaan dat onder het kapitalisme private bedrijven in hun eentje ondergaan of overleven. Dat is verre van correct. Ze worden door de staat overeind gehouden met armbanden en reddingsvesten.
IDA Ireland, het overheidsagentschap dat buitenlandse investeringen moet aantrekken, gaf in 2018 op één jaar tijd meer dan 100 miljoen euro subsidie aan enkele van de meest winstgevende bedrijven ter wereld. Zo kreeg Abbot Laboratories 14 miljoen euro, de farmaceutische topbedrijven ontvingen 30 miljoen euro, Intel en Microsoft kregen respectief 1,9 en 2,8 miljoen euro.
Daarbovenop krijgen ze fiscale cadeaus waarbij ze erg lage – of zelfs geen – belasting betalen, waardoor de schatkist geen geld meer heeft. Dertien bedrijven betaalden vorig jaar minder dan 1% belasting. We horen veel over de kost van sociale zekerheid, maar deze cadeaus aan de bedrijven kosten veel meer.
In 2018 zorgden de subsidies van IDA voor netto 14.040 nieuwe jobs. Nu zomaar 2000 jobs laten schrappen bij Debenhams (inclusief de winkels in concessie) is onaanvaardbaar. Het zou de gemeenschap heel wat geld kosten om deze werknemers werkloosheidsuitkeringen te moeten betalen, terwijl er tegelijk minder inkomsten zijn door het verlies aan belastingen. Waarom zou het ondenkbaar zijn dat de overheid in deze context investeert en de winkels overneemt? Er zou een plan kunnen worden opgesteld om de inkomsten de verhogen, ook om te diversifiëren. Roches, dat eigenaar is van veel van de panden met Debenhams-winkels, en andere verhuurders kunnen verplicht worden om de huurprijzen te verlagen.
De afgelopen twee maanden heeft de staat maatregelen genomen waarvan voorheen gezegd werd dat ze niet mogelijk waren of zelfs ongrondwettelijk. Zo werd bijgedragen aan de loonkosten van bedrijven, werden uithuiszettingen verboden, waren er tussenkomsten in hypotheekbetalingen, werden private ziekenhuizen overgenomen (zij het tegen schandalig hoge tarieven). Er wordt 6,5 miljard euro uitgetrokken om bedrijven te steunen.
Er wordt gezegd dat Debenhams te veel verlies maakt en teveel schulden heeft. Zo is er een belastingschuld van 3,8 miljoen euro. Maar er zijn ook veel schulden waarover onduidelijkheid is: hoeveel is de schuld aan Bank of Ireland of aan het Britse moederbedrijf van Debenhams?
De Socialist Party is van mening dat Debenhams en andere bedrijven die tot massale afdankingen overgaan in publieke handen moeten genomen worden. Deze bedrijven moeten democratisch beheerd worden door het personeel zelf waarbij een nieuw bedrijfsplan wordt opgemaakt. Werknemers zijn goed op de hoogte van de trends in de detailhandel, de groei van online winkelen … Zij hebben de vaardigheden en het vernuft om een weg vooruit uit te stippelen.
De vraag is wie er voor de Covid-19 recessie zal betalen. Zullen het weer de werkenden zijn, of zal er deze keer naar de banken en grote bedrijven gekeken worden? De enige manier om nog een decennium van besparingen en ellende voor de werkende bevolking te voorkomen is door de rijkdom, de banken en de productie in publiek bezit te nemen, onder de controle van de meerderheid van de bevolking, zodat de economie rationeel kan gepland worden in ons belang.
Socialist Party member @RuthCoppingerSP speaking outside protest by workers at #Debenhams. Ruth, alongside @MickBarryTD is fighting alongside these workers to defend their jobs. pic.twitter.com/5g07yoanfA
— Socialist Party (@SocialistParty) April 29, 2020
