Voor socialisten die rechts en hun agenda willen verslaan, is de overwinning van de reactionaire Boris Johnson en zijn Conservatieve Partij in de Britse verkiezingen een ernstige tegenslag. De gevestigde media en de leiding van de Democratische Partij verspreiden het idee dat de nederlaag van Labour in belangrijke mate te wijten was aan Jeremy Corbyn’s “extreem linkse socialistische” platform. Zoals Joe Biden zei: “Kijk wat er gebeurt als Labour zo ver naar links gaat.” De niet zo subtiele boodschap: als de Democraten voor Sanders kiezen, wint Trump een tweede termijn.
Door Tom Crean, Socialist Alternative (VS)
Rode schrik
De echte lessen voor de linkerzijde in de VS en vooral voor de campagne van Bernie Sanders, die door Socialist Alternative wordt ondersteund, zijn heel anders. Ten eerste: de gevestigde media met inbegrip van zowel de ‘respectabele’ BBC als de schaamteloze roddelbladen voerden een venijnige campagne tegen Corbyn. Ze beschuldigden hem ervan een antisemiet te zijn, een aanhanger van het Ierse Republikeinse Leger, en een “gevaar voor de nationale veiligheid.” Ze gooiden zoveel mogelijk modder in de hoop dat een deel ervan zou blijven hangen.
De eindeloos herhaalde beschuldiging van antisemitisme in Labour is gebaseerd op zeer weinig en het grootste deel daarvan bestaat dan nog uit het samenvoegen van kritiek op het Israëlische beleid met antisemitisme. Donald Trump, wiens presidentschap blanke nationalisten en regelrechte neonazi’s heeft aangemoedigd, hekelt ook elke kritiek op zijn reactionaire bondgenoot Benjamin Netanyahu als ‘antisemitisch’. De echte racist bij de Britse verkiezingen was Boris Johnson die ooit zwarte mensen “pickanninies” (een racistische term voor donkergekleurde kinderen) noemde in een artikel dat hij schreef als journalist.
Maar terwijl de respectabele media zich graag als antiracist presenteren, is hun echte prioriteit het beschermen van de winst en de belangen van het grootkapitaal. Ze zullen niet aarzelen om de meest verachtelijke leugens te verkopen en om racisten te steunen in hun strijd tegen links.
De Britse verkiezingen geven aan hoe wreed de media en het democratische bedrijfsleven zullen zijn als Bernie Sanders in de buurt komt van het winnen van de democratische nominatie. In 2016, tijdens de New Yorkse voorverkiezing die Hillary Clinton absoluut moest winnen, ging de progressieve krant van New York, de Daily News, zo ver dat de schietpartij op de school Sandy Hook aan Sanders werd gekoppeld. De letterlijke kop was: “Bernie’s Sandy Hook schande: verdedigt hardnekkig de wapenmakers.”
Dieperliggende oorzaken
De brutale aanvallen op Corbyn speelden een reële rol, maar het was niet onvermijdelijk dat dit zou volstaan om Labour een nederlaag toe te brengen. Het echte probleem van Corbyn was zijn verlies aan geloofwaardigheid na vier jaar als Labour-leider waar hij er niet in slaagde om de neoliberale rechterzijde in de partij echt van antwoord te dienen of om ernstig een massabeweging voor verandering buiten het parlement op te bouwen.
Onder Tony Blair en “New Labour” deed Labour afstand van Clausule 4, die bepaalde dat de partij ervoor opkwam om de belangrijkste sectoren van de economie in democratisch openbaar bezit te brengen. De partij zuiverde links weg, verminderde de invloed van de vakbonden, voerde massale besparingen door op sociale voorzieningen op zowel nationaal als lokaal vlak. Als kers op de taart werd gretig deelgenomen aan de invasie en bezetting van Irak in samenwerking met George Bush. Margaret Thatcher, Tory-premier gedurende 11 jaar, voerde een onverbiddelijke campagne tegen de belangen van de arbeidersklasse. Zij verklaarde ooit dat haar grootste prestatie “New Labour en Tony Blair” was.
Ironisch genoeg won Corbyn de leiding van de partij omdat de aanhangers van Blair het in een overmoedige bui gemakkelijker maakten voor mensen om lid te worden of om minstens voor de partijleider te stemmen. Dat was bedoeld om de invloed van de vakbonden te ondermijnen. Zodra Corbyn democratisch werd gekozen door de leden, probeerde de rechtse meerderheid van de Labour-leiding hem te ondermijnen en te verwijderen. Ze werden daarin volledig ondersteund door de gevestigde media.
In feite waren er ‘twee partijen in één’: Corbyn’s partij gebaseerd op een beleid voor de werkende klasse, en een andere partij die stevig verbonden was met besparingen en de neoliberale agenda. De aanhangers van Blair modelleerden zich uitdrukkelijk op de Democraten in de VS. Onze Britse kameraden hebben van bij de verkiezing van Corbyn als partijleider verdedigd dat hij de strijd met de rechterzijde moest aangaan. Zo had een verplichte herverkiezing voor parlementaire kandidaten kunnen doorgevoerd worden zodat de leden hun kandidaat voor de volgende verkiezingen konden kiezen. Dit zou de vele nieuwe leden die Corbyn steunden in staat gesteld hebben om de ergste aanhangers van Blair weg te krijgen en hen stevig in het defensief te zetten.
De partijleiding had ook duidelijk kunnen maken dat het niet langer acceptabel was om een gemeenteraadslid van Labour te zijn en te stemmen voor besparingen op sociale voorzieningen. Degenen die weigerden deze basiseis te accepteren, hadden als Labour-kandidaat kunnen worden afgezet.
Dit had moeten gecombineerd worden met een actieve campagnebenadering, die het lidmaatschap mobiliseert en die samen met de vakbonden massademonstraties organiseert tegen asociale aanvallen zoals die tegen de gezondheidszorg (NHS). Helaas, Corbyn en zijn bondgenoten in de partij, zoals John McDonnell en de Momentum-groep zochten steeds weer naar een compromis met de rechterzijde. De uitzondering hierop was de verkiezingscampagne van 2017 toen Corbyn een gedurfd programma naar voren bracht en in het hele land grote bijeenkomsten hield om steun te mobiliseren. Dat leidde tot enthousiasme, zeker onder de jongeren. Maar het werd nadien niet opgevolgd door nieuwe mobilisaties.
“Vage boodschap”
Een duidelijk voorbeeld van hoe Corbyn er niet in slaagde een voldoende duidelijk onderscheid te maken met de rechterzijde in Labour was rond de Brexit. Brexit domineerde de Britse verkiezingen. Johnson had een eenvoudige boodschap: “Brexit tot een goed einde brengen.” Dit speelde in op het feit dat veel mensen genoeg hebben van het steeds zuurder wordende debat in de Britse samenleving over de stemming om de EU te verlaten in 2016. Velen zijn gefrustreerd door de pogingen van het establishment om het resultaat van dat referendum terug te draaien in plaats van het uit te voeren.
In progressieve media en onder veel links-denkenden wordt Brexit afgeschilderd als een racistische, anti-immigrantenstem, een beetje vergelijkbaar met de latere stem voor Trump. De arbeidersklasse die voor Brexit stemde, zeker in de ex-industriële steden van het noorden van Engeland, worden gezien als de dezelfde naar verluidt onverbeterlijke achterlijke laag die Trump steunde in de VS. Maar af en toe vertellen de media de waarheid over iets belangrijks. In een artikel over de wereldhandel maakte de New York Times de volgende opmerking: “In Groot-Brittannië gebruikten mensen die het moeilijk hadden het referendum van juni 2016… als een proteststem tegen de bankiers in Londen die een catastrofale financiële crisis hadden veroorzaakt, en die vervolgens gewone mensen dwongen om de kosten te dragen door besparingen.”
Het historische standpunt van Corbyn, dat teruggaat tot de jaren zeventig, was om zich te verzetten tegen de toetreding van Groot-Brittannië tot de Europese Unie. Dat was niet om nationalistische redenen, maar omdat het een “bazenclub” was. Deze karakterisering was en blijft naar onze mening correct. De EU is een zeer ondemocratisch geheel van structuren dat in alle fasen heeft getracht de belangen van de werkenden tegen te gaan. In de nasleep van de economische ineenstorting van 2008 heeft de Europese Commissie, samen met de Europese Centrale Bank en het IMF (de “trojka”) het Griekse volk en anderen een wilde besparingspolitiek opgelegd door hen te dwingen leningen aan Franse en Duitse banken terug te betalen.
Helaas heeft Corbyn tijdens het Brexit-referendum en sindsdien geen duidelijk verzet tegen de EU geuit. Hij had dit kunnen doen terwijl hij oproept tot een echte eenheid van werkende mensen in heel Europa op basis van klassensolidariteit die zou wijzen op een democratische socialistische federatie. Hoewel de stemming in Brexit niet gereduceerd kan worden tot racisme of anti-immigranten sentiment, opende het falen van Labour om het voortouw te nemen in de strijd voor een internationalistische “socialistische Brexit” de deur naar rechts om de kwestie op een nationalistische basis te framen.
In werkelijkheid zal op basis van het kapitalisme geen van de fundamentele problemen waarmee de werkende bevolking in Engeland, Wales, Schotland of Noord-Ierland wordt geconfronteerd, worden opgelost door het vertrek uit of het verblijf in de EU. Naarmate het Brexit-debat in Groot-Brittannië zich concentreerde binnen zeer nauwe parameters werd het steeds meer demoraliserend voor grote delen van de samenleving.
We erkennen ten volle dat velen in Groot-Brittannië in 2016 voor Remain en tegen Brexit hebben gestemd om zeer begrijpelijke redenen, waaronder de wens om het vrije verkeer van mensen in heel Europa te handhaven. Het is ook waar dat de basis van Labour verdeeld was tussen meer pro-Brexit arbeiderswijken in het noorden van het land en een meer pro-Remain basis in de steden. Maar terwijl Corbyn langzaam naar een meer pro-Remain positie dreef, kon hij niemand meer tevreden te stellen. Zoals Socialist Alternative in Engeland en Wales in een recente verklaring uitlegt:
“Om deze verkiezing te winnen, moest Corbyn kiezers verenigen die zowel Leave als Remain steunden op basis van een onafhankelijke, arbeidersbewuste benadering van deze kwestie – en van alle anderen. Het uitblijven daarvan heeft de deur geopend naar rechts populisme om het vacuüm op te vullen.”
Proberen het debat te verschuiven
Corbyn probeerde de discussie in de verkiezingscampagne weg te halen van Brexit om het te richten op het terugdraaien van de massale aanvallen op de werkende bevolking de afgelopen twintig jaar. Hij wees op de aan de gang zijnde aanvallen op de gezondheidszorg en onthulde de gesprekken van Johnson met Trump over het openstellen van NHS voor een verdere kruipende privatisering als deel van een toekomstige post-Brexit-handelsovereenkomst. Corbyn daarentegen stelde voor om nutsvoorzieningen en de spoorwegen terug in openbare eigendom te brengen en daarnaast om publieke breedband te installeren.
Er is geen bewijs dat zijn platform “te radicaal” was voor de meeste werkenden of jongeren. In feite groeide de steun voor Corbyn naarmate de campagne vorderde. In 2017 koos Corbyn in wezen voor dezelfde aanpak en won hij 40% van de stemmen, de grootste vooruitgang ooit van het aantal stemmen van Labour. En zelfs in deze verkiezingen, terwijl het percentage voor Labour daalde tot 32%, deed Corbyn het nog steeds beter dan zijn neoliberale voorgangers Ed Miliband in 2015 of Gordon Brown in 2010.
Het echte probleem was niet het programma van Corbyn maar het nalaten om er werkelijk voor te vechten de afgelopen jaren. Dat zou betekend hebben: bouwen aan een massabeweging tussen verkiezingen door en het nemen van een veel vastere lijn tegen de rechterzijde in Labour met inbegrip van die lokale verkozenen die voor besparingen stemden en de parlementairen die op de meest schandelijke manieren probeerden om Corbyn telkens te ondermijnen.
Het nemen van de nodige maatregelen tegen de saboteurs van de aanhangers van Blair had Labour in parlementaire termen misschien tijdelijk kunnen verzwakken als de Blairisten massaal met de partij hadden gebroken, maar het zou de partij op een veel stevigere politieke basis hebben gezet. Het zou duidelijk geweest zijn dat Labour bereid was om de strijd voor de belangen van de werkende bevolking effectief aan te gaan.
Bouwen aan een sterke linkerzijde in de VS
De belangrijkste lessen die we uit de nederlaag van Corbyn moeten trekken, gaan over hoe we een politieke kracht kunnen opbouwen om de agenda van rechts te verslaan en een beslissende verandering voor de werkende mensen te winnen. De dominante trend aan de Amerikaanse linkerzijde de afgelopen jaren was om de Democratische Partij naar links te duwen of, zoals Sanders zegt, haar te veranderen in een “partij van werkende mensen”. Het is begrijpelijk dat veel mensen dit zien als de gemakkelijkste weg om links te bouwen. Het lijkt alleszins gemakkelijker dan het creëren van een nieuwe partij. Deze opvatting wordt versterkt door overwinningen zoals die van Alexandria Ocasio-Cortez.
Maar het is ook heel duidelijk dat de nieuwe linkerzijde steeds weer op hevige weerstand stuit van het establishment in de partij. Kijk naar de aanvallen op de “squad”, de vier progressieve nieuw verkozen vrouwen in het Huis van Afgevaardigden eerder dit jaar. De Democratische leiding beschuldigde Ilhan Omar van “antisemitisme.” Omar, AOC, Rashida Tlabi en Ayanna Pressley gaven weerwerk tegen zowel Trump als Pelosi (fractievoorzitter van de Democraten). AOC en Tlabi geven openlijk steun aan Sanders, wat zeker niet goed is voor hun verdere loopbaan bij de Democraten.
Om een ander voorbeeld te nemen: het lijdt geen twijfel dat de deelname aan de Democratische voorverkiezingen Bernie Sanders in 2016 een zeer groot publiek opleverde, maar het betekent ook dat hij akkoord ging met de uitkomst van een vervalst en zeer ondemocratisch proces. Hij accepteerde toen de nederlaag en steunde Hillary in plaats van door te gaan tot november. Als Sanders in de race was gebleven, had hij het kunnen gebruiken om de basis te leggen voor een nieuwe politieke kracht die de afgelopen drie jaar samen met arbeiders, immigranten en jongeren had kunnen strijden tegen Trump en de agenda van rechts. Nog meer progressieve en socialistische kandidaten hadden op lokaal en nationaal niveau en op een duidelijker basis gekozen kunnen worden.
Wat is er eigenlijk nodig voor de Democraten om de partij te worden die we nodig hebben? Zoals we consequent hebben gesteld, zouden ze moeten stoppen met het aannemen van geld van de grote bedrijven, een programma voor de werkende klasse moeten aannemen en eisen dat hun vertegenwoordigers dit ondersteunen, en echte democratische structuren creëren waarbij de basis van de partij haar leiding kan controleren.
Pelosi, Schumer en al hun tegenhangers op staats- en lokaal niveau zullen nog liever van de partij afsplitsen dan dit te accepteren, zoals de aanhangers van Blair in Groot-Brittannië dreigden te doen. Het verschil is dat Corbyn en links in de Labour wel mechanismen hebben die gebruikt kunnen worden om de zaken tot een goed einde te brengen, maar dat dergelijke middelen in de Democratische Partij grotendeels ontbreken.
Rechts verslaan in 2020
We staan nu voor de belangrijke uitdaging van de presidentsverkiezingen van 2020. Hoe overwinnen we wat een meedogenloze aanval zal zijn als Sanders in de buurt komt van het winnen van de nominatie?
We moeten de sterkst mogelijke krachten mobiliseren om alles op alles te zetten voor een overwinning van Sanders. Hij heeft opgeroepen om een miljoen vrijwilligers te organiseren en dat is heel goed mogelijk. Maar we moeten nog een stap verder gaan. Het omvormen van zijn campagne tot een massale organisatie met lidmaatschap en democratische basisstructuren, zou de basis het vertrouwen geven dat deze campagne echt het begin is van een “politieke revolutie.” Dit kan starten met het organiseren van massabijeenkomsten in heel het land om te discussiëren over hoe eisen als gezondheidszorg voor iedereen, een Green New Deal en betaalbaar wonen kunnen afgedwongen worden.
Wat gebeurt er als Sanders alle antidemocratische obstakels overwint en de nominatie wint? Wat gebeurt er als Sanders president wordt? De hevige aanvallen op Corbyn zouden verbleken in vergelijking met het verzet dat de heersende klasse van dit land en de gevestigde politici van beide partijen tegen Sanders zouden aanvoeren als hij zijn programma zou proberen uit te voeren. Sanders heeft verklaard dat hij als president de “hoofdorganisator” zal zijn, dat hij werkende mensen zal mobiliseren op alle gebieden waar politici nalaten om te doen wat in het belang van hun kiezers is. Dit is absoluut juist, maar om deze kracht op te bouwen die de politici onder druk kan houden, moet er ook een geloofwaardige dreiging zijn om hen te vervangen, met andere woorden een nieuwe partij.
Sommige aanhangers van Sanders hebben geprobeerd de vergelijking tussen de VS en Groot-Brittannië te minimaliseren. Er is uiteraard geen directe tegenhanger voor de Brexit. Wat de uitkomst van de Britse verkiezingen ons echter sowieso toont, zijn de hindernissen die in het verschiet liggen. We mogen die niet minimaliseren, onderschatten of overschatten.
We moeten ook niet concluderen dat alles verloren is voor de Britse linkerzijde. Johnson voerde een populistische campagne, maar met een ondiepe basis. Hij heeft beloofd een einde te maken aan de besparingen. Dat is een leugen. Massaal verzet kan zich snel ontwikkelen, zoals in de VS het geval was in 2017. Corbyn moet niet aftreden maar de strijd tegen rechts in zijn eigen partij tot een sluitstuk brengen, zich aansluiten bij de arbeiders, zoals de verpleegsters in Noord-Ierland die in staking zijn gegaan om de gezondheidszorg te verdedigen en de jongeren die tegen de klimaatverandering strijden. Met een gedurfde en vastberaden aanpak kan het reactionaire regime snel in het defensief worden gezet. Dit kan helpen om het soort strijd te inspireren dat we in de VS nodig hebben.
