Vrouwen doorbreken de stilte over seksueel misbruik en pesterijen onder de noemer #metoo. Om een beter zicht te krijgen op dit fenomeen spaken we met Ilse Ghekiere, een danseres die tevens mede initiatiefneemster is van #wetoo #makemovement in ons land.
Interview door Marissa
Als je individuele getuigen verzamelt, zijn er enkele grote lijnen die vaak terugkomen in deze verhalen. Kan je iets meer zeggen over veel voorkomende situaties van seksuele pesterijen in de danssector?
“Een vaak voorkomend gegeven is het gebrek aan kansen en het karakter van een erg fysiek beroep. Er worden grenzen opgezocht omdat dit gezien wordt als deel van de job. Maar er is verwarring tussen iemand helpen om grenzen te ontdekken en mensen tot iets dwingen wat ze niet willen. Er zijn erg lange audities en eens je de job hebt, voelt het bijna aan alsof je ‘uitverkoren’ bent. Je voelt je bijna vereerd om een job te hebben. Het maakt dat dansers een erg kwetsbare loopbaan kennen.
“Het is ook een domein waarin het persoonlijke en het private gemakkelijk verward worden, omdat alles erg subjectief wordt afgemeten. Dansen is een fysieke kunstvorm, waardoor de job vaak een manier is om je persoonlijke en soms ook seksuele grenzen uit te testen. Er duiken nu veel verhalen uit het verleden op. Sommige dansers hebben het gevoel dat ze een job krijgen wegens hun persoonlijkheid en niet zozeer wegens hun artistieke talenten. Je wordt soms gebruikt als muze, waarbij je emotioneel werk verricht. Dit omvat soms insinuaties van seksuele interesse. Dat is erg ontgoochelend voor jonge vrouwen die gewoon willen werken en dit werk ernstig willen nemen.”
Hoe is de groep #wetoo in de danswereld ontstaan?
“Het culturele magazine Rekto:Verso vroeg me om een artikel te schrijven over mijn onderzoek naar seksisme in de Belgische danswereld. Bij de laatste redactie van het artikel barstte de zaak-Weinstein los. Toen het artikel verscheen, kreeg het veel media-aandacht. Dit kwam deels ook omdat er toen heel veel aandacht was voor #metoo in Vlaanderen, vooral naar aanleiding van de aandacht voor een televisiemaker waarbij grensoverschrijdend gedrag langs verschillende kanten ontkend werd.
“Ik had al gesproken met heel wat mensen in de danswereld. Een aantal Scandinavische collega’s hadden het idee om een Facebook-groep te maken onder de naam #wetoo. Dat was een uitstekend initiatief, want het bracht ons in contact met mensen die al bezig waren rond dit thema. Ik had het gevoel dat het niet volstond om online met elkaar te spreken. We begonnen samen te komen en mensen voelden zich meer op hun gemak daarbij. We schreven samen een verklaring en maakten de website engagementarts.be. De campagne werd opgestart met een evenement in het Kaaitheater in Brussel in de week van de internationale vrouwendag.”
Na de lancering van de campagne engagementarts.be tegen seksisme reageerden bekende choreografen in de media. Wat denk je van hun reacties?
“Sommige mensen denken dat onze verklaring ‘extreem’ is. Volgens mij brengen we de campagne nochtans op een erg respectvolle manier. Er is bijvoorbeeld ruimte voor verontschuldigingen, ruimte om na te denken over vrouwendiscriminatie in de kunst en om tot verandering over te gaan. Feministische manifesten worden soms gezien als sfeerbedervers. Volgens mij wijst dat op angst voor standpunten die het patriarchaat in vraag stellen. Wij moeten een radicaliteit naar voor schuiven, anders blijft alles bij het oude.”
Wat is de rol van de vakbonden?
“We kregen veel steun van ACOD Cultuur en LBC Cultuurvakbond. Ze hebben ons gesteund in vergaderingen met andere partners uit het werkveld en ze gaven ons ook financiële steun. Volgens mij gaan ze ervan uit dat sensibilisering het best gebeurt door artiesten zelf. Dat is goed gezien van hen. Zodra iets gedaan wordt door mensen op het terrein, geven ze er steun aan. Het werk dat we nu doen, zou wellicht moeilijker zijn als het via de logge structuren van de vakbonden gebeurde.”
Wat zijn de volgende stappen?
“Het belangrijkste doel van de website is om te zien of er mensen uit andere kunstdisciplines interesse hebben in de campagne of om een platform te vormen waarmee de discussie in hun omgeving kan gevoerd worden. We zullen bijeenkomsten organiseren en blijven getuigenissen verzamelen. Een ander project is om een opleiding tot vertrouwenspersoon in het Engels te organiseren. De dansgemeenschap is immers erg internationaal en er is nog geen opleiding in het Engels. Ik ben de enige zelfstandige artieste die deel uitmaakt van een werkgroep in het Vlaamse cultuurdepartement rond de kwestie van grensoverschrijdend gedrag in de cultuursector. Ik denk dat structurele veranderingen mogelijk zijn. We moeten elkaar durven steunen en radicaal breken met de neoliberale en individualistische benadering van kunst. Iedereen probeert op zichzelf te overleven, omdat we niet op lange termijn en collectief denken. Vaak kennen we onze rechten niet en durven we er niet voor opkomen. Het belangrijkste lijkt om werk te hebben, hoe slecht de voorwaarden ook zijn.”
Er was een groep van #wetoo op de betoging van 8 maart in Brussel. Wat vond je ervan?
“Ja, het was fantastisch en ik denk dat iedereen van de groep daar net zo over dacht. Het is belangrijk om op straat te komen, slogans te roepen en samen te zijn. Een betoging heeft een directe kracht die niet vergelijkbaar is met andere vormen van verzet.”
Onze mening: voor een danssector zonder seksisme
In de danssector zijn contracten van lange duur uitzonderlijk. De onzekerheid gaat echter verder dan enkel de onzekerheid van tijdelijke jobs. De werkuren zijn doorgaans erg flexibel en de hoeveelheid werk overtreft vaak de effectief betaalde uren. Daar komen nog andere onzekerheden bij: de lage lonen, geen betaald verlof, geen premies, geen bescherming tegen onterecht ontslag, beperkingen inzake ziekteverzekering en pensioenen. Onder die omstandigheden is het aanklagen van misbruik, waaronder seksueel grensoverschrijdend gedrag, niet evident. Er is de angst om op gelijk welk ogenblik je werk te verliezen of om niet aangenomen te worden voor een nieuw contract. Dat weegt sterk door in de beslissing om al dan niet klacht in te dienen.
In België is er voor dansers, net als voor andere culturele werkers, enige vorm van stabiliteit door het artiestenstatuut. Onder het mom van zogenaamd ‘misbruik’ van het systeem werd in 2014 een drastische verstrenging van de voorwaarden ingevoerd voor de nieuwe generaties. De RVA stelde een nieuwe interpretatieve richtlijn op waardoor contracten zonder uurrooster niet meer meetellen om het artiestenstatuut te bekomen. Het verdwijnen van de regel waardoor dergelijke contracten worden omgezet in een overeenkomstig aantal werkdagen vormt een nieuw obstakel voor artiesten.
Het is belangrijk dat er #metoo-groepen opgezet zijn in de danswereld. ROSA ondersteunt de campagne #wetoo #makemovement tegen seksisme. We steunen ook het initiatief om vertrouwenspersonen op te leiden die op de werkvloer en de kunstopleidingen zelf aanwezig zijn. De aanwezigheid van deze groep op de betoging van 8 maart in Brussel was erg belangrijk. We steunen ook de eisen van de nieuwe groep ‘No Culture’, opgezet door jonge culturele werkers die actief zijn rond het statuut van kunstenaars en zich onder meer verzetten tegen de nieuwe RVA-richtlijn. Er is effectief nood aan een leefbaar en coherent statuut voor artiesten. De strijd tegen seksisme is verbonden met de strijd tegen onzekerheid. ROSA komt op voor een socialistisch feminisme, voor maatschappijverandering om een einde te maken aan alle vormen van onderdrukking waarbij de winstlogica uit de kunstsector wordt gehaald zodat kunst toegankelijk wordt voor iedereen.
