De parlementsverkiezingen van 4 maart vormden de grootste aardschok in de Italiaanse politiek sinds meer dan 20 jaar. Het is geleden van de corruptieschandalen begin jaren 1990 dat de gevestigde partijen het zo slecht deden.
Door Christine Thomas, Resistenze Internazionali (Italië)
De Democratische Partij (PD) van Renzi leed een vernederende nederlaag en moest de populistische Vijfsterrenbeweging (M5S) voorlaten. Forza Italia (FI) van Berlusconi moest het afleggen van de rechts-populistische Lega onder leiding van Matteo Salvini. Met een opkomst van 73% ging meer dan de helft van de stemmen naar partijen die gezien worden als anti-establishment of formaties die de traditionele politiek verwerpen. Dit toont een wanhopige zoektocht naar verandering na jaren van corrupties, besparingen en economische verwoesting voor gewone mensen.
Zonder duidelijke overwinnaar volgen er weken en mogelijk maanden van politieke onzekerheid terwijl de partijen proberen een regering op de been te krijgen.
De ineenstorting van de PD, de belangrijkste partij in de laatste coalitieregering en de favoriet van de Italiaanse kapitalistische klasse, was groter dan voorspeld in de peilingen. Voor de Kamer (lagerhuis) komt de PD met 19% nog net voor de Lega. Dat is een pak minder dan de 40% die de PD nog haalde in de Europese verkiezingen minder dan vier jaar geleden. Zelfs de dominantie in de ‘rode regio’s’ (voormalige bastions van de communistische partij) in het centrum van het land werd gebroken. De PD verloor de regio Emilia Romagna aan ‘centrum’ rechts en dit voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog. In slechts enkele steden als Bologna en Imola haalde de PD het nog nipt. Na deze zware nationale nederlaag moest Renzi zijn ontslag als partijleider aankondigen (al zal dit ontslag wellicht pas ingaan nadat een nieuwe regering gevormd is).
Economie en politiek
Er is een klein herstel van de economie na bijna een decennium van recessie. Maar de PD kon niet profiteren van een electorale beloning voor deze groei. De groei is nog steeds lager en de werkloosheid hoger dan voor de crisis. De meeste werkenden en heel wat mensen uit de middenklasse voelden geen verbetering in hun dagelijks leven. Voor velen is de crisis nog niet gedaan. In de verkiezingscampagne kondigde Embraco, een onderdeel van Whirlpool, aan dat de productie vanuit Turijn zal overgeplaatst worden naar Slovakije waardoor 500 jobs verloren gaan.
De afsplitsing van de PD, Liberi e Uguali (LeU), die een nieuw ‘links’ alternatief moest bieden, haalde net de kiesdrempel van 3%. Dit erg beperkte resultaat is niet verrassend als je weet dat de leiders van LeU allemaal verbonden waren met het asociale beleid van de PD zoals de ‘hervorming’ van de arbeidswet die het makkelijker maakte om arbeiders af te danken of de pensioenhervorming waardoor iedereen langer moet werken. Aan de vooravond van de verkiezingen toonde LeU-kopstuk Pietro Grasso de ware aard van zijn partij met de aankondiging dat LeU bereid is om na de verkiezingen een coalitie met de PD te vormen.
Met meer dan 32% van de stemmen is de Vijfsterrenbeweging veruit de grootste partij. In het zuiden was de M5S overal de grootste. Het zuiden werd het hardste geraakt door de economische crisis. In Puglia en Sicilië was de M5S goed voor meer dan 40% en in sommige delen van Campania, zoals Napels, werd zelfs meer dan 50% van de stemmen gehaald. M5S deed het erg goed onder jongeren: 35% van wie jonger is dan 35 jaar stemde voor de beweging.
De steun voor M5S komt zowel van eerder linkse als eerder rechtse kiezers. Het gaat om mensen die de traditionele politiek beu zijn en iets ‘anders’ willen, ook al is de M5S intern verdeeld en is er in Rome sprake van chaotisch bestuur door de partij. Maar ondanks het succes zal de M5S niet in staat zijn om zelf een meerderheidsregering te vormen. De Italiaanse heersende klasse was doodsbang voor de mogelijkheid van een M5S-regering en duwde een verandering in de kieswetgeving erdoor om een meerderheid van de M5S te vermijden. Deze verandering van de kiesregels heeft nu geleid tot de afwezigheid van een stabiel politiek referentiepunt voor de heersende klasse.
Luigi Di Maio van de M5S heeft er de afgelopen maanden alles aan gedaan om de grote bedrijven het hof te maken en zichzelf voor te stellen als een haalbare premier met de M5S als betrouwbare kapitalistische partij. Zo nam hij afstand van de voormalige tegenstand van de M5S tegen de EU en verzette hij zich tegen een rijkentaks. Hij verklaarde ook bereid te zijn tot allianties met andere partijen. Hoe ver dit zal gaan, blijft een open vraag. Het gaat immers regelrecht in tegen de oorspronkelijke bestaansreden van de M5S: een beweging in compleet verzet tegen de rotte politieke ‘kaste’ en de traditionele partijen. Als de M5S tot een coalitie toetreedt met andere partijen, zal dit wellicht leiden tot verdeeldheid in de beweging met een deel dat probeert terug te keren naar de anti-establishmentpositie die aanvankelijk werd ingenomen.
De rechterzijde werd de grootste coalitie maar heeft met 37% evenmin voldoende om een meerderheid te vormen. De belangrijkste verandering binnen de rechterzijde is dat de Lega nu de grootste partij is waardoor de positie van Forza Italia en Berlusconi verzwakt is.
Migratie
In de media was de kwestie van migratie dominant in de verkiezingscampagne. Alle grote partijen namen een harde positie in. Maar in het noorden en ook steeds meer in het centrum van het land was het de Lega die daar de vruchten van plukte. Nationaal ging de partij van 4% in de laatste verkiezingen naar 18% vandaag. Een derde van de kiezers van Lega ging voorheen niet stemmen en een kwart zijn voormalige kiezers van Berlusconi. Fratelli d’Italia, een onderdeel van de rechtse coalitie met roots in de fascistische MSI, verdrievoudigde zijn stemmenaantal tot 4,35%. ‘Centrum’ rechts zal ongetwijfeld proberen om de nodige zetels te vinden om Salvini als kandidaat-premier te lanceren.
Ondanks het politieke discours tegen migratie en de nooit geziene mediabelangstelling voor het fascistische Casapound, haalde deze formatie slechts 0,9%. Het feit dat tijdens de kiescampagne 6 migranten werden neergeschoten door een rechtse terrorist, toont de gevaren van de opgedreven haat tegen migranten. De kwestie van antiracisme en antifascisme zal belangrijk zijn, los van de vraag welke regering er zal ontstaan.
‘Macht aan het volk’
De nieuw opgezette linkse Potere al Popolo (Macht aan het Volk) haalde de kiesdrempel van 3% niet. Met 370.000 stemmen was de lijst nationaal goed voor iets meer dan 1%, terwijl de ‘radicale’ linkse krachten in 2013 3% haalden. Dit komt deels door de druk van de ‘nuttige stem’ die een effect had op alle kleinere lijsten.
De beweging werd slechts een paar weken voor de verkiezingen opgezet en genoot heel weinig mediabelangstelling. Verkozenen behalen was dan ook nooit het belangrijkste doel. Potere al Popolo was opgezet van onderuit als strijdbare organisatie die opkomt voor en met gewone mensen. Het verenigt linkse partijen en sociale bewegingen in het land. Er waren honderden meetings in meer dan 100 steden waarop duizenden aanwezigen waren, vooral veel jongeren.
Omwille van het potentieel van Potere al Popolo in de uitbouw van een strijdbare antikapitalistische kracht, besloot Resistenze Internazionali om er deel van te zijn en aan de verkiezingscampagne deel te nemen met kandidaten op de lijst in Genua. Als Potere al Popolo het potentieel zal realiseren, is niet zeker maar we zullen in de komende periode een rol blijven spelen op zowel lokaal als nationaal vlak.
Het is nu nog niet mogelijk om te voorspellen welke regering er komt (als er al een regering gevormd wordt): een rechtse coalitie gedomineerd door Lega, een coalitie van M5S en PD, een alliantie tussen M5S en de Lega, een uitgebreide ‘grote coalitie’, een technocratische regering, een regering van de president met als enige doel om nog eens de kiesregels aan te passen of misschien komen er nieuwe verkiezingen. Het zijn allemaal mogelijkheden. Wel zeker is het feit dat geen enkele van deze mogelijkheden de problemen voor de werkenden zal oplossen.
De economische, politieke en sociale crisis van het Italiaanse kapitalisme zal aanhouden. De uitbouw van een antikapitalistisch alternatief doorheen strijd is nu meer dan ooit cruciaal.
