Het overlijden van acteur Marlon Brando heeft ertoe geleid dat de media plots interesse had in wat Brando al die jaren gedreven heeft. Hij wordt algemeen erkend als één van de belangrijkste acteurs ooit, maar de vraag blijft: waarom moest zo’n begenadigd acteur zijn laatste dagen slijten met een uitkering van de sociale zekerheid en een pensioentje van de Acteursbond. Brando was daarnaast compleet onherkenbaar in vergelijking met zijn athletische uitstraling van vroeger.
Tony Mulhearn
Brando was een product van de acteurschool Stanislawski en zette zijn tanden in het theater. Als acteur werd hij bekend met een rol in Viva Zapata! (1952), On the Waterfront (1954) en als de lompen Stanley Kowalski in A Streetcar Named Desire (1951), allemaal films van een icoon van de linkerzijde van Hollywood, Elia Kazan, die Brando lanceerde als nieuwe opkomende ster in Hollywood.
Van de voorbije dertig jaar zal vooral zijn rol bijblijven als de Don in The Godfather (1972), een film die een cultstatus bereikt heeft en die in de vele berichten over de dood van Brando geregeld centraal staat.
Maar activisten uit de arbeidersbeweging herinneren vooral zijn fantastische acteerprestatie als de Mexicaanse revolutionair Emiliano Zapata in Viva Zapata! en de rol van Terry Malloy, de voormalige bokser in On the Waterfront. Hij ondergaat in die film een transformatie van een marionet van de maffia tot een arbeider die strijd levert voor de dokwerkers in New York tegen de maffia.
In zijn echte leven steunde Brando heel wat minderheden. Hij kwam op voor de indianen met de campagne Justice for the Native Americans, hij steunde de eisen voor gelijke rechten voor zwarten en steunde de Black Panthers tegen de repressie van het staatsapparaat. Het was ongewoon dat een Hollywoodster zo’n standpunten innam, maar Brando kende ook zijn beperkingen. Hij verbond zijn standpunten nooit aan de noodzaak van radicale maatschappijverandering.
Zijn activiteiten en standpunten kwamen voort uit een instinctieve minachting voor de corrupte autoriteiten in Hollywood. Hij werd verscheurd door de keuze tussen een leven als bekende ster met alle rijkdom en luxe, een leven waar hij zich van afkeerde, en anderzijds de ongelijkheden in de samenleving die hem kwaad maakten.
Dit dilemma kwam erg scherp tot uiting toen hij na de film Viva Zapata! akkoord ging om met Elia Kazan samen te werken aan de film On the Waterfront. Kazan was een ‘bevriende getuige’ geworden binnen het kader van de heksenjacht die geopend werd door de House of un-American Activities Committee (HUAC), waarbij hij een aantal vrienden verklikte die hierdoor compleet gebroodroofd werden. Het HUAC werd bekend door Joe McCarthy, een extreem-rechtse senator die van anti-communisme zijn levensdoel had gemaakt.
Kazans samenwerking met het HUAC vormde een ultiem verraad volgens radicalen als Arthur Miller. Ondanks het feit dat Kazan had samengewerkt met het HUAC, speelde Brando toch een rol in On the Waterfront. De regisseur, auteur Bud Schulberg en de meeste acteurs hadden samengewerkt met het HUAC. Kazan stelde dat hij de film wilde maken om in het reine te komen met zijn verraad. Brando gaf geen publieke verklaringen voor zijn medewerking aan de film, maar de stelling dat zijn carrière voor zijn opvattingen kwam, zou wellicht te simplistisch zijn.
Misschien was deze episode uit zijn leven de basis voor zijn terughoudendheid. Hij miste de kracht waarmee hij aanvankelijk speelde. Brando haalde nooit meer de intensiteit van de rollen die hij speelde in Viva Zapata! en On the Waterfront. Zijn genialiteit als acteur kwam soms nog naar boven in de daaropvolgende 40 jaar, denk maar aan films als The Godfather en South West of Sonora (1966) waar hij een familie van kleine boeren verdedigde tegen grootgrondbezitters. Maar door zijn terughoudendheid en zijn optredens in slechte films, werd de radicale beweging iemand ontnomen die had kunnen optreden als spreekbuis voor diegenen die strijd leveren voor een degelijk bestaan. Moest Brando een socialistisch visie gehad hebben, zou hij wellicht een belangrijke inspiratiebron geweest zijn voor arbeiders die uitkeken naar een populaire verklaring van de samenleving en een antwoord op wat fout loopt.
