Het is altijd leuk als een film die met weinig middelen gemaakt werd alsnog een groot succes kent. De film ‘Merci Patron’ van François Ruffin is zo’n film. Ruffin was gekend als journalist, stichter van het satirische blad Fakir, medewerker van de Monde Diplomatique en een radioprogramma. Nu zet hij zijn eerste stappen in de filmwereld. Met amper 150.000 euro werd ‘Merci Patron’ gemaakt, doorgaans kost een documentaire minstens het dubbele. Eind mei had de film in Frankrijk de kaap van de 500.000 kijkers overschreden.
Artikel door Simon (Luik)
Het verhaal van ‘Merci Patron’ komt bekend voor. Het gaat om een gezin van werklozen, Serge en Jocelyne Klur, die afgedankt werden door de groep LVMH (eigendom van de rijkste Fransman, Bernard Arnault) en nu amper nog rondkomen. Hun huis zal verkocht worden als gevolg van een onhoudbare schuldenberg. De auteur stelt hen een plan voor om Arnault te chanteren. Tegen de verwachtingen in lukt het nog ook. De Klurs doen alsof ze een campagne zullen opzetten om de verantwoordelijkheid van Bernard Arnault voor hun situatie aan te klagen en ze dreigen ermee naar de media te stappen en acties te organiseren. Het lef en de creativiteit van de groep die toeslaat is opmerkelijk. Het gaat onder meer om bekende activisten, zo werd een vergadering om een actie van de CGT te plannen gespeeld door het politiek getint theatergezelschap Jolie Môme. Het doet de mensen van LVMH wankelen en ze halen 40.000 euro boven en een vast contract voor een van de Klurs.
Het is plezant om te zien hoe de handlangers van LVMH in de val trappen, eindelijk wordt er een overwinning op hen geboekt. Dat draagt ongetwijfeld mee tot het succes van de film. In een land als Frankrijk waar de werkenden hun situatie er al decennialang op achteruit zien gaan ten koste van de superrijken en waar grote acties plaatsvinden, nu tegen de afbraak van de Arbeidswet, is het nuttig om te zien dat overwinningen tegen de rijksten en machtigsten mogelijk zijn.
De film gaat tot op zekere hoogte in op klassenstrijd. Maar de grootste verdienste is dat de film tot nadenken aanzet. De discussies die volgden op de vertoningen getuigden daarvan. Merci Patron is een film die tot mobilisatie aanzet, die goesting geeft om de strijd aan te gaan. Gezien de sociale context waarbij het verzet tegen de wet-El Khomri verder uitgebouwd wordt, is deze film een troef.
Goede film, maar geen gids tot actie
Nochtans is Merci Patron eerder een grappige film dan een sociale film. Frédéric Lordon, een bondgenoot van Ruffin in de beweging ‘Nuit Debout’, omschrijft het als een film over directe actie. Dat gaat ongetwijfeld op voor de wijze waarop het gefilmd is. Ruffin stelt geen alternatief voor, maar de film zorgt wel voor strijdbaarheid. De noodzaak om een krachtsverhouding uit te bouwen is ook niet volledig aanwezig. De filmmaker stelde zelf: “Een van de boodschappen die we hieruit kunnen trekken, is dat we soms sterker staan dan we zelf denken en dat de tegenstander zwakker is dan we denken.”
Het effect van de film is natuurlijk veel groter omdat LVMH uiteindelijk met geld over de brug komt, voor het bedrijf zelf is 40.000 euro niet veel maar voor het gezin Klur wel, en bovendien een vast contract bij Carrefour aanbiedt. Er wordt gezocht naar een individuele oplossing die niet op basis van collectieve strijd wordt bekomen. Maar zelfs daarbij is het opmerkelijk dat de multinational plooit nadat met collectieve strijd gedreigd wordt. Het dreigement om de CGT van Goodyear te mobiliseren, is doorslaggevend. Deze benadering werd overigens meermaals verdedigd door François Ruffin, hij erkent het belang van traditionele arbeidersorganisaties en in de eerste plaats de vakbonden om aanvallen van werkgevers en regeringen te stoppen. Dit is een opmerkelijk standpunt aangezien Ruffin geldt als een van de voortrekkers van Nuit Debout waar ook wel eens anti-vakbondsstandpunten naar voor kwamen.
We kunnen het standpunt van Ruffin enkel maar bijtreden: de vakbonden kennen natuurlijk beperkingen en problemen (lezers van deze site weten dat wij erg kritisch staan tegenover de vakbondsleidingen), maar ze blijven het beste instrument om ons collectief te organiseren. We moeten er actief aan meewerken om ervoor te zorgen dat de vakbonden democratische organisaties zijn waarbij de basis de controle over zijn eigen strijd kan uitoefenen.
Bouwen op het enthousiasme
Het is nuttig om op het enthousiasme rond de film te bouwen aan de acties tegen de asociale maatregelen van de verschillende regeringen. In Frankrijk was dit het geval, maar ook bij ons groeit het verzet tegen de wet-Peeters en de 45-urenweek. De filmmaker nam zelf deel aan discussies na afloop van vertoningen, zo ging hij in Luik in discussie met vakbondsmilitanten en jongeren die deelnamen aan de acties van Nuit Debout.
Het grote aantal bezoekers in Frankrijk geeft aan dat de film niet alleen een traditioneel kritisch publiek bereikt, denk maar aan de liefhebbers van pakweg Ken Loach. Er wordt ook bij een breder publiek ingang gevonden met een film gebaseerd op een klassenanalyse van de samenleving waarbij bovendien opgeroepen wordt tot strijd en duidelijk gemaakt wordt dat het mogelijk is om deze strijd te winnen. De actualiteit zorgt ervoor dat de film ‘subversief’ genoemd wordt. De directie van Europe1 weigerde om Ruffin uit te nodigen, grote kranten als Le Parisien weigerden over de film te schrijven. Dit bevestigt enkel des te meer hoe de machtigen hun posities beschermen. De verontwaardiging over de censuurcampagne heeft het succes van de film overigens versterkt.
François Ruffin wordt na ‘Merci Patron’ wel eens vergeleken met Michael Moore. Hij heeft ongetwijfeld bijgedragen aan politieke bewustwording onder een brede laag van de bevolking. Ruffin doet zijn werk als journalist en geëngageerde filmmaker, wij kunnen daar gebruik van maken om onze campagnes te versterken. We moeten van verontwaardiging naar strijd gaan en daarin is een discussie over strategie en methoden van groot belang. We moeten de aanvallen op onze levensstandaard stoppen en gaan voor nieuwe sociale rechten. Dat is waar de meest bewuste militanten voor opkomen en waarvoor ze ‘Merci Patron’ kunnen aangrijpen.
