Na jaren van besparingen wordt het verzet en de druk van de werkende bevolking op de politieke situatie steeds meer zichtbaar in Portugal. Het leidt tot een regering gesteund door de radicale linkerzijde. Zal dit leiden tot een breuk met het besparingsbeleid, of beperkt radicaal links zich tot ‘light’ besparingen?
Artikel door Ben (Charleroi) uit maandblad ‘De Linkse Socialist’
Officieel gaat het economisch gezien beter in Portugal. Er is een economische groei en ook de export zwelt aan terwijl de werkloosheidscijfers dalen. Achter de officiële cijfers is de realiteit van de crisis en de gevolgen van het besparingsbeleid voor de meerderheid van de bevolking veel minder rooskleurig.
Een kwart van de bevolking leeft onder de armoedegrens. Er werd bespaard op tal van publieke uitgaven, belastingen stegen, de lonen namen af (doorgaans met ongeveer 15%), de pensioenen werden verlaagd, … De situatie is zo rampzalig dat er een grote emigratie is: bijna 400.000 Portugezen hebben het land verlaten. Dat is overigens de enige reden waarom de werkloosheidscijfers gedaald zijn.
Politieke instabiliteit
Na de verkiezingen van oktober 2015 kon geen enkele grote gevestigde partij een meerderheid vormen. De voormalige sociaaldemocratie en de rechterzijde verloren beiden terrein. De regerende rechterzijde bleef de grootste met iets minder dan 37%, maar ze verloor de meerderheid. Maar liefst 44% van de Portugezen ging overigens niet stemmen. Dit betekent dat slechts een kleine minderheid van de bevolking voor rechts koos. Zoals een lid van onze Portugese zusterorganisatie stelde: “Tijdens de campagne probeerden ze de ware aard van de regeringsleiders te verbergen, met name het karakter van beleidsvoerders die de werkenden naar een uitbuitingsgraad brengen die ongezien was na de revolutie van 25 april 1974.”
De hysterie van de rechtse commentatoren is een van de elementen die het diepgaande karakter van de politieke crisis in Portugal bevestigt. Voor veel Portugezen is het duidelijk dat de gevestigde partijen – met inbegrip van de rechterzijde van de zogenaamde ‘Socialistische’ Partij – besparingspartijen zijn.
De Portugese en Europese heersende klassen waren bijzonder bang voor een verwerping van het besparingsbeleid. Dit bleek toen de president ondanks het resultaat van de verkiezingen de macht aan de rechterzijde wilde geven. Het mislukte en zonder duidelijke meerderheid kwam er uiteindelijk een minderheidsregering van de sociaaldemocratie aan de macht. Dit was mogelijk door de parlementaire steun van de linkerzijde – het Links Blok en de Communistische Partij – na onderhandelingen tussen deze partijen. De nieuwe regering is erg instabiel, wat nog werd versterkt met de verkiezing van de rechtse kandidaat Marcelo Rebelo de Sousa in de presidentsverkiezingen eind januari.
‘Light besparingen’ of anti-besparingen?
De steun van het Links Blok en de PCP kwam er niet na een publieke onderhandeling over alle punten van de regeringsverklaring. Dat zou het nochtans mogelijk gemaakt hebben om de werkenden en de arbeidersbeweging volledig te betrekken zodat ze zich konden uitspreken over de voorstellen. De radicale linkerzijde besloot om dit niet te doen waardoor de werkenden in de feiten uit de onderhandelingen weggehouden werden. Er werd in gesloten achterkamertjes onderhandeld, met een rechts akkoord tot resultaat.
Enkel de mobilisatie van de Portugese bevolking kan de nodige druk zetten om de eisen van de arbeidersbeweging effectief af te dwingen. Enkel dan is een breuk met het besparingsbeleid mogelijk. Portugal komt nu in een nieuwe periode terecht met een erg complexe situatie die zowel grote mogelijkheden als ernstige gevaren in zich draagt. Onder druk van internationale gebeurtenissen, maar ook massastrijd zoals die tegen de vorige regering, kan de voormalige sociaaldemocratie in een overlevingspoging gedwongen worden tot toegevingen. Dit kan gedurende een korte tijd illusies in het reformisme opwekken.
Het verwerpen van het besparingsbeleid van de vorige rechtse regering leidde tot een versterking van de radicale linkerzijde in het parlement, zeker van het Links Blok. Een nieuwe generatie van werkenden en jongeren heeft de strijd vervoegd. Niet om tot een ‘light besparingsbeleid’ te komen, maar om een einde te maken aan de besparingen.
