In ons land leeft de verkeerde illusie dat het gevaar van extreemrechts geweken is. Het Vlaams Belang haalt in de peilingen nog amper 10% en raakt enkel in de media met de dure schoenen van kopstuk Anke Van dermeersch (Louboutins van zowat 500 euro per paar!) op een van een Canadese artieste afgekeken campagnebeeld. Langs Franstalige kant komt extreemrechts al helemaal niet meer aan de bak. Een blik voorbij de grenzen volstaat om er toch niet gerust op te zijn.
Artikel uit de novembereditie van ‘De Linkse Socialist’
Ruimte voor extreemrechts
In zowat alle landen van Europa is er een scherpe toename van de politieke onstabiliteit waar allerhande extreemrechtse en populistische krachten van kunnen profiteren. In een sfeer van algemene afkeer tegenover de gevestigde politici is de verleiding vaak groot om een foertstem te geven aan wie het luidst tegen de schenen van het establishment schopt.
Ook formaties die eerder ten dode opgeschreven waren, slaagden erin om zich electoraal opnieuw uit te vinden. In Frankrijk staat Marine Le Pen voor de Europese verkiezingen met 24% in de peilingen zelfs helemaal vooraan en overtreft ze de resultaten die haar vader op zijn hoogtepunt neerzette bij de presidentsverkiezingen. Zelfs de Noorse Vooruitgangspartij die in 2011 zware klappen kreeg door de bloedige terreur van haar voormalige lokale jongerenverantwoordelijke van West-Oslo Anders Behring Breivik, staat er vandaag al helemaal terug met 16,3% in de laatste verkiezingen en een regeringsdeelname als kers op de taart.
De vooruitgang en/of terugkeer van allerhande extreemrechtse krachten gaat minder dan in de jaren 1990 samen met pogingen om de steun ook actief te mobiliseren met straatacties en betogingen. Het gaat eerder om puur electorale campagnes die ook snel opnieuw kunnen wegzakken. Maar de successen versterken het zelfvertrouwen van meer extreme groeperingen. Bovendien zorgt de achtergrond van economische crisis en oplopende tekorten voor een voedingsbodem voor zowel racisme als een toename van geweld.
Gevaar van fascistisch geweld
Dat blijkt natuurlijk heel sterk in Griekenland waar de gewelddadige neonazi’s van Gouden Dageraad hun intrede in het parlement vierden met straatgeweld tegen migranten en andersdenkenden. Dat dit tot doden zou leiden, was te verwachten. Na de moord op de linkse rapper Pavlos Fyssas volgde massaal protest tegen fascistisch geweld. De Griekse staat lijkt nu te willen optreden tegen het fascistische monster dat eerder getolereerd en door delen van het establishment (onder meer bij de politie) zelfs aangemoedigd werd. Maar ondanks het bloed aan de handen van Gouden Dageraad, blijft het in de peilingen de derde partij.
Ook elders in Europa proberen neonazi’s zich te organiseren om tot geweld over te gaan. Met een groeiende laag jongeren die volledig los van de samenleving staat, is het niet uitgesloten dat formaties zoals Gouden Dageraad ook in andere landen een zekere groei kennen. Dit betekent niet dat het fascisme terug voor de deur staat, hiervoor is de actieve basis te beperkt. Maar iedere stap vooruit voor dergelijke krachten, is natuurlijk gevaarlijk omdat het een wapen is dat ingezet wordt om eenheid onder de onderdrukten, de arbeidersbeweging in brede zin van het woord, te breken.
Mogelijkheden voor links
In de aanloop naar de Europese verkiezingen van volgend jaar zal er ongetwijfeld heel wat aandacht zijn voor het diverse pakket van extreemrechtse, populistische en neofascistische krachten die hun positie in het Europese parlement zullen versterken. Dit betekent echter niet dat het om een stabiele vooruitgang gaat, het is vooral een uitdrukking van de ondermijning van de steun voor de gevestigde partijen en de zoektocht naar een alternatief.
Omwille van de historische periode met de erfenis van het neoliberale offensief van de jaren 1990 na de val van de Berlijnse Muur en de impact hiervan op de arbeidersbeweging, is de ruimte voor allerhande rechtse en populistische krachten groter. Door aan onze eigen politieke vertegenwoordiging te bouwen, kan de ruimte voor extreemrechts dan ook beperkt worden. In een periode van hevige aanvallen op onze levensstandaard en een systeem in diepe crisis is de marge voor het bekomen van verbeteringen beperkt. Linkse krachten worden sneller voor een keuze geplaatst: meestappen in het kapitalistische systeem of er resoluut tegen strijden met het oog op een socialistisch alternatief.
De uitdaging is groot, net als het aantal complicaties. Maar het potentieel van strijd en de heropbouw van de beste tradities van de arbeidersbeweging doorheen deze strijd is veel groter. Er zijn niet alleen de vele stakingsacties en massale betogingen, onder meer in het zuiden van Europa, die dit aantonen. Ook het spontane scholierenprotest tegen de uitwijzing van een Kosovaars meisje in Frankrijk zet de toon. Het meisje werd tijdens een schooluitstap opgepakt om het land uitgezet te worden. Meteen volgden massale scholierenacties met tienduizenden deelnemers. Eengemaakte strijd van alle slachtoffers van het besparingsbeleid is het beste antwoord op zowel de verantwoordelijken voor het asociale beleid als diegenen die er met hun boodschap van racisme en verdeeldheid op teren.
Extreemrechts in Europa: een kat met negen levens…
Neen, het gevaar van extreemrechts in Europa is niet geweken. Een beperkt overzicht met enkele voorbeelden toont dit aan.
- Griekenland. Tot voor enkele jaren was LAOS de grootste extreemrechtse partij, deze partij had onder meer banden met het Vlaams Belang bij ons. LAOS trad tot een besparingsregering toe en werd weggestemd. Het moest plaats maken voor het extremere Gouden Dageraad dat voor de moord op Pavlos Fyssas tot 17% steeg in de peilingen. Na de moord door aanhangers van de partij nam dat terug af tot 8 à 9%, nog steeds meer dan bij de verkiezingen van 2012. Dat bijna 10% van de Grieken stemt voor een partij van moordenaars geeft te denken over de wanhoop in dat land, maar ook over het gevaar dat van groepen als Gouden Dageraad uitgaat.
- Frankrijk. Het Front National werd al meermaals afgeschreven. Toch slaagt het familiebedrijf van de Le Pens erin om telkens terug te komen. In oktober won het FN een tussentijdse kantonale verkiezing in Brignoles en steeg Marine Le Pen in de peilingen voor de Europese verkiezingen tot de eerste plaats met 24%.
- Nederland. Net als in Frankrijk krijgt de sociaaldemocratie electorale klappen voor haar asociale beleid. De Nederlandse PvdA dreigt twee derden van haar zetels te verliezen. De grootste partij is de rechts-populistische Partij Voor de Vrijheid (PVV) van Geert Wilders. De linkse partij SP staat op de tweede plaats in de peilingen.
- Oostenrijk. Bij de verkiezingen van september was het extreemrechtse FPÖ van HC Strache de grote winnaar. Met 21,4% werd de conservatieve ÖVP bijna ingehaald. Bovendien haalde de rechtse populist Stronach bijna 6% en haalde de van het FPÖ afgesplitste BZÖ in haar doodstrijd toch nog 3,5%.
- Duitsland. In Duitsland zijn de neonazi’s van NPD nooit electoraal doorgebroken. Dat betekent evenwel niet dat er geen mogelijkheden zijn voor extreemrechts. De rechtse populistische partij AFD (Alternative für Deutschland) haalde nipt de kiesdrempel niet bij de verkiezingen van september, bij de Europese verkiezingen zou dat wel het geval kunnen zijn.
- Groot-Brittannië. Twee leiders van de English Defence League (EDL), waaronder Tommy Robinson, hebben ontslag genomen na tegenvallende electorale resultaten. Aan de extreme rechterzijde gaat de populistische UKIP (UK Independence Party) met de stemmen lopen. De partij staat op meer dan 10% in de peilingen waarmee het de regerende Liberal Democrats voorbij steekt.
- Noorwegen. In de zomer van 2011 schokte Anders Breivik de hele wereld door tientallen jongeren te vermoorden. De schutter was eerder actief geweest bij de extreemrechtse Fremskrittpartiet (Vooruitgangspartij). Die partij verloor steun na het bloedbad, maar is inmiddels in de verkiezingen teruggekeerd. Na de verkiezingen van 9 september is de partij zelfs tot de regering onder leiding van de Conservatieven toegetreden.
