In januari en februari kwamen in Sint-Petersburg en andere steden tienduizenden mensen op straat. Ze blokkeerden spoor- en autowegen, terwijl ze om het aftreden van Vladimir Poetin riepen. Voor de eerste keer sinds Poetin aan de macht kwam in 1999 leek een meerderheid van de Russen zich tegen hem te kanten.
Nicolas Croes
Oorzaak van de protesten was wat men de "monetarisering" van de uitkeringen noemt. Gepensioneerden kregen 50% korting op de huurprijzen voor hun woning, gratis openbaar vervoer,… Dit systeem wou Poetin vervangen door een kleine financiële uitkering. De betogingen die volgden waren de grootste sinds Poetin aan de macht kwam. Ze kregen een bijkomende betekenis doordat de aanvallen op de laatste verworvenheden uit de Sovjet-periode plaatsvonden op hetzelfde ogenblik als de mislukte revolutie van 1905, een eeuw geleden. Niet alleen Poetin werd aangevallen, ook het regime zelf en steeds meer het kapitalistische systeem op zich. Verschillende studies die na de presidentsverkiezingen van 2004 verschenen, toonden al aan dat de aanval op het Sovjet-verleden van Rusland niet de verwachte reactie opleverde. Ondanks de onafgebroken stroom van artikels, boeken, TV- en radio-uitzendingen die het "communisme" (in werkelijkheid het stalinisme) aanvielen en de "democratische waarden van de vrije markt" ophemelden, zegt 57% van de Russen dat ze terugwillen naar de "Sovjet-tijd" – zelfs met alle bureaucratische misvormingen en het gebrek aan democratie die het systeem kenmerkten.
15 jaar na de val van de Sovjetunie beschouwt 45% van de bevolking het vorige systeem beter dan het systeem waarin ze nu leven. 43% van de bevolking wil een "bolsjevistische revolutie". Als de Russen gevraagd wordt naar hun mening over de privatiseringen, dan stelt 80% van hen dat ze crimineel zijn. Bij jongeren liggen deze cijfers lager: ze hebben de Sovjetunie niet of nauwelijks gekend en zijn gemakkelijker te beïnvloeden door de pro-kapitalistische propaganda van het Kremlin.
Hoe komt het dat er zo’n gevoel in de samenleving bestaat, hoewel er in de Sovjetunie helemaal geen echte arbeidersdemocratie bestond en dit al sinds midden jaren ’20? Ondanks de politieke machtsgreep van de bureaucratie na de Oktober-revolutie van 1917 kwamen er een aantal belangrijke verworvenheden tot stand dankzij de revolutie.
Hierover vind je een aantal belangrijke zaken terug in het boek van Boukharin en Preobrazhensky "ABC van het communisme", dat in 1919 verscheen. Het werd na de revolutie bijvoorbeeld verboden voor kinderen onder de 16 om te werken, terwijl kinderen in België van die leeftijd nog de mijnen werden ingestuurd. De jonge arbeiders werden langzamerhand door de Sovjetregering uit de produktie weggehaald en naar school gestuurd. Zwangere vrouwen of vrouwen die net waren bevallen, kregen een speciale uitkering die gelijk was aan hun vorig loon. Dit gedurende heel hun afwezigheid. Daarbovenop kregen ze nog een extra uitkering om voor hun kinderen te zorgen.
De arbeidsdag werd ook beperkt tot maximum 8 uur, nog minder voor de mensen die zwaar werk moesten doen. Zwaar werk was ook verboden voor vrouwen en jongeren. Daarnaast waren er nog verschillende andere voorbeelden. Zoals een ongevallenverzekering die toeliet om fatsoenlijk van te leven. De problemen van de arbeiders waren geen gevolg van slechte wetten of een regering die hun belangen niet diende, maar van de tekorten die voortkwamen uit de imperialistische aanvallen, de burgeroorlog en het isolement van de jonge Sovjetstaat. De essentie was dat dit syteem van economische planning niet in het teken stond van het maken van zoveel mogelijk winst. Tijdens de eerste periode van de Sovjetunie was er een echte focus op het welzijn van de bevolking, ondanks het isolement, de oorlog en de hongersnood. De behoeften van de bevolking kwamen – zoals na de machtsovername door de stalinistische elite midden jaren ’20 – niet op de tweede plaats, met enkel als doel om de positie van de bureaucratie te verrechtvaardigen. Ze stonden voorop bij Lenin en de bolsjevieken, omdat dit nu eenmaal de enige doelstelling van het socialisme was.
