Door Eddie McCabe (Socialist Party, Ierland)
Te midden van het bloedbad van de Eerste Wereldoorlog schreef Rosa Luxemburg over het kruispunt waarop de kapitalistische maatschappij zich bevond: “ofwel gaan we naar het socialisme ofwel is er een terugval naar barbarij.” Dit idee klinkt vandaag de dag nog steeds bijzonder actueel. Wat het betekent is dat we het socialisme niet alleen nodig hebben omdat het een superieure manier zou zijn om de samenleving te organiseren om aan de behoeften van iedereen te voldoen op een vreedzame, rechtvaardige en billijke manier; maar ook omdat de toekomst onder het kapitalisme catastrofaal is.
Niets toont dit zo drastisch aan als de ecologische crisis, in het bijzonder de klimaat- en biodiversiteitscrisis. De effecten van de op hol geslagen klimaatverandering zijn al voelbaar over de hele wereld, met de wereldwijde temperatuur die nu sneller stijgt dan op enig ander moment in de geschiedenis van de planeet, wat resulteert in meer frequente, onvoorspelbare en ernstige superstormen, overstromingen, droogtes, bosbranden en dodelijke hittegolven.
Het doel van de VN om onder een stijging van 1,5°C boven het pre-industriële niveau te blijven, lijkt steeds verder buiten bereik te komen en elke fractie van een graad daarboven brengt ons dichter bij omslagpunten in het klimaatsysteem, die abrupte en onomkeerbare veranderingen en echte verwoesting veroorzaken. Op die manier worden we – tijdens ons leven – geconfronteerd met grote delen van de aarde die onbewoonbaar worden, honderden miljoenen mensen die ontheemd raken en talrijke soorten die uitsterven. Dit alles zal bijdragen aan de vicieuze cirkel van ecologische afbraak die onverbiddelijk leidt tot de vernietiging van al het leven zoals wij dat kennen. De vooruitzichten kunnen werkelijk niet slechter zijn.
Dit is daarom ongetwijfeld de meest dringende van de talloze redenen waarom het kapitalisme moet verdwijnen. Ondanks het essentiële werk van de wetenschappelijke gemeenschap, die het unaniem eens is over de bedreiging van de planeet, verwijzen de waarschuwingen over het probleem helaas nog steeds naar zaken als ‘menselijke activiteit’. Maar de bedreiging voor het milieu is niet de menselijke activiteit op zich. De mensen leven al meer dan 200.000 jaar samen met de natuurlijke wereld (en hebben deze zeker veranderd, maar niet onomkeerbaar beschadigd). Nauwkeuriger gezegd: de bedreiging komt van de menselijke activiteit zoals die plaatsvindt onder een kapitalistisch systeem.
De massale vernietiging van het milieu en de productie van niet-duurzame niveaus van CO2-uitstoot dateren uit het midden van de 19e eeuw, met de ontwikkeling van het industriële kapitalisme. De helft van alle CO2-uitstoot is sinds 1990 geproduceerd. Niet alle mensen zijn even verantwoordelijk. Amper 100 grote bedrijven zijn verantwoordelijk voor 71% van al deze emissies. Bovendien is de rijkste 10% van de wereldbevolking verantwoordelijk voor 50% van de CO2-uitstoot, terwijl de armste 50% (4 miljard mensen) verantwoordelijk is voor slechts 12%.
Het kapitalisme is een systeem waarbij de belangrijkste economische en natuurlijke hulpbronnen in handen zijn van een kleine minderheid en de drang naar winst de motor is van economische activiteit. Het is daarom een irrationeel en anarchistisch systeem, waarin concurrentie met rivaliserende kapitalisten een dynamiek creëert waarin alle andere overwegingen noodzakelijkerwijs ondergeschikt zijn aan de roofzuchtige behoefte aan kortetermijnwinst – om te herinvesteren en uit te breiden, anders gaan bedrijven failliet of worden ze opgeslokt.
Fundamenteel is het een systeem van uitbuiting – van zowel arbeiders als de natuur. De natuur wordt behandeld als een onuitputtelijke bron van rijkdom die vrij kan worden uitgebuit. De kosten en gevolgen van het uitputten van natuurlijke hulpbronnen, het vervuilen van ecosystemen en het verstoren van de processen die noodzakelijk zijn voor het in stand houden van de biosfeer worden in deze winstgevende formule genegeerd. Vandaar dat de 60 grootste banken ter wereld sinds het klimaatakkoord van Parijs in 2015 6,9 biljoen dollar in de fossiele-brandstofindustrie hebben gepompt.
Het is natuurlijk waar dat de snelle degradatie van de natuurlijke wereld een bedreiging is voor alle mensen, inclusief de miljardairs en bazen – zelfs als het leed vooral de arbeidersklasse en de armen zal treffen. Sommige van die miljardairs en bazen zijn misschien zelfs oprecht gealarmeerd en willen actie ondernemen. De kapitalistische klasse is echter niet in staat om actie te ondernemen om een milieuramp af te wenden, juist omdat hun systeem het probleem is. De enige echte oplossing is om dat systeem te beëindigen, wat betekent dat er een einde moet komen aan hun heerschappij als klasse van uitbuiters. Dit is één ding dat ze niet zullen laten gebeuren.
Het soort radicale transformatie – van productie, distributie, consumptie, energie, reizen – dat nodig is om een werkelijk duurzame wereld te bereiken is ondenkbaar onder het kapitalistisch systeem. Daarom hebben we een echte systeemverandering nodig. We hebben socialisme nodig: publiek eigendom, democratische planning, internationale samenwerking en solidariteit. En er is geen tijd te verliezen, want we staan niet alleen voor een barbaarse toekomst, maar ook voor het uitsterven van onze soort.
