Standpunt van Internationale Sozialistische Alternative (Oostenrijk)
Terwijl duizenden mensen hun appartement of huis moesten verlaten voor de overstromingen en er dodelijke slachtoffers vielen, verschenen videobeelden die surrealistisch leken. In Wenen groeide de rivier die doorgaans nauwelijks zichtbaar is uit tot een monsterlijke stortvloed. Samen met het eveneens fors aangezwollen Donaukanaal lag het halve metronet plat. Rivieren als de Pielach, Leitha en Kamp waren bijna niet te beheersen en het stuwmeer van Ottenstein was met overstromen bedreigd. Het hoofd van de brandweer verklaarde: “We zijn afhankelijk van elke druppel regen die valt.”
De catastrofale overstromingen zijn echter geen geïsoleerd natuurverschijnsel. Na 2002 en 2013 staan we nu voor de derde “overstroming van de eeuw” van deze nog jonge eeuw. Dit houdt rechtstreeks verband met de klimaatcrisis en de meervoudige crises van het kapitalistische systeem. De overstromingsramp toont niet alleen aan dat de klimaatcrisis al lang een directe bedreiging vormt voor ons leven, maar legt ook de hypocrisie bloot van de gevestigde politiek, die zich in campagnemodus voor de verkiezingen graag opwerpt als redder in nood, maar ondertussen zelf de oorzaken van de crisis blijft aanwakkeren.
Klimaatcrisis en extreem weer
De overstromingen zijn veroorzaakt door een zogenaamde “Vb-Wetterlage” (een lagedrukgebied gelegen ten zuiden van de Alpen). Het fenomeen is al langer bekend en niet ongewoon. Er is echter een sterke toename van situaties met extreme neerslaghoeveelheden. Studies geven aan dat er een toename met 20% is aan de noordelijke rand van de Alpen.
Deze ontwikkeling is rechtstreeks toe te schrijven aan de stijgende temperaturen op aarde. De recordtemperaturen in het Middellandse Zeegebied dragen ertoe bij dat de lucht die door lagedrukgebied wordt aangezogen meer vocht opneemt, ongeveer 7% per extra graad Celsius. Hierdoor worden enorme hoeveelheden water naar Midden-Europa gebracht. De oververhitte zeeoppervlakken, die momenteel tot vijf graden boven het gemiddelde op lange termijn liggen, veroorzaken zware verdamping, wat uiteindelijk resulteert in extreme regenval. Volgens meteorologen zal de opwarming van de aarde de intensiteit van deze regenval verder doen toenemen.
Bodemafdekking: klimaatkiller en overstromingsfactor
Naast de algemene klimaatcrisis speelt de toenemende bodemafdekking in Oostenrijk een belangrijke rol bij het verergeren van het risico op overstromingen. Vooral regio’s zoals Neder-Oostenrijk, waar het verharde oppervlak per persoon bijzonder hoog is, worden getroffen. Het district Horn bijvoorbeeld heeft een afdichtingspercentage van 56,8%, wat vooral te wijten is aan de enorme uitbreiding van verkeersgebieden. In de bijzonder getroffen districten Waldviertel, Horn, Waidhofen/Thaya en Zwettl is een afdichting van net geen 1000m² per persoon!
Afgedichte bodems kunnen geen water meer opnemen, wat leidt tot verwoestende overstromingen bij hevige regenval. De natuurlijke functies van de bodem, zoals de opslag van water en CO₂, worden enorm beperkt, waardoor het risico op natuurrampen toeneemt. In Oostenrijk gaat elke dag 11,5 hectare grond verloren door bodemafdekking – het equivalent van ongeveer 12 voetbalvelden. Dit versnelt de klimaatcrisis nog verder door de vernietiging van natuurlijke opslag- en filterfuncties.
Politieke hypocrisie
De overstromingshulp van politici lijkt op een geënsceneerde voorstelling die opnieuw het onvermogen en gebrek aan wil om de klimaatcrisis te bestrijden verhult in het zicht van verkiezingen. Politieke vertegenwoordigers die nu zandzakken vullen en slachtoffers van overstromingen bezoeken voor de ogen van de camera’s, dragen tegelijk bij tot het verdiepen van de oorzaken van de crisis.
Terwijl bondskanselier Nehammer spreekt over “Autoland Oostenrijk” en waarschuwt voor een “onheilswaanzin”, torpedeert zijn regering maatregelen om bodemafdekking tegen te gaan, blijft hij fossiele energiebronnen promoten en hekelt hij minister van Klimaatbescherming Leonore Gewessler (Groenen) voor het goedkeuren van de natuurherstelwet.
Het is niet evident, maar het extreemrechtse FPÖ overtreft dit. Het Europarlementslid Harald Vilimsky was enkele dagen geleden op een benefiet van de rechtse denktank “Heartland Institute”. Zaten mee aan tafel: bekende klimaatontkenners die erop uit zijn om met de FPÖ samen te werken.
Niet alleen het extreemrechtse FPÖ en de conservatieve ÖVP zijn niet in staat om het klimaat te beschermen. In Wenen voeren de sociaaldemocratische SPÖ en het liberale Neos ook een uiterst beperkt klimaatbeleid. De Groenen in de federale regering aanvaarden niet alleen het racistische en asociale beleid van de ÖVP, maar ook de permanente rem op klimaatbescherming.
In het algemeen botsen alle gevestigde partijen op de grenzen van het kapitalisme als het gaat om klimaatbeleid. Dit is al te zien in de aanvallen op lang noodzakelijke maatregelen zoals de natuurherstelwel. De verkiezingen op 29 september zullen hier niets aan veranderen – daarom is het des te belangrijker dat we allemaal de straat op gaan voor klimaatacties om te laten zien wat we vinden van het klimaatbeleid van de machthebbers en om ons te organiseren!
Wie betaalt?
De financiële en sociale gevolgen van overstromingsrampen treffen vooral de werkende klasse en gezinnen met een laag inkomen. Verzekeringsmaatschappijen, die vaak maar kleine bedragen uitkeren, laten veel getroffenen opdraaien voor de enorme schade. De risico’s worden steeds meer afgewenteld op individuen, terwijl de grote veroorzakers van de klimaatcrisis de winsten blijven binnen harken.
Extreme weersomstandigheden zijn niet langer abstracte bedreigingen, maar hebben een diepe impact op de realiteit van ons leven en werk. Stel je bijvoorbeeld voor hoe het werk van fietskoeriers er de afgelopen weken uitzag, met hittegolven die gevolgd werden door overstromingen. Hoewel werkenden betaald verlof kunnen opnemen wegens overmacht, geldt dit enkel voor mensen met een reguliere job. Bazen kunnen nog steeds druk opbouwen. De extreme weersomstandigheden hebben ook catastrofale gevolgen voor daklozen – daarom vraagt de sociale sector in Wenen om het hele jaar door opvang te voorzien. Die vraag wordt dringender naarmate de klimaatcrisis escaleert.
Tegelijkertijd dreigen er nog meer financiële lasten. De kosten van rampenbestrijding en wederopbouw zullen naar verwachting in de miljarden lopen. Al maanden slaat het kapitaal op de trom voor enorme besparingen die de volgende regering er in de een of andere vorm door zal drukken. De overstromingsramp zal de noodzaak voor besparingen opnieuw enorm vergroten – en de kosten van de wederopbouw zullen worden afgewenteld op de getroffenen.
Vooral de vakbonden hebben daarom de plicht om niet alleen te wijzen op de klimaatgerelateerde verslechtering van de arbeidsomstandigheden, maar ook te strijden voor verbeteringen, beschermende maatregelen, etc. – en om massale mobilisaties te organiseren tegen de komende besparingen!
Onteigen klimaatdoders!
Massale investeringen in bescherming tegen rampen, een toename van het aantal hulporganisaties en eerlijke compensatie voor de getroffenen zijn onmiddellijk nodig. Verzekeringen moeten niet langer door de private sector worden georganiseerd, er is nood aan een publieke verzekeringsmaatschappij, democratisch gecontroleerd door de getroffenen. Deze moet de risico’s opvangen in een geest van solidariteit. Maar daar mag het niet bij blijven als we niet willen dat de volgende overstroming van de eeuw straks weer voor onze deur staat.
In feite kunnen alle aspecten van de klimaatcrisis alleen worden overwonnen door een democratisch geplande economische en sociale orde: een socialistische samenleving die in staat is om de steeds catastrofaler wordende klimaatcrises te overwinnen door middel van grootschalige maatregelen en planning met publieke bouwbedrijven gecontroleerd door de werkenden en de maatschappij, om de heropbouw en aanpassing aan de klimaatcrisis op te nemen. Het doordringbaar maken van oppervlakken, het vergroenen van steden, het creëren van opvangbekkens en het volledig thermisch isoleren van bestaande woningen zijn slechts enkele van de dringend noodzakelijke projecten, om nog maar te zwijgen van de onmiddellijke uitbanning van fossiele brandstoffen en de massale uitbreiding van het openbaarvervoernetwerk. Het geld is er – het zit bij de superrijken, die hun privébunkers ter bescherming tegen rampen met goud laten versieren.
De overstromingen laten duidelijk zien hoe groot de crisis is en hoe radicaal het antwoord moet zijn. Tegelijkertijd laat het feit dat de machthebbers hun al uiterst beperkte klimaatbeleid naar de prullenmand verwijzen zien dat ze niet eens bereid zijn om het absolute minimum te doen om de gevolgen van de klimaatcrisis te verzachten. De klimaatcrisis is geen natuurkracht, maar het resultaat van een destructief economisch systeem. Net als de overstromingen die niet alleen Oostenrijk troffen, maar ook in Tsjechië en vooral in Polen enorme verwoestingen hebben aangericht, mag onze reactie hierop geen grenzen kennen. Het feit dat aan de andere kant van de wereld, in Latijns-Amerika, op dit moment grote stukken regenwouden in vlammen opgaan en duizenden bosbranden uit de hand lopen, maakt ook deel uit van dezelfde vernietigende kapitalistische vicieuze cirkel. Alleen een internationale socialistische strijd die de mens en de natuur centraal stelt, kan een uitweg bieden uit de huidige catastrofes – en een samenleving creëren die in staat is om nieuwe catastrofes te voorkomen.
