Dit artikel is geschreven vanuit een kantoor in een Openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn (OCMW), in een van de steden met de grootste vraag naar sociale bijstand. Elke dag staan er eindeloze rijen mensen, vaak met een migratie-achtergrond, te wachten om gehoord te worden door een maatschappelijk werker, in de hoop licht te vinden aan het einde van de tunnel van onvermoeibare discriminatie en dagelijkse strijd voor een waardig leven. Deze rijen, deze gezichten, deze verhalen resoneren met mijn eigen ervaring als voormalig hulpzoekende, nu zelf sociaal werker. De bestaansonzekerheid is nog lang niet verdwenen, maar we hopen er tenminste een beetje waardigheid aan te kunnen toevoegen.
door Diamela Colombina
De mensen met wie we elke dag te maken hebben, bevinden zich in dezelfde situatie als ik enkele jaren geleden. Als alleenstaande moeder stond ik vaak voor diezelfde kantoren. Vandaag sta ik aan de andere kant van het loket en probeer ik diegenen die het nodig hebben te ondersteunen. De afstand tussen de begunstigden en de maatschappelijk werkers is miniem. We zijn zelfs slechts enkele stappen verwijderd van de vreselijke onzekerheid die ons in dezelfde situatie kan brengen als degenen die we helpen.
Er is meer nodig dan nieuwe software
Naast het ontoereikende loon staan ook onze arbeidsomstandigheden op het spel. We werken vaak met onzekere contracten die enkel hernieuwbaar zijn op basis van beschikbare subsidies. We zijn afhankelijk van de kruimels die van de tafel vallen, zoals opgemerkt in een opiniestuk van activisten van ‘Travail Social en Lutte’. Dat opiniestuk werd op 7 juni afgegeven aan Karine Lalieux (PS), de federale minister van Pensioen en Sociale Integratie die tevens bevoegd is voor mensen met een beperking en voor armoedebestrijding. Kruimels volstaan niet om ons uit de onzekerheid te halen, noch om effectieve hulp te bieden aan mensen die wanhopig wachten op steun van de overheid, steun die vaak niet komt.
De brief van Travail Social en Lutte werd afgegeven door een groep activisten, zowel personeelsleden als gebruikers van diensten. We verzamelden voor het kantoor van minister Lalieux om onze verontwaardiging te uiten over de precaire werkomstandigheden en over het in de steek laten van mensen in kwetsbare situaties. Ondanks onze vreedzame bedoelingen werden we agressief benaderd door private bewakingsagenten. Die waren ingehuurd door het kabinet om de “orde te handhaven.” Het doel was om ons uiteen te drijven en van het kabinet een ontoegankelijk fort te maken. Dit incident illustreerde op treffende wijze de groeiende kloof tussen het beleid en de dagelijkse realiteit van sociaal werkers en gebruikers.
We lieten er ons niet door ontmoedigen. Het stimuleerde onze vastberadenheid enkel maar. Deze ervaring toont nogmaals het systematische geweld waar we elke dag mee te maken krijgen: geweld dat zich niet enkel uit in hongerlonen en onzekere contracten, maar ook in fysieke onderdrukking als we proberen onze stem te laten horen. De symbolische actie van het overhandigen van een opiniestuk had tot doel om onze eisen te verduidelijken en om de eenheid van sociaal werkers en gebruikers van onze diensten te versterken in strijd.
Vaak worden nieuwe programma’s en werkwijzen voorgesteld als een hulpmiddel om de dienstverlening te verbeteren. Deze hulpmiddelen zijn dikwijls even duur als een voltijdse collega met een degelijk contract. Deze paradox toont een diep onbegrip van de realiteit van ons werk en de werkelijke behoeften op het werkveld. Investeringen moeten gericht zijn op mensen, op stabiele, goed betaalde jobs, in plaats van op technologische oplossingen die vaak los staan van de echte problemen.
Zo voerde de minister het REMI-systeem in, het referentiebudget voor een menswaardig leven. Deze toepassing is ontworpen om de behoeftes van mensen te evalueren en de hulp daarop af te stemmen. Er is 70 miljoen euro van de middelen voor armoedebestrijding uitgetrokken om dit instrument in de OCMW’s in te voeren, waarvan een groot deel zal worden gebruikt om licenties te betalen aan een privébedrijf. Het wordt voorgesteld als een instrument om meer rechtvaardigheid te bekomen en de toewijzing van sociale bijstand te vergemakkelijken, maar in de praktijk heeft het de neiging om de dienstverlening af te bouwen en het werk van de sociaal werkers mechanischer te maken. Het versterkt het beleid van controle in dienst van de neoliberale ideologie.
Verzet organiseren
Travail Social en Lutte is een actiegroep die mensen uit alle lagen van de bevolking verenigt. Dit is vandaag meer dan ooit nodig, onder meer om in te gaan tegen de rechtse retoriek over werklozen. De activisten van Travail Social en Lutte leggen nadruk op hoe uitbuiting werkt en koppelen bijvoorbeeld de feministische strijd aan de zorg voor minderjarigen in moeilijkheden in precaire gezinnen. We werken regelmatig samen met een gelijkaardig initiatief langs Nederlandstalige kant: Sociaal Werkers in Actie.
Als sociaal werkers moeten we vluchtelingen begeleiden zonder duurzame oplossingen te kunnen bieden. De overheid wil niet dat we die mensen echt helpen. Dat past immers niet in het beeld dat de rechtse politici zelf verspreiden in de media om de angst op te kloppen. Daartoe worden zelfs betrouwbare statistische data aan de kant geschoven. Tegenover hun campagne om onzekerheid en isolement te versterken, is ons centraal uitgangspunt de noodzaak van solidariteit.
We organiseren ons om te strijden en om op te komen voor een samenleving die feministisch, sociaal en strijdbaar is. Geïnspireerd door onze Franse collega’s van Travail Social en Lutte hopen we een nieuwe frisse wind te laten waaien op basis van offensieve eisen. Internationale solidariteit is essentieel. In België, Frankrijk en elders voeren sociaal werkers dezelfde strijd. Elkaar steunen en samen mobiliseren, is nodig om betere werkomstandigheden af te dwingen en zo ook de mensen die we helpen beter te kunnen bijstaan. Samen kunnen we de bakens verzetten en bouwen aan een toekomst waarin waardigheid en sociale rechtvaardigheid geen loze woorden zijn, maar concrete realiteiten.
Meer informatie: travailsocialenlutte.collectifs.net