Een golf van onderwijsprotest trok begin mei door de Nederlandstalige provincies. Met betogingen in Antwerpen, Oostende, Hasselt, Leuven en Gent kwamen duizenden leerkrachten op straat. Overal was er meer volk dan verwacht. Het is ongezien dat zoveel personeelsleden uit de sector betogen. Het ongenoegen zit dan ook diep. Jarenlang is er al een tekort aan middelen waardoor er uitval is onder de leerkrachten. Dit wordt versterkt door administratieve overlast, gebrekkige infrastructuur, onvoldoende jobzekerheid … Onderwijsminister Weyts kondigt veel aan, maar heeft het personeel en de jongeren niets te bieden. Hij staat letterlijk en figuurlijk met zijn broek op de enkels als het op zijn beleid aankomt. De vele stakers en betogers eisen verandering. Niet zoals de ‘commissie der wijzen’ voorstelt – schuiven met de tekorten, waardoor er nieuwe en soms ergere problemen ontstaan. Maar wel door massaal publieke middelen te investeren in onderwijs en dus in toekomstige generaties. Wij spraken na de betoging in Antwerpen met twee leerkrachten.
Artikel uit maandblad De Linkse Socialist
Pieter, leraar in het provinciaal onderwijs en lid van ACOD: “De actiebereidheid bij veel collega’s is erg groot”
Wat zijn de grootste problemen met het rapport der wijzen?
“Het grote probleem met dit rapport is dat het zijn doel volledig voorbij schiet. Het doel was om het lerarentekort op te lossen door het beroep van leraar terug aantrekkelijker te maken. Maar de voorstellen in het rapport zijn op vele vlakken een achteruitgang. Het beroep wordt juist nog minder aantrekkelijk.”
“Zo worden de vaste benoemingen verder afgebouwd, met maar maximaal 80% vast benoemden per school. Een vaste benoeming is nochtans essentieel voor je werkzekerheid als leraar. Daarnaast worden verschillende verlofstelsels afgebouwd en wordt deeltijds werken ontmoedigd. Een job als leraar combineren met een gezin zal er niet eenvoudiger op worden.”
“Verder krijgt de directie meer te zeggen over op welke school je les moet geven en welke vakken je moet geven. Gedifferentieerde verloning wordt mogelijk gemaakt en daarbij worden bekwaamheidsbewijzen flexibel toegepast.”
“De voorgestelde 38-uren week klinkt op papier mooi, maar zal in de praktijk niet haalbaar zijn. Dat vele leerkrachten grote problemen zien in dit rapport, bewees de massale deelname aan de verschillende stakingen.”
Hoe verliep de mobilisatie op jouw school?
“De mobilisatie verliep opvallend goed. Onze school heeft jammer genoeg geen grote traditie op het gebied van staken en actie voeren. De deelname aan voorgaande stakingen was steeds vrij beperkt. Maar deze keer was de actiebereidheid bij veel collega’s erg groot. Op de actie van 7 mei waren we dan ook met een delegatie van ongeveer 25 collega’s.”
“In de weken voor de actie hebben de drie vakbonden samen infomomenten georganiseerd per campus. Op deze infomomenten waren ook telkens niet gesyndiceerde collega’s aanwezig. Enkele collega’s hebben ondertussen besloten zich lid van de vakbond te maken. Deze actie heeft voor veel enthousiasme gezorgd en legt de basis voor verdere strijd, die zeker nodig zal zijn.”
Wat moet er gebeuren om het onderwijs te verbeteren?
“Er moet heel veel gebeuren om het onderwijs te verbeteren, de problemen zijn legio. Alle problemen en oplossingen opnoemen in een korte reactie is gewoon onmogelijk. Wel belangrijk om op te merken is dat dit geen op zichzelf staand probleem is. De problemen in het onderwijs kaderen in een grotere maatschappelijk context. We kunnen wel proberen om de problemen in het onderwijs, zoals het lerarentekort, aan te pakken. Maar als we niet tegelijkertijd een strijd voeren tegen de huidige sociaaleconomische problemen, dan is dit vechten tegen de bierkaai. Een strijd voor beter onderwijs betekent ook een strijd tegen armoede, racisme, uitsluiting … Het is een strijd voor degelijke jobs, meer investeringen in openbare diensten … Het is een strijd voor een consequent links beleid.”
Walter, leraar in het vrij onderwijs en lid van COC: “Voor herwaardering zijn meer middelen nodig en meer personeel”
Wat zijn de grootste problemen met het rapport der wijzen?
“De kwestie van 38 uren aanwezigheid op school zorgt voor veel ongenoegen. Wie nu 20 of 22 lesuren voor de klas staat, werkt met alle voorbereiding en evaluaties erbij al meer dan 40 uur. Het is een illusie te denken dat 38 uren aanwezigheid op school de werkdruk zal verlagen.”
“De verlofstelsels, vaste benoemingen en diplomavereisten liggen onder vuur in het rapport. Dit zet de deur open naar willekeur en favoritisme.”
Hoe verliep de mobilisatie op jouw school?
“Op mijn school heeft de vakbondsdelegee bij het uitkomen van het rapport van de raad der wijzen alle collega’s geïnformeerd over wat dit inhield. Toen er nadien een oproep voor een staking en een betoging kwam, waren veel collega’s meteen mee. Het zorgde ervoor dat de directie besliste om die dag geen lessen te laten doorgaan.”
Wat moet er gebeuren om het onderwijs te verbeteren?
“Het is duidelijk dat er verandering nodig is in het onderwijs. Om het beroep van leerkracht echt aantrekkelijker te maken, moet er iets heel anders gebeuren dan wat we de afgelopen jaren zagen en wat de experts nu voorstellen.”
“De gevolgen van de lange periode van een tekort aan middelen, moeten ongedaan gemaakt worden. In veel scholen wordt er gedroomd van renovatie of uitbreiding van de gebouwen. Als dit nu al gebeurt, moet het altijd met de goedkoopste aannemer. Als die slecht werk levert, blijven de problemen aanslepen. Voor de aankoop van didactisch materiaal, wat niet onbelangrijk is voor mij als leerkracht biotechniek, geldt hetzelfde probleem.”
“Ook de afbouw van ondersteunend personeel is wraakroepend. Het besparen op het onderhoudspersoneel heeft gevolgen. Bij het secretariaatspersoneel loopt de werkdruk eveneens op. Dat verhoogt de druk, zowel op het ondersteunend personeel als de leerkrachten.”
“Om het onderwijs echt te herwaarderen, zijn er meer middelen nodig en meer personeel.”
Waarom het rapport van de ‘wijzen’ op zoveel protest botst
Een vaak voorkomend argument tegen de stakingen en betogingen was dat het rapport van de ‘commissie der wijzen’ slechts een voorbereidend document is en nog geen beleid.
Op zich klopt dat, maar het rapport geeft aan dat er voor oplossingen niet in de juiste richting wordt gekeken. Dat maakt de woede over de problemen vandaag nog groter en het verklaart de enorme omvang van de acties. Bovendien gaf huidig onderwijsminister Ben Weyts (N-VA) aan dat het rapport de basis vormt voor het volgende regeerakkoord.
Het rapport erkent veel zorgen van het onderwijspersoneel. Bij het beschrijven van antwoorden vertrekt het echter van de bestaande tekorten en niet van de expertise van het onderwijspersoneel zelf. Het resultaat is schuiven met tekorten, wat onvermijdelijk bijkomende en ergere problemen zal opleveren. Een belangrijk voorstel van de ‘wijzen’ is de 38-urenweek. Onderzoek wijst uit dat een voltijdse leerkracht over een heel schooljaar (korte ‘vakanties’ inbegrepen) 41,5 uur werkt, in lesweken loopt dat op tot gemiddeld bijna 49 uur. Een verplichte aanwezigheid van 38 uur op school maakt daar geen einde aan. Het wordt bovendien gebruikt om een grotere flexibiliteit mogelijk te maken, bijvoorbeeld door een groter aantal lesuren gekoppeld aan de belofte om andere taken af te bouwen. Dit zou vooral overloon bij een groter aantal lesuren afschaffen en de druk opvoeren om effectief extra lesuren aan te nemen.
Aanpassingen van de vereisten van bekwaamheid voor leerkrachten, zetten de deur open voor willekeur door de directies die kunnen bepalen welke vakken een leerkracht mag geven. In plaats van objectieve vereisten in de vorm van een opleiding, zal de directeur dus oordelen. Ook bij het toekennen van een vaste benoeming zou de rol van de directie groter worden, wat de leerkracht in een meer afhankelijke positie plaatst en de directeur een grotere machtspositie geeft. De directie kan bovendien een actievere rol spelen in de lonen. Directies en schoolbesturen kunnen anciënniteitsstijgingen tegenhouden of hogere lonen toekennen aan hun favorieten. Bij gebrek aan middelen zullen de hogere lonen voor enkelingen zijn, terwijl de loonstop voor veel leerkrachten zal gelden.
Het zijn uitdrukkingen van een poging om managementtechnieken uit de private sector naar de scholen te brengen. Het doel daarvan is om de tekorten te verdelen door leerkrachten met elkaar te laten concurreren. Niet enkel het personeel is daar de dupe van, maar ook de leerlingen. In het belang van personeel en jongeren is er nood aan een vastberaden strijd voor meer middelen. Betere werkomstandigheden, voldoende personeel en degelijke infrastructuur zijn nodig.
