Het spookbeeld van herstructureringen en bedrijfssluitingen duikt opnieuw op nu de economische vooruitzichten opnieuw slechter worden. Het werpt de vraag op hoe we het verzet tegen jobverlies kunnen voeren. We moeten daarbij niets nieuw uitvinden, er vallen lessen te trekken uit eerdere strijd waarbij een krachtsverhouding werd opgebouwd door solidariteit te activeren in betogingen, stakingen en bedrijfsbezettingen. Kortom, door onze kant in de klassenstrijd te organiseren. Twee belangrijke conflicten uit de jaren 1990 hadden een grote impact op discussies over hoe we dat doen: de bewegingen tegen de afdankingen bij Forges de Clabecq en bij Renault.
Vakbondswerk is politiek werk
Forges de Clabecq werd failliet verklaard in december 1996. De vakbondsdelegaties bezetten toen het bedrijf en namen de veiligheid van de site op zich. De strijd die hen te wachten stond, zou een maximale inzet van de 1800 arbeiders vergen, maar al voor het faillissement voerde de ABVV-delegatie wekelijks besprekingen over de mondiale ontwikkelingen op de staalmarkt, de positie van de Forges, enz. Deze aanpak maakte het mogelijk om de collega’s politiek voor te bereiden op wat komen ging en vooral hoe ermee om te gaan. Dankzij deze enkele tientallen militanten was de hele fabriek politiek klaar voor de strijd.
In een reeks interviews die in 2019 werden afgenomen voor De Linkse Socialist, sprak een van de centrale figuren in deze strijd, Silvio Marra, over het voorbereidende werk dat kwam kijken bij het opbouwen van zo’n strijdbare vakbondsdelegatie. Hij benadrukte dat de delegatie zich niet beperkte tot directe economische eisen, maar rond alle maatschappelijke kwesties het bewustzijn probeerde te verhogen. Van strijd tegen racisme tot solidariteit met andere bewegingen.
Silvio zei hierover: “We namen deel aan heel veel acties, ook buiten het bedrijf. Ik denk bijvoorbeeld aan de grote betoging van staalarbeiders in 1982, de stakingen tegen de regering Martens-Gol, de solidariteit met de Engelse mijnwerkers. Elke actie was een gelegenheid om te discussiëren en het politiek bewustzijn van de arbeiders op te trekken: de rol van Europa en van de holdings bij herstructureringen, Thatcher-Reagan en het gevaar van oorlog, de rol van de media, de rijkswacht en het gerecht in sociale strijd …”
Strijdbare en democratische vakbondswerking
Vanaf het faillissement kwamen ongeveer om de twee weken een 1500-tal werknemers samen in één van de lege fabriekshallen voor een stand van zaken en actievoorstellen. De delegatie besefte het gevaar dat sommigen na verloop van tijd thuis zouden blijven. De militanten vermeden dat door iedereen vooraf te bellen en desnoods te bezoeken.
Sympathisanten uit andere bedrijven en linkse activisten werden met open armen verwelkomd. Pamfletten verspreiden en linkse kranten slijten, werd er niet als een probleem maar als een waardevolle bijdrage beschouwd. De meest gemotiveerden werden op regelmatige vergaderingen met de delegatie ontvangen, waardoor die niet alleen hun solidariteit, maar ook hun mobilisatie- en organisatiecapaciteit verkreeg.
Samen met bussen vol Clabecq-arbeiders die overal in het land mobiliseerden, bracht de delegatie daardoor op 2 februari 1997 in Clabecq 70.000 betogers bijeen op een indrukwekkende veelkeurige mars. Eind maart werden de arbeiders door de rijkswacht in een val gelokt aan de E19. Er vielen langs beide kanten klappen. De vakbondsleidingen grepen dit aan om de delegatie als een blok te laten vallen. Het was het startsein om de leiders gerechtelijk te vervolgen. Na vijf jaar werden alle 13 beschuldigden over de hele lijn vrijgesproken. Dat ze er tussendoor in slaagden een overname af te dwingen, is een klein wonder. De herstart van de fabriek was volledig te danken aan de niet aflatende strijd van de arbeiders en de actieve steun van duizenden arbeiders in het hele land.
Silvio legt uit: “Vaak wordt de strijd van de arbeiders van Forges de Clabecq enkel herinnerd aan de hand van enkele spectaculaire beelden: de betoging met de bulldozers aan de oprit van de autosnelweg waar enkele voertuigen van de rijkswacht schade opliepen, of de veelkleurige mars van februari 1997 waarmee we meer dan 50.000 betogers naar Clabecq brachten. Maar het belangrijkste element in die strijd was volgens mij het feit dat we een breed netwerk van politiek gevormde en strijdbare arbeiders hadden opgezet.”
Renault, het tegenvoorbeeld
In februari 1997 kondigde Renault de sluiting aan van de vestiging in Vilvoorde. Daar werd de woede van de meest strijdbare arbeiders gericht op spectaculaire acties in Frankrijk, in plaats van de strijd rond de fabriek te ontwikkelen en in België te mobiliseren voor een nationale staking van de hele autosector.
Uiteindelijk legden de vakbondssecretarissen, Karel Gacoms voor het ABVV en Jacquemyn voor de CSC, een referendum ter stemming voor – zonder de arbeiders de kans te geven zich uit te spreken op de vergadering – om terug aan het werk te gaan en “om de strijd op een andere manier voort te zetten.” Een derde van de arbeiders stemde tegen de hervatting van het werk. Karel Gacoms legde uit: “We willen geen lange staking die mensen uitput. We denken dat het nodig is om weer aan het werk te gaan, met behoud van de bezetting.” Het resultaat? De fabriek ging volledig dicht en 400 arbeiders (13% van het oorspronkelijke personeelsbestand) werden ingezet in nevenactiviteiten. Gacoms stelde ook dat hij voorstander was van “het mobiliseren van alle middelen om Renault open te houden, niet de klassieke staking, maar acties gericht op de media. Dit zal politici dwingen om onze ordewoorden over te nemen.”
De politieke besluitvormers stelden de “Renault-wet” op, die bedoeld was om de informatie en raadpleging van werknemers bij massaontslagen te verbeteren. Erg doeltreffend is die wet niet. Hij wordt vaak gebruikt om werknemers aan het lijntje te houden met raadplegingen en informatiesessies waardoor ze niet aandacht kunnen richten op de opbouw van een krachtsverhouding.
