Nieuwe publicatie over Waalse extreemrechtse partij Chez Nous
Het “Centre de recherche et d’information socio-politiques” (CRISP) publiceert wekelijks een diepgravend dossier over een politiek thema. Zo biedt het achtergrondinformatie op een manier die langs Nederlandstalige kant ongezien is. De nieuwste uitgave is een dossier over de partij ‘Chez Nous’ geschreven door Benjamin Biard die zich wekenlang vastbeet in onderzoek naar deze partij en met verschillende militanten ervan sprak. Het resultaat is een dossier van 55 pagina’s.
Artikel vanop blokbuster.be
Terecht gaat dit dossier ervan uit dat Wallonië niet immuun is voor een doorbraak van extreemrechts. In 2019 verdwenen de laatste verkozenen van de Parti Populaire, maar de vele extreemrechtse lijstjes samen kwamen ook toen al aan 9% van de stemmen. Chez Nous is uitdrukkelijk opgezet met als doel om dat potentieel te verenigen in een sterkere partij, die de steun geniet van andere extreemrechtse formaties zoals het Vlaams Belang, Rassemblement National uit Frankrijk, de PVV van Wilders of de AfD uit Duitsland. Dat zijn grote namen om steun te geven aan een klein groepje militanten die er amper in slagen om een publieke bijeenkomst te organiseren. De steun gaat verder dan het lenen van hun naam en reputatie, er is ook materiële steun. Hoe kwam Chez Nous anders aan de ruim 20.000 euro die ondertussen aan sociale media zoals Facebook is uitgegeven? Het Vlaams Belang sloot een akkoord met Chez Nous om zelf geen ‘spooklijsten’ in Wallonië in te dienen, terwijl Chez Nous er zich toe verbond om niet in Brussel op te komen. Nochtans komen enkele kopstukken van Chez Nous, waaronder voorzitter Jérôme Munier, uit Brussel. Het doel van de steun is duidelijk: een betrouwbare partner creëren en inzetten tegen de sterke antifascistische tradities in Wallonië en Brussel. Rassemblement National gaf Chez Nous toelating om de logo’s van RN en voorloper FN in België te gebruiken. Er circuleren affiches met het gezicht van Marine Le Pen gekoppeld aan een oproep om voor Chez Nous te stemmen.
Het CRISP-dossier van Benjamin Biard is volledig en grondig, maar wij zouden de ideologische basis van extreemrechts op een andere manier beschrijven. Biard vertrekt vanuit de propaganda (tegen migratie, tegen het ‘systeem’, tegen de traditionele partijen, een autoritair antwoord op onveiligheid) en de wijze waarop extreemrechtse formaties omgaan met de democratie. Dat zijn elementen die in rekenschap moeten genomen worden, maar te sterk beperkt zijn tot de politiek ‘politicienne’. Extreemrechts is een uitdrukking van een verwerping van het gevoerde beleid, het speelt in op een gevoel van onbehagen en op een vervreemding van een beleid dat de ongelijkheid en bijhorende sociale spanningen vergroot. Waar de arbeidersbeweging geen collectieve antwoorden biedt op de vele sociale problemen, duiken andere krachten op zoals extreemrechts. Dat staat voor een ‘antwoord’ dat regelrecht ingaat tegen de belangen van de arbeidersbeweging, het staat voor een uitvergroting van nationalisme, racisme en verdeeldheid gekoppeld aan een beleid dat uiteindelijk de belangen van de superrijken verdedigt door op gewelddadige wijze de arbeidersbeweging fysiek uit te schakelen. Om die link met de belangen van het establishment te verdoezelen, heeft extreemrechts een anti-systeemretoriek nodig die vluchtelingen, werklozen, migranten … verantwoordelijk stellen voor de sociale problemen in plaats van naar het volledige kapitalistische systeem te kijken.
Antifascistische acties lonen
Los van de discussie ten gronde over het karakter van extreemrechts vandaag, biedt het CRISP-dossier een erg interessante blik op het reilen en zeilen van Chez Nous. Van de lancering in 2021 op de restanten van de vroegere gefaalde extreemrechtse projecten tot de voorbereiding op de verkiezingen van 2024. Aan de basis van Chez Nous staat een handvol figuren met een verleden binnen extreemrechts. Partijvoorzitter Jérôme Munier komt uit de Parti Populaire van Modrikamen en nadien de Listes-Destexhe waarvoor hij in 2019 kandidaat was. Die partij was opgezet door een rechtse dissident van de liberale MR, Alain Destexhe. Gregory Vanden Bruel werkte van 2014 tot 2017 als parlementair medewerker voor de PP in het Waals parlement. Patricia Potigny zat van 2015 tot 2019 in het Waals parlement, eerst namens de MR om in 2019 over te stappen naar de Listes-Destexhe (waardoor MR-CDH haar meerderheid verloor). Anne Maurice was kandidate op de Brusselse lijsten van de Listes-Destexhe. Munier, Potigny en Maurice vormden de vzw La Ruche die samen met de partij Chez Nous werd opgezet. Munier en Vanden Bruel waren samen met Jordan Bardella (RN) en Tom Van Grieken (VB) de gezichten op de persconferentie waarmee Chez Nous werd opgericht in oktober 2021.
Opmerkelijk is dat zo goed als elke poging tot publieke bijeenkomst van Chez Nous op antifascistisch verzet botst. Voor de stichtingsconferentie in Herstal waren er naar eigen zeggen 276 inschrijvingen, maar het werd noodgedwongen een persconferentie zonder publiek nadat antifascisten protesteerden en de gemeente de toelating introk. Hetzelfde gebeurde nadien meermaals, tot grote frustratie van Chez Nous. Uit gesprekken van militanten van die partij maakt Biard op dat dit wel degelijk een demoraliserend effect heeft en een rol speelt in het afhaken van enkelen van hen of een verlaagde activiteit van anderen. Het antifascistisch protest en het maatschappelijk isolement, dat mee versterkt wordt door antifascistisch protest, verhogen de drempel om bij extreemrechts actief te zijn. Daar bovenop is er langs Franstalige kant een cordon médiatique, waarbij extreemrechts niet aan het woord wordt gelaten. Jérôme Munier kwam al op VTM en VRT, maar bijna niet op de Franstalige zenders. Als de traditionele media en de gevestigde politici zich zo opstellen, is dat een gevolg van de maatschappelijke druk die aangewakkerd wordt door de arbeidersbeweging en de antifascisten. Zoals langs Nederlandstalige kant blijkt, is het echter iets waar we best niet te hard op rekenen. De groei van het VB maakte al gauw een eind aan de terughoudendheid van de media en zelfs van de traditionele partijen. We kunnen enkel rekenen op ons eigen verzet.
Bij elke poging tot publieke bijeenkomst was er dus protest. Van 27 oktober 2021 in Herstal bij de oprichting van Chez Nous over de zomeruniversiteit met onder meer VB-parlementslid Filip Brusselmans in juni 2022 in Luik, een winteruniversiteit begin 2023 in Charleroi of een meeting in Charleroi (en vervolgens Mons) in maart 2023. Het maakt dat Chez Nous discreter wordt in aankondigingen en zich meer terugplooit op sociale media, waar het heel wat geld tegenaan gooit. Chez Nous beweert over 250 leden te beschikken, maar de militante kern is beperkt tot enkele tientallen. Daaronder militanten die eerder bij Listes-Destexhe en Parti Populaire actief waren, enkele jongeren die zich in de traditie van elitair extreemrechts in onder meer Vlaanderen steevast ‘deftig’ voordoen in maatpak, maar ook meer traditionele ‘biernazi’s’ die van groepen als Nation komen. De combinatie leidt tot interne spanningen, moet een ex-militant erkennen in een gesprek met Benjamin Biard. Voor de elitaire ex-liberalen is het niet evident om zich volks voor te doen of geloofwaardig een sociale retoriek te hanteren. Daarnaast blijft de nationale kwestie een heet hangijzer. Er is een akkoord met het VB om niet in Brussel op te komen en op 29 mei vorig jaar nam Chez Nous met een delegatie deel aan de Brusselse ‘protestmeeting’ van het Vlaams Belang. Een aanzienlijk deel van Chez Nous is echter Belgicistisch. De affiches met het gezicht van Marine Le Pen die in de grensgemeente Couvin werden geplakt op 22 januari bevatten bijvoorbeeld een Belgische vlag.
Wat in 2024?
Het programma van Chez Nous loopt grotendeels gelijk met onder meer het Vlaams Belang, met uitzondering van het communautaire thema dat niet aan bod komt bij Chez Nous. Centraal staat het racisme met nadruk op de christelijke identiteit en verzet tegen migratie. De pogingen om zich sociaal voor te doen zijn erg stuntelig, de retoriek over de zware belastingen op gewone werkenden wordt al gauw gekoppeld aan de eis om vooral de vennootschapsbelasting voor bedrijven verder naar beneden te halen. Het communautaire is afwezig, wel wordt er nadruk gelegd op verzet tegen de gevestigde politici en tegen de ‘elites’ (je weet wel, die ondernemers die wat Chez Nous betreft minder belastingen moeten betalen). Een klein verschil met het VB-programma is de benadering rond ecologie, waarbij Chez Nous zich voordoet als voorstander van een ‘lokaal ecologisme’. Dat dient als opstap om uit te halen naar de neoliberale globalisering, maar ook om de lokale en nabije productie centraler te stellen. Het is een poging om steun te winnen onder kleine producenten en handelaars. Verder wordt ook steeds meer op de conservatieve kar van de anti-woke brigade gesprongen, van diegenen voor wie elk verzet tegen onderdrukking verdacht is.
Om aan de verkiezingen deel te nemen, zal Chez Nous handtekeningen moeten ophalen (enkel voor de Kamer kan het handtekeningen van VB-parlementairen gebruiken). Dit wordt niet evident, maar het bereik via sociale media is niet te onderschatten. Bovendien is er een voedingsbodem waarop extreemrechts kan scoren: een opeenstapeling van sociale problemen na jarenlang asociaal beleid waardoor een steeds grotere groep van de bevolking uit de boot viel. Een antwoord daarop moet niet verwacht worden van de traditionele partijen die al jarenlang aan de macht zijn, ook niet van diegenen die moties aannemen om hun gemeente of stad uit te roepen tot ‘antifascistische gemeente’ (Charleroi, Namen, Luik, La Louvière, Bergen). Een antifascistisch antwoord kan niet los gezien worden van een programma dat vertrekt van de noden van de sociale meerderheid, en van strijd om dit programma in te lossen.
Als extreemrechts moeite heeft om zich te organiseren in Franstalig België komt dit vooral door de aanwezigheid van een sterke arbeidersbeweging die elke poging van extreemrechts om voet aan de grond te krijgen systematisch heeft afgeslagen. Een andere belangrijke, meer recente, factor is het bestaan van een links electoraal alternatief in de vorm van de PVDA waarmee de woede tegen het establishment kan worden geuit. De voedingsbodem voor de groei van extreemrechts is echter eveneens aanwezig. Grotere formaties zoals die van Le Pen, Van Grieken en Wilders willen hun middelen inzetten om het potentieel voor extreemrechts in Wallonië om te zetten in een electorale kracht.
De arbeidersbeweging moet dat gevaar ernstig nemen. Dit betekent aandacht hebben voor wat er gebeurt bij extreemrechts en het opbouwen van antifascistisch protest. Consequent antifascisme is onlosmakelijk verbonden met fel verzet tegen asociaal beleid en degenen die dit beleid uitvoeren. Niemand vertrouwt op brandstichters om een brand te blussen, en antifascisme is geen uitzondering. Een gedurfd programma voor sociale verandering is een van de pijlers van de strijd tegen extreemrechts.
