Door Jesada Jitpraphakhan (Socialist Alternative, ISA in de VS)
Sinds het uitbreken van de oorlog in Gaza zijn honderdduizenden mensen over de hele wereld op straat gekomen om het einde te eisen van de Israëlische agressie tegen de Palestijnen. De ‘nationale mars voor Palestina’ in Londen was een van de grootste betogingen in de Britse geschiedenis. In de VS waren er grote protestbetogingen, onder meer acties georganiseerd door Jewish Voice for Peace en IfNotNow die pleiten voor een staakt-het-vuren. In Frankrijk en Duitsland werd protest aanvankelijk verboden en repressief vervolgd met traangas en waterkanonnen.
De steun voor de nationale en de mensenrechten van de Palestijnse massa’s is bijna universeel onder de bevolking van het Midden-Oosten en Noord-Afrika. De onrust onder de bevolking in de regio is zo groot dat autoritaire regimes met een bijna nultolerantie voor protest gedwongen zijn om betogingen toe te laten. Ze doen dat uit angst dat het beperken ervan nog meer onrust zou veroorzaken. De heersende regimes willen vermijden dat de grote betogingen ook uiting geven aan het enorme ongenoegen tegenover de lokale regeringen. Landen als Marokko, Egypte en Jordanië normaliseerden hun betrekkingen met het Israëlische regime en balanceren nu tussen volkswoede en diplomatieke betrekkingen met Israël en het Westen.
De regering van Sisi in Egypte organiseerde zelf betogingen met portretten van de president en waarbij de naam van de president werd geroepen. Dit protest wordt gezien als pogingen om politiek munt te slaan uit de publieke stemming in de aanloop naar de verkiezingen in december. Niet-toegelaten betogingen daarentegen kregen te maken met massale arrestaties. Op het Tahrirplein in Caïro, het epicentrum van de massaprotesten in 2011, werd voor het eerst opnieuw betoogd. Toen demonstranten door de politie van het plein verjaagd werden, riepen ze naar de agenten: “Hier zijn de zionisten.” De politie werd ervan beschuldigd de beweging tegen te houden.
In Marokko waren er betogingen om het einde van de normalisatie van de relaties met Israël te eisen. Er werden diplomatieke en economische betrekkingen aangeknoopt, onder meer in ruil voor geopolitieke voordelen. Zo erkennen Israël en de VS de Marokkaanse aanspraken op de betwiste Westelijke Sahara. De drie landen vormen ook een blok tegen Iran, waarvan Marokko zegt dat het de afscheidingsbeweging in de Westelijke Sahara financieel ondersteunt. De officiële verklaring van het Marokkaanse regime over de oorlog werd als erg zwak beschouwd en weigerde zich uit te spreken over de rol van het Israëlische regime als katalysator. Toen er protesten uitbraken, paste het regime zijn standpunt aan en gaf het Israël de schuld voor de ontploffing in het Al-Ahli ziekenhuis. Recent maakte de politie een einde aan een protestactie voor de Franse ambassade tegen de steun van Macron aan de oorlog tegen de bevolking van Gaza. Hierbij werd repressief opgetreden door de politie.
Betogingen in Jordanië eisen het opzeggen van het vredesverdrag met Israël en de sluiting van de Israëlische ambassade in Amman. In Jordanië woont de grootste Palestijnse diaspora-bevolking. Koning Abdullah heeft zich uitgesproken tegen de Israëlische aanval op Gaza en annuleerde zijn topontmoeting met Biden in Amman te midden van de explosie van massaprotesten in de hele regio. De laatste ontwikkeling was het terugroepen van de Jordaanse ambassadeur in Israël. Meer drastische maatregelen worden er niet genomen, die zouden de relatie van Jordanië met de VS (die het land cruciale economische hulp bieden) in gevaar brengen. Het Jordaanse regime bepaalt welk protest wordt toegelaten. Een actie aan de Israëlische ambassade werd met traangas beantwoord. Betogers op weg naar de grens met de Westelijke Jordaanoever kregen eenzelfde behandeling. Het is overigens belangrijk dat ook op de Westelijke Jordaanoever zelf het protest toeneemt. Het Israëlische regime zal dit niet zomaar kunnen stoppen.
Potentieel voor regionale escalatie
Jordanië en Egypte willen een de-escalatie van de oorlog en een terugkeer naar stabiliteit omdat ze beide rode lijnen hebben die, als ze door Israël worden overschreden, hen kunnen dwingen om deel te nemen aan een breder regionaal conflict. Het Egyptisch parlement gaf Sisi een mandaat om “noodzakelijke maatregelen” voor de nationale veiligheid, waaronder oorlog, te nemen indien er een gedwongen volksverhuizing van Palestijnen uit Gaza plaatsvindt.
Als de regeringen van Egypte of Jordanië zich onvoldoende uitspreken tegen het optreden van de Israëlische staat, dan dreigt protest in eigen land tegen henzelf. Egypte is bovendien bezorgd dat Hamas en kleinere gewapende groeperingen de Sinaï-woestijn kunnen binnendringen en destabiliseren, waarbij ze aanvallen op Israël lanceren vanaf Egyptisch grondgebied en kunnen groeien door nieuwe rekruten te zoeken in Egypte. Een exodus uit Gaza is een voorstel dat in een “ontwerp” van een Israëlisch ministerie staat. Netanyahu houdt vol dat het document ‘hypothetisch’ is.
De beweging in de hele regio opbouwen
Het klopt dat sommige lagen in deze protesten illusies hebben in Hamas en slogans roepen tegen de volledige bevolking van Israël. De voornaamste motivatie voor het protest is echter de bezorgdheid en woede over de aanvallen op de nationale en de mensenrechten van de Palestijnse bevolking. De meeste mensen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika zijn tegen de diplomatieke erkenning van Israël, vooral omwille van de bezetting. Hamas geniet enkel steun omdat het gezien wordt als een voortrekker van het verzet tegen de bezetting en omdat er amper een alternatief is. Onder de bevolking die het meest direct met Hamas te maken heeft – de Gazanen – had volgens recente peilingen 67% weinig vertrouwen in Hamas.
De internationale diepgang van deze beweging en de consistente solidariteit maken dat regimes in de regio (en daarbuiten) erg voorzichtig moeten zijn om aan ‘de goede kant van de publieke opinie’ te blijven. Als ze gezien worden als twijfelaars in hun steun voor de Palestijnen, kunnen protestbewegingen zich ook tegen hen keren en kan deze opstand overslaan naar de hele regio.
Internationale betogingen tegen het bloedbad in Gaza zijn van cruciaal belang en arbeiders moeten overal strijden tegen aanvallen op democratische rechten. Vakbonden moeten een leidende rol spelen in de protesten, zoals in Tunesië, en de economische eisen van de arbeidersklasse aan de heersende regimes integreren in de beweging. Massale stakingen zouden zich over de hele regio kunnen verspreiden en het soort acties inspireren dat zo hard nodig is in Israël-Palestina.
