In februari kondigde de multinational Ahold-Delhaize (in 2022 goed voor 2,2 miljard euro winst) aan dat het 128 geïntegreerde Delhaize-winkels (1) met 9.200 werknemers wil franchiseren. Er zijn reeds 636 franchisewinkels (2) van Delhaize in België. Dat zijn winkels uitgebaat door ‘zelfstandigen’. We spraken met Myriam Djegham, secretaris van de vakbond CNE (ACV) voor de handelssector.
interview door Guy Van Sinoy voor maandblad De Linkse Socialist (afgenomen op 21 september)
In de handelssector verschillen de arbeidsomstandigheden en het loon sterk naargelang het paritair comité waaronder het personeel valt. Hoe zit dat in elkaar?
“Over het algemeen ligt het loon van het personeel in de handel 30% onder het gemiddelde in België. Er is veel deeltijds werk, variabele werkuren, late shifts en weekendwerk, zwaar tillen, geen erkenning van beroepsziekten en een algemeen gebrek aan respect voor het personeel.”
“Er zijn vijf paritaire comités, wat de werkgevers toelaat om hun personeel met elkaar te laten concurreren. Het slechtste is het paritair comité (PC) 201 van de zelfstandige kleinhandel. Dat is bedoeld voor kleine buurtwinkels, maar het wordt door multinationals als Carrefour ook gebruikt voor kleine franchisewinkels. PC 202.01 is voor bedrijven die levensmiddelen verkopen en meer dan 20 werknemers hebben, maar minder dan drie winkels. Voor bedrijven met drie of meer winkels van levensmiddelen geldt PC 202. Dankzij hun vroegere strijd heeft het personeel van Delhaize (PC 202) meer rechten en verworvenheden dan voorzien in de sector. Zo zijn de werkuren relatief goed geregeld, is zondagarbeid op vrijwillige basis en wordt het aan 300% betaald.”
“In de winkels die gefranchiseerd worden, zal het personeel hoogstwaarschijnlijk in PC 202.01 terecht komen. De kans is immers groot dat kopers die meer dan twee winkels hebben rechtspersonen zullen opzetten om niet in PC 202 terecht te komen. De overgang naar franchises komt neer op het gebruik van het model van McDonald’s om de winsten te verhogen en tegelijk zowel de patronale verantwoordelijkheden door te schuiven als de kracht van de vakbonden te ondermijnen.”
Wat is er wettelijk voorzien bij een overgang naar een ander paritair comité?
“Er is de nationale cao 32bis, de omzetting van een Europese richtlijn, die bepaalt dat werknemers die collectief overgenomen worden hun verworven rechten behouden. Jean-François Neven, een jurist en professor aan de ULB, merkt echter op dat er gaten zitten in die cao 32bis. Zo wordt er niet voorzien in sancties bij niet-naleving! Artikel 9 voorziet in de mogelijkheid tot ontslag om technische, economische of organisatorische redenen, wat de overnemers van winkels veel speelruimte laat. Als de overnemer bijvoorbeeld besluit om de slagerij uit te besteden, kan de slager afgedankt worden. Er wordt vaak gezegd dat de franchisering tot slechtere arbeidsvoorwaarden zal leiden, maar het eerste risico is het verlies van jobs.”
Hoe lopen de onderhandelingen?
“Over het algemeen lopen ze slecht, want het doel van Ahold Delhaize is om de weerstand van de vakbonden te breken en ze hebben nooit willen onderhandelen. Op sectorniveau steunt Comeos (de Belgische werkgeversfederatie voor handel en diensten) franchisering. Het is duidelijk dat als de franchisering van de 128 Delhaize-winkels slaagt, na de Mestdagh-winkels, andere winkels zullen volgen en dit de hele sector zal meesleuren, inclusief de ketens die een geïntegreerd model behouden. Op Europees niveau is franchisering de laatste jaren toegenomen.”
“Bij het conflict zijn de vakbonden BBTK-SETCa, CNE, ACV Puls en ACLVB-CGSLB betrokken. De onderhandelingen zijn gespannen. De directie kwam met een voorstel tot sociale vrede met kleine toegevingen, die reeds aan het begin van het conflict werden beloofd, en met nadruk op de wettelijke verplichtingen, zoals het uitbetalen of overdragen van overuren. Dit zijn geen concessies, maar wettelijke verplichtingen! Er zijn bonussen om werknemers de bittere pil te laten slikken. We zullen dit voorstel niet verdedigen, maar we zullen het voorleggen aan de werknemers. Zij zijn degenen die vechten en het is aan hen om een standpunt in te nemen.”
Zijn de piketten bij het depot van Zellik efficiënt? Worden ze niet gebroken door deurwaarders vergezeld door de politie?
“Aanvankelijk waren alle winkels zes weken gesloten. De directie nam vervolgens haar toevlucht tot een reeks vernederingen. De stakers mochten niet meer in de gebouwen van de winkels naar de toiletten. Waar er gereageerd werd met de plaatsing van mobiele toiletten op de parking, liet de directie ook deze weghalen. Er werd valse informatie verspreid en de stakers werden onder druk gezet. Daarna huurde de directie jobstudenten in om het vast personeel te vervangen. Het blokkeren van de depots werd dan ook al snel onderdeel van de strategie. Dit maakt het mogelijk om de levering van goederen, in het bijzonder verse producten, aan zowel de winkels in eigen beheer als de franchisewinkels te vertragen.”
Hoe zit het met de dwangsommen die deurwaarders opleggen?
“Wanneer de deurwaarders een gerechtelijk bevel betekenen, moeten we de blokkade opheffen zodat we geen dwangsom ontvangen. We hebben instructies gegeven om te vertrekken wanneer het bevel wordt betekend. De dwangsom varieert van 500 tot 1.000 euro. We hebben gerechtelijke stappen ondernomen tegen het eenzijdige karakter van deze bevelen. In eerste instantie vaardigde de rechtbank van eerste aanleg in Brussel een bevel uit voor heel België. We hebben dit aan de kaak gesteld en gelukkig is dit niet meer gebeurd.”
“Sinds mei zijn er steuncomités opgericht om solidariteitsacties te organiseren met militanten uit andere sectoren, activisten, klanten en jongeren. Dit heeft een stimulerend effect op het personeel tegenover de pletwals van de directie.”
Wat is de situatie van het personeel in de gefranchiseerde winkels?
“De nieuwe franchisecontracten laten de zogenaamd zelfstandige uitbaters weinig speelruimte. Het model is zeer winstgevend voor Delhaize omdat het de leverancier van goederen is, de eigenaar en verhuurder van de winkel, en vanaf 2025 zal het royalty’s eisen (4% van de omzet). Franchisenemers moeten vooral goederen verkopen die ze van Delhaize afnemen. De marge van de franchisenemer is lager dan die van een geïntegreerde winkel, aangezien Delhaize er een deel van voor haar rekening neemt. Om winstgevend te blijven, worden de loonkosten verlaagd door het aantal personeelsleden te verminderen. We vergeleken een winkel in eigen beheer met een franchisewinkel van dezelfde grootte. Er was 60% minder personeel, een deel van het werk werd gedaan door studenten en de slagerij werd gerund door onderaannemers. Alle werknemers van Delhaize weten dat de arbeidsomstandigheden in franchisewinkels slechter zijn. Het personeel strijdt ervoor dat wie dat wil waardig kan vertrekken, met erkenning van hun jarenlange werk bij Delhaize. Het komt er ook voor op dat wie blijft een maximale garantie krijgt op behoud van hun job en arbeidsvoorwaarden. De strijd is nog niet voorbij.”
NOTEN
(1) Een ‘geïntegreerde’ Delhaize-winkel is een winkel die rechtstreeks beheerd wordt door Delhaize, met een Delhaize-werknemer als manager. Alle personeelsleden vallen onder het paritair comité 202 (levensmiddelenbedrijven met talrijke filialen).
(2) Een franchisewinkel is een winkel die door Delhaize wordt verhuurd aan een franchisenemer. De franchisenemer is geen werknemer van Delhaize. Hij is een nieuwe eigenaar die zijn eigen personeel aanwerft. Elke franchisewinkel is een aparte onderneming die onder het paritair comité 202.01 (paritair subcomité voor middelgrote levensmiddelenbedrijven) valt. In dit paritair comité 202.01 liggen de lonen ongeveer 25% lager dan in het paritair comité 202 en is er meer flexibiliteit. Delhaize heeft momenteel meer dan 600 Delhaize-franchisewinkels (Shop’n Go, kleine winkels in tankstations).
