Wat vroeger een economisch veelbelovende regio was voor de USSR, is na de val van het stalinisme ten prooi gevallen aan het kapitalisme. In de jaren ’90 zonken miljoenen arbeiders weg in armoede door de liberalisering van de economie. Vandaag heeft de bevolking in Oekraïne de laagste levensstandaard van Europa.
Stéphane Delcros
De massale fraude die in november het resultaat van de tweede ronde van de presidentsverkiezingen sterk vervalste, stootte op een immense protestbeweging, vooral onder leiding van de partijen die dominant zijn in het westen van het land en ook politiek pro-westers zijn.
Tienduizenden mensen kwamen op straat tegen de frauduleuze overwinning van eerste minister Victor Janoekovitsj, de kandidaat van de voormalige bureaucratie die de omschakeling van het stalinisme naar het maffia-kapitalisme leidde. Het regime, niet tevreden met enkel de verkiezingsfraude, heeft niet geaarzeld om de oppositiekandidaat Victor Joesjtsjenko, vertegenwoordiger van de nieuwe Oekraïense burgerij, te vergiftigen.
De ongeldigverklaring van de stemming onder druk van de massa op straat, leidde dan weer tot enorme betogingen ter ondersteuning van Janoekovitsj.
In het Oosten, de meest geïndustrialiseerde regio van Oekraïne, waar de bevolking vooral bestaat uit Russischsprekenden, vrezen de arbeiders dat de pro-westerse Joesjtsjenko de mijnen en andere niet-winstgevende bedrijfen zal sluiten.
De Russische president Poetin, die Janoekovitsj steunt, probeerde deze situatie uit te buiten door te dreigen met de splitsing van Oekraïne. Wat momenteel in de Oekraïne aan de gang is, zou een voorbode van gelijkaardige bewegingen in Rusland en andere ex-Sovjetrepublieken kunnen zijn. Poetin tracht zijn macht te verzekeren door het gebruik van methodes en symbolen uit het oude stalinistische regime.
Maar de afbraak van de sociale verworvenheden, die gepaard ging met de invoering van het kapitalisme, heeft een sociaal explosieve situatie gecreëerd, die het regime van Poetin zou kunnen omverwerpen.
Aan de andere kant steunen de Europese Unie en de Verenigde Staten Joesjtsjenko, die de Oekraïense bevolking geen enkel alternatief te bieden heeft. Onder de dekmantel van het behoud van de democratie denken de westerse leiders enkel aan de uitbreiding van hun invloedssfeer.
Joesjtsjenko, lid van de Oekraïense burgerij, ex-gouverneur van de centrale bank en bewerkstelliger van de neoliberale hervormingen (o.a. leidend tot de sluiting van een heel aantal mijnen in het oosten), heeft zich ten zeerste geschoold in de kunst van het uitbuiten van arbeiders voor de opbrengst van privé-banken.
De protestbeweging in Oekraïne combineert elementen van revolutie en contrarevolutie. Enerzijds komt de bevolking op voor hun democratische rechten (in het westen) en voor de werkgelegenheid (in het oosten). Door de straten dag en nacht te bezetten en het administratief systeem van het land te blokkeren, hanteerde de bevolking de strijdmethoden van de arbeidersbeweging.
Anderzijds is de politieke leiding van de beweging in de twee regio’s van het land een burgerlijke leiding. De afwezigheid van een politiek alternatief dat de Oekraïense arbeiders over het hele land zou kunnen verenigen, maakt de weg vrij voor de heersende klasse om verdeeldheid te creëren.
Op die manier kunnen ze de beweging recupereren en afleiden in hun voordeel en de arbeiders tegen elkaar opzetten, met het risico van een burgeroorlog vandien.
De Oekraïense bevolking verzet zich meer tegen Janoekovitsj dan dat ze Joesjtsjenko steunt. Als deze laatste uiteindelijk verkozen wordt in de “derde ronde” op 26 december, zal de bevoking diezelfde wapens tegen hem moeten gebruiken om zijn neoliberale politiek te bestrijdend.
Het enige middel om de imperialistische interesses – van het westen en het oosten – te overstijgen en etnische splitsing te voorkomen, is de arbeiders van alle regio’s verenigen om voor hun democratische en sociale rechten te vechten. De Oekraïnse arbeidersklasse heeft een arbeiderspartij nodig om voor hun belangen op te komen.
