In de Tunesische havenstad Sfax verkeren tienduizenden migranten van over het hele Afrikaanse continent in een onzekere situatie. Ze leven vaak in geïmproviseerde kampen in parken en in de straten. Ze hopen de bijna 700 euro bijeen te sparen die nodig zijn om met een boot over de Middellandse Zee naar Europa te varen.
Door Harper Cleves (Socialist Party, ISA in Ierland)
Niet ver van deze kampen, aan de rand van de stad, worden nieuwe begraafplaatsen aangelegd. Die komen er speciaal voor degenen van wie de reis mislukt. Hun lichamen spoelen aan op de kust of ze worden ontdekt door de weinige lokale vissers die hun boten nog niet verkocht aan smokkelaars die profiteren van de wanhopige behoeften van mensen die de overtocht willen maken. Het aantal doden is zo groot dat er extra begraafplaatsen nodig waren.
De migranten van Sfax zijn zich er terdege van bewust dat dit ook hun lot kan zijn. Dit jaar alleen al zijn er 2.000 mensen omgekomen tijdens hun overtocht over de Middellandse Zee. Sinds 2014 zijn er minstens 27.800 omgekomen in deze wateren. Toch heeft de mogelijkheid om Europa te bereiken in de eerste vier maanden van dit jaar ruim 24.000 mensen ertoe gebracht om de oversteek vanuit Tunesië te wagen. Deze schrijnende cijfers houden geen rekening met de velen die omkomen voordat ze ooit de haven bereiken.
Waarom migreren?
Volgens een rapport van de Verenigde Naties uit 2022 zijn de belangrijkste redenen voor Afrikaanse migratie naar Europa “conflicten, repressief bestuur en beperkte economische mogelijkheden.” Conflicten en instabiliteit zijn er in overvloed, waardoor velen vluchten. Sinds 2020 zijn er tien pogingen tot of succesvolle staatsgrepen geweest in West- en Centraal-Afrika.
Dergelijk autoritarisme en geweld komt voort uit een diepe instabiliteit. De inflatie en de kosten van levensonderhoud die zo velen over de hele wereld ervaren, worden verergerd in regio’s met een erfenis van imperialisme. De klimaatcrisis, in de vorm van overstromingen en droogtes, en de ongebreidelde verspreiding van besmettelijke ziekten zoals malaria en ebola, veroorzaakt ook een enorme schaarste aan voedsel en grondstoffen, wat gewelddadige conflicten verder aanwakkert en onrust creëert onder de massa.
Een voormalige student uit Soedan zei tegen een journalist: “Ik zou de zee oversteken omdat er hier geen oplossing is. Natuurlijk is het gevaarlijk, maar – je weet wel – een mens moet gaan.”
Falen van regeringen en internationale instellingen
Wat zulke dappere en veerkrachtige mensen – op zoek naar een alternatief voor geweld en honger – wordt aangedaan door de internationale instellingen van het kapitalisme zou woede moeten opwekken die aanzet tot protest.
In de missieverklaring van de Europese Unie (EU) staat dat deze organisatie zich richt op “het bevorderen en beschermen van democratie en universele rechten in Europa en de rest van de wereld.” Zulke verheven beloften over mensenrechten en waardigheid klinken hol voor de 35-jarige Soedanese man die al vijf keer per boot heeft geprobeerd Europa te bereiken op zoek naar veiliger oorden, maar telkens werd onderschept door de door de EU gesteunde Libische kustwacht, die hem bij zijn laatste poging in zijn hand en voet schoot.
De EU heeft onlangs een overeenkomst gesloten met Tunesië, waarin 100 miljoen euro is opgenomen voor “grensbeheer” en “anti-smokkelmaatregelen.” Dit grote bedrag is ook bedoeld voor “zoek- en reddingsacties.” Maar zoals we uit de getuigenissen kunnen opmaken, is dit waarschijnlijk beter te omschrijven als “opsporen en terugsturen” of “opsporen en behandelen als criminelen.” Het afgelopen jaar werden humanitaire hulpverleners die een zoek- en reddingsmissie uitvoerden in de Middellandse Zee zelfs aangeklaagd door de Griekse autoriteiten voor het redden van vluchtelingen.
Lachende foto’s van EU-functionarissen en Europese politici naast de Tunesische president Kais Saied, werden met veel kritiek ontvangen. Saied, president van Tunesië sinds 2019, is bekritiseerd vanwege zijn toenemende autoritaire optreden en zijn ‘democratische staatsgreep’ om zijn eigen leiderschap te consolideren. Hij heeft ook de recente migratie van zwarte Afrikanen naar Tunesië beschreven als een “crimineel complot” om de demografie van het land te veranderen. In wat is beschreven als een “heksenjacht” op Afrikanen van bezuiden de Sahara, heeft Saied opdracht gegeven om migranten zonder papieren het land uit te zetten. Hij heeft ze verbannen uit het openbaar vervoer, heeft ze uit hun huizen gezet en op straat gearresteerd.
Toen Ylva Johansson, de EU-commissaris voor Binnenlandse Zaken, werd gevraagd of ze erop kon vertrouwen dat de Tunesische regering de rechten van migranten zou respecteren, antwoordde ze: “Het is niet zwart of wit.” Ze voegde eraan toe dat dit de EU er niet van weerhield om zijn beleid te bekritiseren. Dat getuigt van enorme hypocrisie. De behandeling door de EU van vluchtelingen en migranten die op de vlucht zijn voor oorlog, honger en armoede getuigt van dezelfde neerbuigendheid, de vernedering en het racisme in actie, die Saied openlijk durft te uiten.
De Ierse journaliste Sally Hayden schreef onlangs een artikel in de New York Times over deze kwestie met de titel “Welkom in Europa, waar massale sterfte normaal is geworden.” Als we kijken naar de reactie van de EU op deze crisis, kunnen we stellen dat massale sterfte niet alleen normaal is geworden, maar ook beleid.
Hoe verder?
De wrede behandeling van vluchtelingen legt de geveinsde welwillendheid van instellingen zoals de EU bloot. In plaats van neutrale scheidsrechters te zijn, zijn zij de beschermers van rijkdom en macht voor de grote bazen en leiders van de Westerse wereld. Degenen die in deze organen zitten, vertegenwoordigen dezelfde naties die Afrika hebben verwoest en onderontwikkeld in het hebzuchtige streven naar winst en macht voor hun elites. Zij vertegenwoordigen dezelfde bedrijven die doorgaan met het vernietigen van de planeet uit winstbejag. Ze vertegenwoordigen degenen die besparingen opleggen aan de arbeidersklasse en de armen in heel Europa om de zakken van de rijken te vullen.
De kapitalisten en hun vertegenwoordigers in de EU en in regeringen in heel Europa zijn net zo onwillig om te investeren in de sociale uitgaven die nodig zijn om migranten van over de hele wereld op te vangen, als ze waren om de infrastructuur aan te leggen die nodig was om het leven in stand te houden toen ze Afrika koloniseerden. Door de Afrikaanse migrant tot zondebok te maken voor de huidige ondergefinancierde voorzieningen in heel Europa, kunnen ze de status quo handhaven.
Een verenigde beweging van werkenden van alle achtergronden en naties tegen onze gemeenschappelijke onderdrukkers heeft het potentieel om een wereld op onze maat op te bouwen; duurzaam, vreedzaam en gebaseerd op de behoeften van velen, in plaats van de hebzucht van enkelen. Socialistische verandering is essentieel om niet alleen een antwoord te bieden op de huidige crisis van massale ontheemding en het wanbeheer van de EU, maar ook op de crises die deze problemen in de eerste plaats hebben aangewakkerd.
