Een jaar voor de verkiezingen zitten alle regeringen in crisis
De financiële crisis van 2008-9 luidde het begin in van een serie van crisissen die elk op zich tot zeer verregaande conclusies kunnen leiden over het functioneren van het systeem, tot het in vraag stellen van het kapitalisme zelf.
Diepe politieke crisis
Dit drukt zich uit in een diepe politieke crisis van de meeste burgerlijke partijen, niet alleen in België. Hun basis verschrompelt elke dag een beetje meer. Dit komt door hun algemeen gebrek om te voldoen aan de meest dringende dagelijkse behoeften en noden van de meerderheid van de bevolking en de meest dringende uitdagingen, bijvoorbeeld wat betreft het klimaat. Ook bij die laag van arbeiders en delen van de middenklasse, die voorheen nog wat reserve hadden opgebouwd, wordt angstig uitgekeken naar wat nog volgen kan. Hun reserves en condities boeren zienderogen achteruit, met geen perspectief op beter.
Momenten waarop ook de middenlagen van de maatschappij in hun voortbestaan geraakt worden en zich beginnen roeren, zijn historisch altijd perioden geweest van grote maatschappelijke schokken, van revolutie en contrarevolutie.
De pandemie hakte er al zwaar in. Dit werd gevolgd door de energie- en inflatiecrisis. Voor de arbeidersklasse was het alle hens aan dek, ook in de meest geavanceerde kapitalistische landen. Daar dreigt nu een schuldencrisis bovenop te komen. Voor de noodzakelijke investeringen voor groene transitie en digitale omslag, wordt steevast uitgekeken naar de overheid, terwijl de opbrengsten ervan steevast voor een kleine minderheid van kapitaalbezitters zijn.
Turbulente verkiezingen
Vivaldi en de verschillende regionale regeringen konden de wereldwijde budgettaire versoepelingen aangrijpen om de ergste sociale gevolgen te verzachten. De eerste acties begin vorig jaar in de bedrijven, de zorg, van de kinderverzorgers, het onderwijspersoneel … voor meer middelen en meer loon en sociale tegemoetkomingen, waren het begin van een dynamiek die de verschillende regeringen dwong om maatregelen te nemen om een verdere radicalisering af te remmen. Het ging om maatregelen zoals de verlaging van de btw op energie van 21 naar 6%. Een echte discussie over welke strategie de arbeidersbeweging nodig heeft om haar volle gewicht in de schaal te kunnen werpen, werd echter nooit naar de werkvloer gebracht. Het gevoel zal vandaag aanwezig zijn dat we het ergste hebben kunnen vermijden. De index bleef bijvoorbeeld overeind, terwijl in vele landen de werkende bevolking het volle gewicht van de torenhoge inflatie ondervond. De beweging voor meer koopkracht leed geen nederlaag, de strijd was niet voor niets. Maar een overwinning werd het ook niet. We konden de schade beperken dankzij onze acties en de schaduw van onze potentiële collectieve kracht.
De verkiezingen dienen zich op een zeer turbulente manier aan. De meeste Vivaldi-partijen zijn in crisismodus. Ook de N-VA, federaal in de oppositie maar leider van de Vlaamse regering, spartelt. Deze crisis is er omdat hun sociale basis in de maatschappij steeds meer onder druk staat. Hoe zal het sentiment dat zowel afgrijzen als een grote angst en onzekerheid voor de toekomst weerspiegelt, zich politiek uitdrukken?
In Nederland neemt een hele politieke generatie ontslag, maar komen er ook nieuwe politieke programma’s? Martin Wolf, economisch journalist voor de Financial Times, vreest in zijn nieuwe boek (‘De crisis van het democratisch kapitalisme’) voor het voortbestaan van het ‘liberale’ kapitalisme. Hij pleit voor hervormingen van bovenaf om revolte van onderuit te vermijden.
Onze eisen samenbrengen in strijd
De werkende bevolking kan, in al haar diversiteit, met jongeren, vrouwen en lgbtqia+ mensen op kop, slechts op zichzelf rekenen om hun eisen en zorgen op tafel te leggen en te verdedigen. Ze kan een actieve rol spelen en haar stempel actief op de verkiezingscampagne en het publieke debat drukken indien ze de strijd van de afgelopen maanden naar een versnelling hoger brengt. Zo kan ze haar eisen in het maatschappelijk debat opleggen dat in de media, op de werkvloer, in de huiskamers en op school wordt gevoerd. Als de werkende bevolking dit niet zelf doet, zullen anderen het in haar naam doen, met alle gevolgen van dien. Extreemrechts is er alvast volleerd in. Maar ook anderen kunnen in dit vacuüm stappen.
Het personeel van het Nederlandstalig hoger onderwijs komt op 11 oktober op straat voor meer publieke middelen. De noden in het onderwijs, maar ook in de zorg, en andere publieke diensten als de brandweer, civiele bescherming … zijn gigantisch. Het is nodig dat de asociale loonwet verdwijnt en er een volledig herstel van de index komt. Op een sociaal kerkhof kan er geen gelijkheid groeien, en dus is het belangrijk dat ook de jongeren en de bewegingen tegen onderdrukking met hun specifieke eisen van zich laten horen in aanloop naar de verkiezingen.
Dergelijke bewegingen kunnen de stem van de PVDA versterken en de noodzakelijke krachtsverhouding opbouwen binnen de maatschappij om onze eisen ook af te dwingen. Het budgettaire keurslijf moet afgewezen worden. De steun voor eisen naar een meer verregaande herverdeling van de rijkdom door een taks op vermogen is zeer groot. Het komt neer op het opeisen van een groter deel van de door de werkenden zelf geproduceerde rijkdom.
Een burgerlijk parlement zal een dergelijke eis echter niet zomaar verwezenlijken. Bovendien zijn er immense achterpoortjes en blijven de grootste kapitalen in België nog steeds onzichtbaar door het ontbreken van een vermogenskadaster. Een bijkomende eis moet dan ook de nationalisatie van de financiële en belangrijkste economische sectoren zijn onder democratische controle van de gemeenschap om kapitaalvlucht te voorkomen.
Een dergelijk programma bespreken en populariseren naar aanloop van de verkiezingen, het onderdeel maken van de sociale verkiezingen in de bedrijven, van discussies in de scholen en campussen, maakt deel uit van de klassenstrijd. Het zal de werkende klasse in al haar geledingen meer bewust maken van haar bijzondere rol in de samenleving en de voorwaarden creëren om de strijd te beginnen voeren voor een maatschappij naar haar model en in haar belang.
